Ο συνδυασμός στενής κρατικής επιτήρησης των τραπεζών και ελευθερίας λειτουργίας επιχειρήσεων χρηματοδότησης καταναλωτών στην Κίνα δείχνει τα κοινωνικά και οικονομικά του όρια. Υπάρχει το πρόσφατο κίνημα μποϊκοτάζ στις πληρωμές στεγαστικών δανείων ως διαμαρτυρία έναντι των μεγάλων, υπεραποκεντρωμένων εταιρειών ακινήτων που πούλησαν σπίτια των οποίων την κατασκευή δεν ολοκλήρωσαν.
Απόδοση – επιμέλεια: Γιώργος Δ. Παυλόπουλος
Πριν όμως από αυτό, τον Μάιο, μια φερόμενη τραπεζική απάτη πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων προκάλεσε βίαιες συγκρούσεις διαδηλωτών –που ζητούσαν πίσω τα χρήματά τους– και της αστυνομίας στο Zhengzhou, πρωτεύουσα της επαρχίας Henan. Αυτό το σκάνδαλο φέρνει στο προσκήνιο στο προβληματικό επαρχιακό τραπεζικό σύστημα της Κίνας.
Οι ανακριτικές αρχές ισχυρίζονται ότι ο όμιλος Henan Xincaifu, κύριος μέτοχος πέντε επαρχιακών τραπεζών, συνωμότησε με τραπεζικούς υπαλλήλους προκειμένου να υπεξαιρέσει περίπου 40 δισεκατομμύρια γιουάν (5,9 δισ. δολ.) σε καταθέσεις και επενδύσεις. Χρησιμοποίησαν διαδικτυακές πλατφόρμες για να προσελκύσουν καταθέτες και κατασκεύασαν ψεύτικες συμφωνίες δανεισμού για να μεταφέρουν τα χρήματα, πάντα σύμφωνα με τις κινεζικές αρχές.
Η είδηση κλόνισε την εμπιστοσύνη στις 3.800 τράπεζες οι οποίες είναι ζωτικής σημασίας για την παροχή πιστώσεων στην τεράστια, αναπτυσσόμενη ύπαιθρο της Κίνας. Η κεντρική Λαϊκή Τράπεζα της Κίνας (PBOC) προσδιόρισε πρόσφατα σχεδόν 300 επαρχιακούς δανειστές ως ιδρύματα υψηλού κινδύνου.
Η εμπιστοσύνη στο κινεζικό τραπεζικό σύστημα δέχθηκε ισχυρότατο πλήγμα. Ενώ η χρηματοπιστωτική αγορά της Κίνας κυριαρχείται από πέντε μεγάλες τράπεζες που ελέγχονται από το κράτος –συμπεριλαμβανομένης της μεγαλύτερης στον κόσμο από άποψη ενεργητικού Industrial&Commercial Bank of China– οι δανειστές της υπαίθρου κατέχουν συνολικά 49 τρισ. γιουάν περιουσιακών στοιχείων ή το 14% του συνόλου του κλάδου.
Τα περισσότερα από αυτά τα ιδρύματα ιδρύθηκαν μετά από μια μεταρρύθμιση του επαρχιακού χρηματοπιστωτικού κλάδου στις αρχές της δεκαετίας του 2000 και περιλαμβάνουν τράπεζες με έδρα σε χωριά και κωμοπόλεις, πιστωτικούς συνεταιρισμούς και εμπορικές τράπεζες. Τα ιδρύματα αυτά διαδραματίζουν κρίσιμο ρόλο στην παροχή πιστώσεων, λειτουργούν ωστόσο σε ένα δύσκολο περιβάλλον, με πολλά να πρέπει να αποκομίσουν κέρδη δίνοντας μικρά δάνεια σε ιδιώτες και επιχειρήσεις στη φτωχή και υπανάπτυκτη ύπαιθρο της Κίνας. Ο συνδυασμένος δείκτης επισφαλών δανείων τους ήταν 3,37% στα τέλη Μαρτίου, υπερδιπλάσιος από εκείνον των πανεθνικών τραπεζών.
Αποτυχία
Οι καταθέτες έλκονται από τις τράπεζες οι οποίες παρέχουν υψηλότερα επιτόκια. Τα στοιχεία των ρυθμιστικών αρχών δείχνουν ότι διατηρούσαν τα χαμηλότερα κεφάλαια έναντι ριψοκίνδυνων περιουσιακών στοιχείων, μεταξύ όλων, των τραπεζών της Κίνας. Και παρόλο που η ταμπέλα “επαρχιακή τράπεζα” υποδηλώνει συναλλακτικούς όγκους μικρής κλίμακας, ορισμένες είναι αρκετά μεγάλες. Για παράδειγμα, η Shanghai Commercial Rural Bank έχει αποτίμηση παρόμοια με εκείνη της γερμανικής Commerzbank.
Αν και οι τράπεζες των χωριών δεν επιτρέπεται να αναζητούν καταθέσεις εκτός της περιοχής τους, οι δανειστές οι οποίοι εμπλέκονται στην πιο πρόσφατη απάτη διαφήμιζαν τις υπηρεσίες τους στο Διαδίκτυο. Αυτό έκανε το πρόβλημα εθνικού μεγέθους.
Ο Tom, ιδιοκτήτης μικρής επιχείρησης στην ανατολική Κίνα, έχει δεσμευμένα 1,2 εκατομμύρια γιουάν σε τέσσερις από τις εμπλεκόμενες τράπεζες. Έμαθε για τα υψηλά επιτόκια τα οποία θα μπορούσε να κερδίσει από μια εφαρμογή ιδιοκτησίας του κινεζικού κολοσσού των αναζητήσεων, Baidu. “Πραγματικά μετανιώνω που έβαλα εκεί τα χρήματα της οικογένειάς μου, αλλά ποιος θα πίστευε ότι κάτι θα μπορούσε να πάει στραβά με τραπεζικές καταθέσεις;”, λέει ο 32χρονος.
“Το πιο σημαντικό μάθημα από το σκάνδαλο είναι η αποτυχία του ρυθμιστικού συστήματος να εφαρμόσει σωστά τους κανονισμούς”, λέει ο Martin Chorzempa, ανώτερος συνεργάτης στο Peterson Institute for International Economics. “Σε αυτή την περίπτωση υπήρχαν κανόνες που απέτρεπαν μικρές τράπεζες από να προσπαθούν να συγκεντρώνουν καταθέσεις εκτός της δικαιοδοσίας τους χρησιμοποιώντας διαδικτυακές πλατφόρμες. Κατάφεραν, ωστόσο, να το κάνουν σε αρκετά μεγάλη κλίμακα”.
Οι αρχές παλεύουν για χρόνια να ξεριζώσουν διάφορα προβλήματα από τον κλάδο. Η τελευταία αναταραχή σηματοδοτεί το μεγαλύτερο πλήγμα στην εμπιστοσύνη από το 2019, όταν η κυβέρνηση ανέλαβε τον έλεγχο τραπεζικού ιδρύματος στην Εσωτερική Μογγολία και επέβαλε ζημίες σε ορισμένους από τους πιστωτές του. Το επόμενο έτος οι αξιωματούχοι κατάρτισαν σχέδια για συγχώνευση των πιο αδύναμων του κλάδου προκειμένου να σχηματίσουν μεγαλύτερες και ισχυρότερες τράπεζες. Ωστόσο, είχαν μικρή επιτυχία στη μείωση του αριθμού των δανειστών, ο οποίος παραμένει ουσιαστικά αμετάβλητος μέχρι σήμερα.
Ευαίσθητες ισορροπίες
Το σκάνδαλο ξέσπασε σε μια εξαιρετικά ευαίσθητη στιγμή. Το ΚΚ Κίνας πραγματοποιεί το 20ό συνέδριό του αργότερα μέσα στο έτος, όπου ο πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ αναμένεται να εξασφαλίσει μια άνευ προηγουμένου τρίτη θητεία, θέτοντας τη σταθερότητα στο επίκεντρο. Οι αρχές αρχίζουν να αποζημιώνουν πολλούς απ’ όσους έχασαν τις αποταμιεύσεις τους. Σε μια συνεδρίαση του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚ, στα τέλη Ιουλίου, οι ρυθμιστικές αρχές κλήθηκαν να διατηρήσουν τη σταθερότητα στη χρηματοπιστωτική αγορά, να αντιμετωπίσουν τους κινδύνους που σχετίζονται με τις επαρχιακές τράπεζες και να καταπολεμήσουν αυστηρά το οικονομικό έγκλημα.
Την ίδια στιγμή, η χώρα αντιμετωπίζει την ακόμη μεγαλύτερη κρίση της “στάσης” πληρωμών στεγαστικών δανείων, που ξεκίνησε στα τέλη Ιουνίου. Εκατοντάδες χιλιάδες αγοραστές κατοικιών αρνούνται να πραγματοποιήσουν πληρωμές, καθώς το κίνημα έχει επεκταθεί σε περισσότερα από 300 πρότζεκτ, σε πάνω από 90 πόλεις.
Η αυστηρή πολιτική “μηδενικού Covid” της Κίνας επιβαρύνει την οικονομία, δημιουργώντας ακόμη πιο δύσκολες συνθήκες για τις μικρότερες τράπεζες. “Με το σκληρό lockdown και τα μέτρα διαχείρισης της πανδημίας, υπάρχουν ήδη αυστηροί περιορισμοί στην οικονομική δραστηριότητα και επιπτώσεις στις ζωές των ανθρώπων”, λέει η Katja Drinhausen, επικεφαλής του ερευνητικού προγράμματος πολιτικής και κοινωνίας στο Mercator Institute for China Studies του Βερολίνου. “Να, λοιπόν, ακόμη ένα στρώμα σε μια “τούρτα” μεγαλύτερου κινδύνου”.
