Tα μάτια όλων είναι στραμμένα στο ενδεχόμενο τρίτου κύματος της Covid-19. Υπό αυτό το πρίσμα έχει σημασία να διαγνωστούν «εδώ και τώρα» τα λάθη και οι τυχόν παραλείψεις που οδήγησαν στη σημερινή κατάσταση. Άλλωστε οφείλουμε όλοι μας να παραδεχτούμε πως το δεύτερο κύμα του ιού δεν το χειριστήκαμε με άριστο τρόπο.
«Πέσαμε έξω» είπε ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης, πρόσφατα στη Βουλή, μιλώντας για το τραγικό δεύτερο κύμα της πανδημίας. «Έπρεπε να είχαμε παρέμβει μία εβδομάδα νωρίτερα», επανέλαβε στη συνέχεια. Κανείς ωστόσο δεν έχει την απάντηση στο γιατί υπήρξε αυτή η καθυστέρηση.
Υπάρχει ατομική ευθύνη;
Από την άλλη τα ΜΜΕ παρουσιάζουν (προφανώς όχι όλα) μία εικόνα από την οποία όπου δίνεται η εντύπωση ότι τίποτε δεν έχει γίνει λάθος. Παρουσιάζουν την κατάσταση ως αν να πρόκειται για «θεία δίκη» κι ότι αν φταίει κάποιος, αυτός μάλλον είναι ο κόσμος που δεν συμμορφώθηκε.
Υπάρχει ατομική ευθύνη; Σαφώς. Όλοι μας γνωρίζουμε και το γράμμα και το πνεύμα των απαγορεύσεων μετακίνησης. Αν κάποιος παραβιάζει τις απαγορεύσεις, φέρει την ατομική του ευθύνη. Ωστόσο ως Πολιτεία δεν γίνεται τώρα να καλυφθούμε πίσω από το ότι φταίνε οι πολίτες ή ότι «κοκκίνισε» στο δεύτερο κύμα το μεγαλύτερο μέρος της Ευρώπης. Δεν επαρκεί ως επιχείρημα πως για όλα φταίνε οι «απρόσεκτοι νέοο» και οι παρτάκηδες.
H αντιπολίτευση πώς κινείται;
Σε γενικές γραμμές η αντιπολίτευση έχει τηρήσει στάση υπεύθυνη, χωρίς ακρότητες. Μπορεί να ανεβαίνουν οι τόνοι καμιά φορά, ωστόσο δεν εμφανίζονται τα κόμμα να είναι ανεύθυνα. Στην κυβέρνηση υποστηρίζουν πως όποιος εκφράζει διαφωνία, δεν προσφέρει υπηρεσία στη χώρα. Εμείς διαφωνούμε.
Είναι η ώρα να τεκμηριωθούν τυχόν λάθη και παραλείψεις, να ληφθούν άμεσα μέτρα, προκειμένου να αντιμετωπίσουμε το τρίτο κύμα, που βλέπουν πολλοί επιστήμονες να έρχεται μετά το νέο έτος. Τώρα είναι η ώρα να βελτιώσουμε τις δομές μας, μήπως και αποφύγουμε όχι μόνο νέες εκατόμβες θυμάτων, αλλά και το οικονομικό και κοινωνικό κόστος, που θα επιφέρουν τυχόν επόμενα παρατεταμένα lockdown.
Οι αριθμοί δείχνουν ότι κάποια πράγματα πήγαν πολύ στραβά, ιδίως στη Βόρεια Ελλάδα, κι ότι αν δεν καλύψουμε τα κενά, είναι πιθανό να έχουμε και επανάληψη.
Τι γίνεται όμως με το ΕΣΥ;
Δεν υπάρχει Έλληνας πολίτης , ανεξαρτήτως πολιτικής ιδεολογίας , που να μην καταλαβαίνει ότι η διαχρονική απαξίωση του ΕΣΥ, δεν προσφέρει την απαραίτητη αντοχή σε περίπτωση κρίσης.
Μέχρις στιγμής αντέχει ωστόσο πρέπει να προετοιμαστούμε για το τρίτο κύμα του ιού. Μάσκες, αναπνευστήρες και κυρίως προσωπικό πρέπει να είναι έτοιμα. Τι δεν πήγε όμως σωστά στο δεύτερο κύμα;
Η αλυσίδα της πρόληψης που έσπασε
H κρίσιμη αλυσίδα της πρόληψης ξεκινά από το περίφημο «Find, Test, Trace, Isolate», τo τετράπτυχο δηλαδή της εύρεσης, διάγνωσης, ιχνηλάτησης και απομόνωσης κρουσμάτων και επαφών, που σχετίζεται άμεσα με τον ΕΟΔΥ και την Πολιτική Προστασία, αφορά όμως και την επιτροπή επιστημόνων αλλά και την κυβέρνηση, που εντέλει στελεχώνει και πληρώνει τις διάφορες δομές.
Στην Ελλάδα γίνονται λιγότερα τεστ απ’ ό,τι στις περισσότερες χώρες της Ευρώπης. Λιγότερα κι από όσα χρειάζοντα κι αυτό έχει διαπιστωθεί από επιστήμονες, έχει τεκμηριωθεί με στοιχεία, τονίζεται από σύσσωμη την αντιπολίτευση και κυρίως προκύπτει αβίαστα από το γεγονός ότι η κυβέρνηση -έστω και κατόπιν εορτής-ανακάλυψε το πρόβλημα και επέβαλε διατίμηση στις τιμές των τεστ, στον ιδιωτικό τομέα.
Ακόμη και μέσα στο Νοέμβριο, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 21η θέση της Ευρώπης σε ό,τι αφορά τους θανάτους, αλλά στην 34η σε ό,τι αφορά τη διενέργεια τεστ ανά εκατομμύριο πληθυσμού. Αυτό αποδεικνύεται κι από τα στοιχεία της Worldometers, που επεξεργάζεται η Media2day (σ.σ. το ECDC δεν κρατά στοιχεία για τα τεστ) . Επίσης περιέργως τις τελευταίες ημέρες παρατηρήθηκε μείωση αντί για αύξηση στη διενέργεια διαγνωστικών τεστ PCR!
Την ίδια στιγμή τα ποσοστά θετικότητας κατά μέσο όρο εξακολουθούν να κινούνται στην περιοχή του 10%, πολύ παραπάνω από τα διεθνώς ενδεδειγμένα όρια, που βρίσκονται στο 3-4%.
Tο μείζον θέμα της «ιχνηλάτησης»
Aκόμημεγαλύτερα θέματα προς εξέταση προκύπτουν σε ό,τι αφορά το «trace and isolate», δηλαδή την ιχνηλάτηση και την απομόνωση των κρουσμάτων.
Oι περισσότεροι θα θυμούνται ίσως από το πρώτο κύμα, τον επικεφαλής της Πολιτικής Προστασίας Νίκο Χαρδαλιά να μιλά για το γεγονός ότι τα κρούσματα παρακολουθούνται και ελέγχονται «ανελλιπώς» για την παραμονή τους σε καραντίνα, κάτι που από ένα σημείο και μετά σταμάτησε να αναφέρεται.
Όπως από ένα σημείο και μετά σταμάτησαν οι λεπτομερείς αναφορές «ιχνηλάτησης» και φούντωσαν τα λεγόμενα «ορφανά» κρούσματα.
Μαρτυρίες ασθενών με covid-19 υποδηλώνουν πως το «σύστημα» δεν λειτουργεί ομοιόμορφα και αποτελεσματικά. Ενώ κάποιοι δηλώνουν ότι ρωτήθηκαν για τις «στενές επαφές» τους κι ότι ελέγχθηκαν για το αν βρίσκονται σε απομόνωση, πολλοί άλλοι –κάποιοι δημοσίως και ενυπόγραφα– λένε ότι είτε δεν ρωτήθηκαν καθόλου για τις επαφές τους είτε δεν ελέγχθηκαν για το αν τηρούν την καραντίνα (έστω και τηλεφωνικά), ενώ από πολλούς σημειώνεται ότι ΔΕΝ ζητήθηκε από τις επαφές τους να προχωρήσουν σε διαγνωστικό τεστ.
Ακόμη και σήμερα, στο ίδιο site του ΕΟΔΥ, πολύ απλά ΔΕΝ υπάρχει οδηγία στις στενές επαφές κρουσμάτων να κάνουν διαγνωστικό τεστ. Μόνο αν εμφανίσουν συμπτώματα κι αφού συμβουλευτούν τον ιατρό τους ή τον οργανισμό! Φυσικά είναι γνωστό ότι μεγάλο μέρος της «ζημίας» γίνεται από ασυμπτωματικούς φορείς, αλλά και ότι η «καραντίνα» δύσκολα ελέγχεται!
Η ιχνηλάτηση είναι μια δύσκολη δουλειά, που φέρνει σε δύσκολη θέση τόσο τους ιχνηλάτες όσο και τα διαγνωσμένα κρούσματα, καθώς εμπεριέχει τη δήλωση προσωπικών στοιχείων, συχνά ιδιαίτερης φύσης, ή ότι οι δυσκολίες πολλαπλασιάζονται, όταν πληθαίνουν τα κρούσματα με καταιγιστικούς ρυθμούς. Πρέπει ωστόσο να γίνεται.
Η αντίδραση του κ. Χαρδαλιά όταν ρωτήθηκε τηλεοπτικά από δημοσιογράφο για το δυναμικό ιχνηλατών της Πολιτικής Προστασίας, πως δηλαδή συγκρίνεται με την αναλογία 15-30 ιχνηλάτες ανά 100.000 πληθυσμού (δηλαδή 1.500-3.000 στην περίπτωση μας) που έχει θέσει αμερικανική μελέτη, αν μη τι άλλο ξαφνιάζει.
Διότι έχοντας 190 ιχνηλάτες στο δυναμικό του ο κ. Χαρδαλιάς, είπε περίπου ότι δεν θα ήξερε τι να τους κάνει τόσους ιχνηλάτες, την ώρα που είχαμε 2-3.000 κρούσματα ανά ημέρα!
Προς την αντίθετη με τη δήλωσή του κατεύθυνση, «δείχνει» ωστόσο και μελέτη-σύσταση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού ECDC, που κυκλοφόρησε ήδη από τις αρχές Μαΐου, για το πώς πρέπει να στήνονται και να μεγαλώνουν οι μηχανισμοί ιχνηλασίας, με παράθεση συγκεκριμένων «case studies».
Case studies που μιλούν για αναλογία 156 έως 300 «ιχνηλατών», με τη σύσταση να υιοθετηθούν τα υψηλότερα νούμερα, προκειμένου να ιχνηλατηθεί σωστά ένας αριθμός 1.000 κρουσμάτων την ημέρα, ενώ για επίπεδο μόλις 250 κρουσμάτων συνιστάται με εξίσου λεπτομερή τρόπο ότι υπάρχει απαίτηση για 80 έως 180 ιχνηλάτες, πάντα με έμφαση στον υψηλότερο αριθμό.
Εάν αυτά ισχύουν έστω και ως «αδροί υπολογισμοί», τότε προκύπτει ότι το υπάρχον προσωπικό του κ. Χαρδαλιά εξαντλείται σε ένα επίπεδο 250-300 κρουσμάτων ημερησίως ή, στην καλύτερη περίπτωση, (με τη χαμηλή αναλογία που ΔΕΝ προτείνει η μελέτη του ECDC), κάπου στα 1.000 ημερήσια κρούσματα!
Σίγουρα λοιπόν κάτι δεν έγινε καλά. Ο ίδιος ο κ. Χαρδαλιάς δήλωσε ότι θα προσληφθούν άλλα 200 άτομα στην ιχνηλάτηση. Υπήρξε δηλαδή αργοπορία.
O ιός μακριά από τα κύρια αστικά κέντρα
Το βάρος της ενημέρωσης πέφτει σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη.
Υπάρχουν όμως άλλοι νομοί της Β. Ελλάδας που καταγράφουν πραγματικά ρεκόρ σε νεκρούς. Παράδειγμα η Πιερία με 60 νεκρούς και η Δράμα με έως και 75, με αριθμούς δηλαδή, που με αναγωγή στον πληθυσμό θα ισοδυναμούσαν πανελλαδικά με επίπεδα 5-8.000 νεκρών (έως και τριπλάσιους από εκείνους που πραγματικά έχουμε στη χώρα). Αυτά δείχνουν τοπικά μια έκταση της επιδημίας που προφανώς ξέφυγε από κάθε έλεγχο.
Ποιοι, πώς και πότε ιχνηλατούσαν αυτές τις περιοχές; Σε ποιο βαθμό ελέγχθηκαν και ιχνηλατίστηκαν αποτελεσματικά, έστω ως κρούσματα, οι αλλοδαποί εργάτες γης που φέρονται να έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη μετάδοση της νόσου, έως ότου αποφάσισε η κυβέρνηση να κλείσει συνοριακά σημεία και να επιβάλει τον έλεγχο με rapid test όσων περνούν από τα εναπομείναντα; Καθυστέρηση μεγάλη δηλαδή.
Η επιτροπή, οι αρχές και το έλλειμμα ενημέρωσης
Δημοσιεύματα των τελευταίων ημερών έκαναν λόγο για ελλιπή ενημέρωση της επιτροπής ειδικών από τον ΕΟΔΥ αλλά και για «διπλά αρχεία», προκαλώντας μεταξύ άλλων και εισαγγελική έρευνα. Κατά πως φαίνεται λοιόν έχουμε την ύπαρξη δύο συστημάτων, ένα εκ των οποίων αφορά τον ΗΔΙΚΑ και συνιστά το Μητρώο Ασθενών Covid-19 κι ένα ακόμη, που ανέπτυξε ο ΕΟΔΥ (παρότι το προηγούμενο σύστημα τον αφορούσε επίσης), για τις δικές του ανάγκες.
Ασχέτως του ποινικού σκέλους ( που ξεπερνά το σκοπό του παρόντος άρθρου) , αυτό που ενδιαφέρει είναι πόσο συχνά και σε ποιο βάθος υπάρχει έγκαιρη, ακριβής συγκέντρωση στοιχείων και ενημέρωση της επιτροπής και των αρχών, για τα κρίσιμα επιδημιολογικά δεδομένα.
Η αίσθηση που υπάρχει, είναι ότι αυτό συμβαίνει διεξοδικά άπαξ της εβδομάδος κι ότι δεν υπάρχει εις βάθος ενημέρωση σε καθημερινή βάση. Μόνο που και η μία μέρα δημιουργεί τελείως διαφορετικά αποτελέσματα.
Έκπληξη επίσης δημιουργεί το γεγονός ότι ο δείκτης Rt ήταν στη Θεσσαλονίκη στο δυσθεώρητο 2,8 (κατά μέσο όρο ένα κρούσμα μολύνει 2,8 άτομα ακόμη, ισχυρότατη ένδειξη καλπάζουσας εξάπλωσης) στις 20 Οκτωβρίου, ενώ η Θεσσαλονίκης μπήκε σε καθολικό lockdown… 14 ημέρες αργότερα, όπως προκύπτει από διάγραμμα που έχει ήδη δημοσιεύσει το iatronet.gr
Η αλαζονεία των αρμοδίων
Εφόσον τα παραπάνω ισχύουν, δεν προκαλεί εντύπωση το γεγονός ότι η ενημέρωση των πολιτών, είναι εξαιρετικά περιορισμένη σε σχέση με άλλες χώρες της Ευρώπης. Όσες φορές έχει επισημανθεί αυτό από δημοσιογράφους, είτε έχει μείνει αναπάντητο είτε έχει απαντηθεί με αλαζονικούς αφορισμούς του τύπου «δίνουμε πληρέστατα στοιχεία, σε σχέση με άλλους», τόσο από τον κ. Χαρδαλιά όσο και από τον επικεφαλής του ΕΟΔΥ Παναγιώτη Αρκουμανέα. Η απλή αναφορά κρουσμάτων, θανόντων και νοσηλευομένων στις ΜΕΘ δεν επαρκεί ως ενημέρωση.
Η κυβέρνηση και οι δομές της δεν δίνουν κρίσιμα στοιχεία για βασικά θέματα, είτε αυτό αφορά το περίφημο Rt, είτε για τα ποσοστά θετικότητας ανά περιοχή, είτε για το πόσα τεστ διεξάγονται στις εκάστοτε περιοχές (με εξαίρεση κατά καιρούς κάποια rapid tests), είτε για το πόσα τεστ διεξάγονται αυτοβούλως από ιδιώτες και πόσα γίνονται μέσω του δημοσίου.
Τα ίδια συμβαίνουν σε ό,τι αφορά τα στοιχεία νοσοκομειακής περίθαλψης που δίνει το Υπουργείο Υγείας. Δεν έχουμε εικόνα των εισαγωγών και των εξιτηρίων ανά νοσοκομείο και ανά περιοχή, ούτε για την κάλυψη των ΜΕΘ ανά περιοχή (το Υπουργείο Υγείας τα δίνει όποτε εκείνο κρίνει σκόπιμο, αλλιώς το αρνείται), ούτε ακόμη και της κατανομής των θανάτων και των διασωληνωμένων, ανά νομό.
Όσο για το αν συμβαίνουν τα ίδια στις λοιπές χώρες της Ευρώπης, αξίζει να διαβάσετε σχετική έρευνα που έκανε το insidestory.gr, συγκρίνοντας τα «πτωχά» ελληνικά στοιχεία, με τον πλούτο δεδομένων που προσφέρεται στην Αγγλία, την Ιταλία, τη Πορτογαλία, την Εσθονία, την Τσεχία κ.λπ.
Αναλυτικό θέμα, που αφορά τηΝ Κύπρο, έκανε μόλις το iatronet.gr, καταγράφοντας όχι μόνο την ποιότητα της ενημέρωσης προς το κοινό, που απέχει παρασάγγας από την ελληνική πρακτική, αλλά και το γεγονός ότι στη μικρή πληθυσμιακά και οικονομικά Κύπρο υπάρχει πιο αποτελεσματικός έλεγχος της πανδημίας, πολύ μικρότερες απώλειες, αλλά και υπερδιπλάσιος αριθμός διαγνωστικών τεστ, κατά κεφαλή.
Το θέμα της ενημέρωσης όμως έχει διπλή σημασία. Η ελεύθερη πρόσβαση σε όσο το δυνατόν περισσότερα στοιχεία (που στην περίπτωση μιας πανδημίας προφανώς δεν αφορά κάποιου είδους «απόρρητο», εφόσον δεν εμπεριέχει προσωπικά δεδομένα) υποβοηθάή τη διαφάνεια και την εμπιστοσύνη του πολίτη στους κρατικούς χειρισμούς, αλλά και την επιστημονική ενημέρωση, αφού προφανώς, ο επιστημονικός κόσμος της χώρας δεν δύναται να έχει την προνομιακή ενημέρωση έχουν τα μέλη της επιτροπής ειδικών.
Τέλος, η κυβέρνηση αρνείται πεισματικά, ως σήμερα, να φέρει στη Βουλή τα πρακτικά των συνεδριάσεων της επιτροπής ειδικών, κάτι που πλέον έχει εξελιχθεί σε επαναλαμβανόμενο αίτημα εκ μέρους της αντιπολίτευσης.
Πραγματικά το τελευταίο προκαλεί εντύπωση σε όλους (ακόμα και Νεοδημοκράτες βουλευτές).
H έλλειψη εμπιστοσύνης του κόσμου οδηγεί σε λανθασμένη συμπεριφορά
Αντιφατικές αρχικά δηλώσεις για την χρήση μάσκα ή όχι (θυμηθείτε την Άνοιξη).
Οι δηλώσεις διαφόρων κυβερνητικών στελεχών ότι «δεν πρόκειται να υπάρξει νέο lockdown, ήδη από τον Ιούλιο, ωσάν να μπορούσαν να προβλέψουν το μέλλον, αλλά ακόμη και ελάχιστο διάστημα πριν αυτό επιβληθεί.
Δόθηκε η αίσθηση ότι δεν υπάρχει συγκροτημένη γραμμή παρά μόνο αντίδραση στις εξελίξεις, ενώ τα αντικρουόμενα επιστημονικά στοιχεία, ανάμεσα σε μελέτες του εξωτερικού σε θέματα όπως η μεταδοτικότητα των παιδιών, αυξάνουν τη σύγχυση και την ανασφάλεια.
Επίσης η στάση των αρχών απέναντι στις παραβάσεις του lockdown, καθώς διάχυτη είναι η αίσθηση ότι σε αυτό το lockdown, όχι μόνον έχει αυξηθεί η κινητικότητα αλλά και ότι ο έλεγχος είναι πολύ πιο χαλαρός. Από την άλλη βέβαια μαρτυρίες γι ακραία εφαρμογή των μέτρων (πρόστιμα λίγα λεπτά μετά τις 9 σε απόσταση μέτρων από την οικεία) δημιουργούν ενστικτώδη αντίδραση στον κόσμο).
Φυσικά οι φωτογραφίες του Πρωθυπουργού στην Πάρνηθα και το μοτοκρός της Μαρέβα δεν βοηθούν.
Συνυπολογίστε και τον παράγοντα κόπωση και γίνεται αντιληπτό το μέγεθος του προβλήματος.
Όσο ο κόσμος χάνει την εμπιστοσύνη του στις αρχές και την Πολιτεία τόσο πιο εύκολα οδηγείται σε λανθασμένη συμπεριφορά.
Κατακλείδα
Η εξέταση των λαθών που έχουν γίνει και οι τομείς που χρήζουν βελτίωσης είναι sine qua non κάθε οργανωμένου συστήματος αντιμετώπισης κρίσεων.
Υπό αυτό το πρίσμα πρέπει να γίνει η έρευνα ώστε στο τρίτο κύμα να πάμε όσο καλά πήγαμε και στο πρώτο.
