TAP – EastMed | To τέλος της γεωπολιτικής φαντασιοπληξίας;

Από ενεργειακός κόμβος, ενεργειακό προτεκτοράτο ξανά η Ελλάδα ▪️ Ο κλινικά νεκρός EastMed, αποκορύφωμα της κατάρρευσης της γεωπολιτικής φαντασιοπληξίας που φόρτωσε τη χώρα με δυσβάσταχτες αμυντικές συμφωνίες.

Ενα non paper εξ Ουάσινγκτον και μια σιβυλλική δημόσια δήλωση Αμερικανού αξιωματούχου ήταν αρκετά για να κονιορτοποιήσουν μέσα σε λίγα 24ωρα ενεργειακή διπλωματία και πολιτική περίπου είκοσι ετών, που γοήτευσε και περιέλαβε οριζοντίως και καθέτως σχεδόν όλο το πολιτικό σύστημα της χώρας και διαδοχικές κυβερνήσεις από το 2000 και εντεύθεν.

Παρ’ότι η αμερικανική ηγεσία είχε εκτοξεύσει τροχιοδεικτικά πυρά για την αποστασιοποίησή της από τον αγωγό EastMed, που αν ολοκληρωνόταν το 2025, θα έφερνε μέσω Κύπρου και Ελλάδας αέριο από τα ισραηλινά κοιτάσματα στην Ευρώπη, η επισημοποίηση της απόσυρσης της αμερικανικής στήριξης καθιστά το σχέδιο κλινικά νεκρό.

Κι αυτό ενισχύεται από τη σαφέστατη υποβάθμιση του ενδιαφέροντος και της Ε.Ε., όπως προκύπτει από την απάντηση αξιωματούχου της στην «Εφ.Συν.», που ουσιαστικά αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο να βγει ο αγωγός από τα έργα κοινού ενδιαφέροντος και τις ευρωπαϊκές χρηματοδοτήσεις.

Εστω κι αν το αέριο έχει αναγορευτεί σε αναπόφευκτο και… σχεδόν πράσινο μεταβατικό καύσιμο για πολλές δεκαετίες ακόμη και έχει αναχθεί σε καταλύτη της ενεργειακής κρίσης στην Ευρώπη.

 Οι αιτίες

Τι φταίει για το φιάσκο; Είναι αμερικανική «αβάντα» στην Τουρκία; Φταίει η αλλαγή των προτεραιοτήτων των πολυεθνικών των υδρογονανθράκων, που αναζητούν φτηνότερες εναλλακτικές διαδρομές; Είναι η στροφή στην πράσινη ενέργεια; 

Ή πρόκειται για μια de facto επιβολή -ενδεχομένως με ανομολόγητη κυβερνητική στήριξη- των αμερικανικών εναλλακτικών «λύσεων» υγροποιημένου και αποθηκευόμενου αερίου, στις οποίες και εγχώριοι όμιλοι (Κοπελούζος, Energean κ.ά.) έχουν ήδη αποκτήσει προκεχωρημένα φυλάκια και εγγυημένες χρηματοδοτήσεις, την ώρα που ξένοι όμιλοι έχουν σχεδόν εγκαταλείψει όλα τα θαλάσσια οικόπεδα με πιθανά κοιτάσματα;

Οι εξηγήσεις δεν είναι ποτέ μονοδιάστατες. Αλλά όποιες κι αν είναι, καταλήγουν σε ένα θλιβερό για τη χώρα αποτέλεσμα: Από ενεργειακός κόμβος της Ευρώπης, κατά την πολιτική φαντασιοπληξία της τελευταίας εικοσαετίας, περιέρχεται ξανά στη θέση του ενεργειακού προτεκτοράτου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για την οικονομία και την κοινωνία.

Ταυτόχρονα, κληρονομεί δυσβάσταχτες, αλλά και γεωπολιτικά επικίνδυνες εξοπλιστικές και αμυντικές συμφωνίες (με ΗΠΑ και Ισραήλ), που προβλήθηκαν τάχα ως το αναγκαίο τίμημα στην ανάδειξη της χώρας σε Ελντοράντο υδρογονανθράκων.

 Τι απομένει

Ανθρακες λοιπόν ο θησαυρός των υδρογονανθράκων. Μεταφορικά και κυριολεκτικά, αν περιλάβουμε στις παράπλευρες απώλειες της ενεργειακής φενάκης και τη βίαιη και βιαστική απολιγνιτοποίηση, που σήμερα γυρίζει μπούμερανγκ.

Τα 1.900 χλμ. του υποθαλάσσιου αγωγού EastMed μπορούν να θεωρηθούν ήδη… παρελθόν, ενώ υπό αμφιβολία τίθενται και τα 950 χιλιόμετρα του χερσαίου και υποθαλάσσιου αγωγού Ποσειδών (Ελλάδας-Ιταλίας).

Στην περίπτωση του EastMed φαίνεται να επαναλαμβάνεται, για άλλους λόγους βεβαίως, το σκηνικό της ματαίωσης των 3.900 χιλιομέτρων του περίφημου Nabucco προ δεκαετίας ή του South Stream των 2.380 χιλιομέτρων, όπου τσαλακώθηκε εν μέρει η ενεργειακή ματαιοδοξία της τουρκικής ηγεσίας.

Στη χώρα μας, το μόνο χειροπιαστό που απομένει, εκτός από το εσωτερικό δίκτυο αγωγών, είναι τα 765 χλμ. του TAP (μεταφέρει αζέρικο πετρέλαιο) και του τερματικού σταθμού υγροποιημένου αερίου FSRU στην Αλεξανδρούπολη, που έχει εξασφαλίσει και χρηματοδότηση 166 εκατ. ευρώ από το ΕΣΠΑ

Ο ΤΑΡ με μια ματιά

Ο Διαδριατικός Αγωγός Φυσικού Αερίου (ΤΑΡ) θα μεταφέρει φυσικό αέριο από την Κασπία στην Ευρώπη. Συνδεδεμένος με τον Αγωγό Φυσικού Αερίου της Ανατολίας (Trans Anatolian Pipeline – TANAP) στα ελληνοτουρκικά σύνορα, ο ΤΑΡ διασχίζει τη βόρεια Ελλάδα, την Αλβανία και την Αδριατική Θάλασσα, προτού εξέλθει στη στεριά στη νότια Ιταλία για να συνδεθεί με το ιταλικό δίκτυο φυσικού αερίου.

Ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου συμβάλλει στην ασφάλεια και διαφοροποίηση του ενεργειακού εφοδιασμού της ΕΕ. Περιλαμβάνει όλα τα έργα υποδομής που συνδέονται για τη μεταφορά φυσικού αερίου από την περιοχή της Κασπίας Θάλασσας στην Ευρώπη.

Μία σύνθετη αλυσίδα αξίας φυσικού αερίου

Διασχίζοντας επτά χώρες και με μήκος 3.500 χλμ. ο Νότιος Διάδρομος Φυσικού Αερίου αποτελεί μία από τις πιο σύνθετες αλυσίδες αξίας φυσικού αερίου που αναπτύχθηκαν ποτέ. Με τη συμμετοχή δώδεκα και πλέον κορυφαίων εταιρειών ενέργειας, ο Νότιος Διάδρομος απαρτίζεται  από επιμέρους ενεργειακά έργα συνολικής επένδυσης 40 δισ. δολαρίων ΗΠΑ περίπου. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνει:

• τη δεύτερη φάση ανάπτυξης του κοιτάσματος Shah Deniz που αφορά σε γεωτρήσεις και υπεράκτιες εγκαταστάσεις άντλησης αερίου στην Κασπία Θάλασσα
• την επέκταση των εγκαταστάσεων επεξεργασίας φυσικού αερίου στον τερματικό σταθμό του Sangachal στις αζέρικες ακτές της Κασπίας
• την επέκταση του ιταλικού δικτύου μεταφοράς φυσικού αερίου
• δυνατότητες περαιτέρω σύνδεσης με δίκτυα φυσικού αερίου της Νοτιοανατολικής, Κεντρικής και Δυτικής Ευρώπης
• τρία έργα κατασκευής αγωγών:
  • Αγωγός Νότιου Καυκάσου (SCPX) – Αζερμπαϊτζάν, Γεωργία
  • Αγωγός Φυσικού Αερίου Ανατολίας (Trans Anatolian Pipeline – TANAP) – Τουρκία
  • Διαδριατικός Αγωγός Φυσικού Αερίου (TAP) – Ελλάδα, Αλβανία, Ιταλία

Παροχή φυσικού αερίου σε κύριες ενεργειακές αγορές

Ο TAP αποτελεί βασικό μέρος του Νότιου Διαδρόμου Φυσικού Αερίου, παρέχοντας  μια οικονομικά αποδοτική, απευθείας διαδρομή μεταφοράς φυσικού αερίου προς χώρες της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και όχι μόνο. Μεταφέρει φυσικό αέριο από τη λεκάνη της Κασπίας Θάλασσας στην Ευρώπη και συνδέεται με τον Αγωγό Φυσικού Αερίου της Ανατολίας (TANAP) στα ελληνοτουρκικά σύνορα, διασχίζει τη Βόρεια Ελλάδα, την Αλβανία και την Αδριατική Θάλασσα και καταλήγει διά θαλάσσης στη Νότια Ιταλία, όπου συνδέεται με το ιταλικό δίκτυο διανομής φυσικού αερίου.

Ο σχεδιασμός του αγωγού TAP προσφέρει κατά μήκος της διαδρομής του επιλογές διασύνδεσης με άλλους αγωγούς – είτε υφιστάμενους είτε σχεδιαζόμενους. Κατ’ αυτόν τον τρόπο τροφοδοτεί με φυσικό αέριο ποικίλες ευρωπαϊκές αγορές και καταναλωτές –νοικοκυριά και βιομηχανίες– καθώς προχωρά η μετάβαση προς ένα ενεργειακό μέλλον με χαμηλές εκπομπές άνθρακα.

• Βουλγαρία: Ο αγωγός TAP θα συνδεθεί με το Διασυνδετήριο Αγωγό Ελλάδας-Βουλγαρίας (Gas Interconnector Greece-Bulgaria – IGB).
• Ελλάδα: Ο ΤΑΡ συνδέεται με το ελληνικό δίκτυο φυσικού αερίου που λειτουργεί ο Διαχειριστής του Εθνικού Συστήματος Φυσικού Αερίου (ΔΕΣΦΑ).
• Αλβανία: ο ΤΑΡ μπορεί να παράσχει σημεία εξόδου κατά μήκος της όδευσης του αγωγού στη χώρα, για την ανάπτυξη της τοπικής αγοράς φυσικού αερίου.
• Ιταλία: Ο TAP συνδέεται με το ιταλικό δίκτυο διανομής φυσικού αερίου που λειτουργεί η εταιρεία-διαχειριστής δικτύου Snam Rete Gas, στο οποίο θα μπορούν να συνδεθούν, διαμέσου εξόδων, ποικίλες ευρωπαϊκές αγορές.
• Νοτιοανατολική Ευρώπη: Ο TAP μπορεί να παράσχει σημείο εξόδου στον σχεδιαζόμενο Αγωγό Ιονίου-Αδριατικής (IAP), για σύνδεση με τις αγορές της Κροατίας, της Αλβανίας, του Μαυροβουνίου και της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης.