Εμπειρογνώμονες και αξιωματούχοι σε όλο τον κόσμο συνεχίζουν να παρακολουθούν στενά την κατάσταση καθώς οι στρατιωτικές δυνάμεις του Ισραήλ ετοιμάζονται να εισβάλουν στη Λωρίδα της Γάζας.
Αλλά πόσο πιθανό είναι το Ιράν ν’ αναλάβει πραγματικά δράση; Και πώς θ’ απαντούσε το Ισραήλ; Ενα από τα χειρότερα κρυμμένα μυστικά στον κόσμο είναι ότι διαθέτει πυρηνικά όπλα και τίθεται το ερώτημα αν θα σκεφτόταν ποτέ να τα χρησιμοποιήσει, γράφει σε ανάλυσή της η Maya Carlin.
Επισκόπηση της κατάστασης
Στις 7 Οκτωβρίου, υπό την κάλυψη ρουκετών και επιθέσεων με drones εναντίον θέσεων παρακολούθησης, μαχητές της Χαμάς πέρασαν τα σύνορα από τη Λωρίδα της Γάζας στο Ισραήλ χρησιμοποιώντας μηχανοκίνητα ανεμόπτερα, μοτοσικλέτες, μπουλντόζες και φορτηγά.
Σύμφωνα με τις ισραηλινές αρχές, μόλις έφτασαν εκεί, ξεκίνησαν μια εκστρατεία βίας και εξαχρείωσης, σκοτώνοντας αδιακρίτως — συμπεριλαμβανομένων γυναικών, παιδιών και ηλικιωμένων — και παίρνοντας πολλούς ομήρους.
Το Ισραήλ απάντησε αμέσως με αεροπορικές επιδρομές στη Γάζα, αλλά χρειάστηκαν δύο ολόκληρες ημέρες για να κηρύξει τη χώρα πλήρως ειρηνευμένη.
Οι λόγοι για την αργή αντίδραση συζητούνται ακόμη και αναμφίβολα θ’ αποτελέσουν θέμα εξαντλητικής έρευνας από τις IDF (ένοπλες δυνάμεις του Ισραήλ) και την ισραηλινή ηγεσία.
Την εβδομάδα μετά την αρχική επίθεση, οι δύο πλευρές εξαπέλυσαν επιθέσεις με ρουκέτες και αεροπορικές επιδρομές, από την πλευρά του Ισραήλ, το οποίο κάλεσε 300.000 εφέδρους σ’ ενεργό υπηρεσία.
Η πρόθεση της κλήσης ήταν σαφής – μια χερσαία επιχείρηση στη Λωρίδα της Γάζας για την απελευθέρωση των ομήρων και την εξάλειψη της Χαμάς.
Επί του παρόντος, και οι δύο πλευρές φαίνεται να βρίσκονται σε κατάσταση αναμονής πριν τη φαινομενικά αναπόφευκτη εισβολή του ισραηλινού στρατού.
Πολλοί πίστευαν ότι αυτή θα ξεκινούσε την Παρασκευή ή το Σάββατο, με βάση τις προθεσμίες του Ισραήλ για την εκκένωση της Γάζας και τα σχόλια του ισραηλινού πρωθυπουργού Μπενιαμίν Νετανιάχου.
Ορισμένοι εικάζουν ότι ο ισραηλινός στρατός διασφαλίζει πως μπορεί ν’ αποκρούσει τη Χεζμπολάχ στα βόρεια σύνορά του, καθώς η οργάνωση αυτή έχει απειλήσει να συμμετάσχει στις εχθροπραξίες εάν το Ισραήλ εξαπολύσει χερσαία επίθεση.
Ακριβώς όπως η Χεζμπολάχ έχει δηλώσει ξεκάθαρα τους όρους που θα πυροδοτήσουν την εμπλοκή της, το Ιράν έχει επίσης διατυπώσει ρητές απειλές.
Η κόκκινη γραμμή του Ιράν
Στον απόηχο της αιφνιδιαστικής επίθεσης της Χαμάς, οι ΗΠΑ και το Ισραήλ ισχυρίστηκαν ότι δεν διαπίστωσαν άμεση ιρανική ανάμειξη.
Δυνάμεις του ισραηλινού στρατού έχουν πάρει θέσεις κοντά στα σύνορα με τον Λίβανο (φωτογραφία Reuters/Lisi Niesner)
Δεδομένων των φιλοδοξιών του Ιράν και της ιστορίας του στις μεταφορές όπλων στην παλαιστινιακή οργάνωση, αυτό φαίνεται εξαιρετικά απίθανο.
Οι δηλώσεις μπορεί να έγιναν σε μια προσπάθεια ν’ αποτραπεί η κλιμάκωση με την Ισλαμική Δημοκρατία.
Αυτό φαίνεται να μην λειτούργησε. Στις 9 Οκτωβρίου, ένας ιρανός αξιωματούχος προειδοποίησε για μια «καταστροφική απάντηση» σε περίπτωση που το Ισραήλ επιτεθεί στη χώρα του.
Τα ισραηλινά χτυπήματα στο Ιράν δεν είναι χωρίς προηγούμενο. Την τελευταία δεκαετία, το Ισραήλ έχει κατηγορηθεί για επιθέσεις με μη επανδρωμένα αεροσκάφη, κυβερνοεπιθέσεις και δολοφονίες.
Ενώ ποτέ δεν εξαπέλυσε άμεση αεροπορική επίθεση όπως το 1981 κατά του Ιράκ που κατέστρεψε έναν πυρηνικό αντιδραστήρα, έχει στοχεύσει πολλές φορές ιρανούς πληρεξούσιους στη Συρία κατά τη διάρκεια του συριακού εμφυλίου πολέμου.
Είναι αυτοί οι πληρεξούσιοι που αντιπροσωπεύουν τη μεγαλύτερη απειλή του Ιράν για το Ισραήλ.
Ιρανοί πληρεξούσιοι
Τις τελευταίες δεκαετίες, η Ισλαμική Δημοκρατία έχει καλλιεργήσει την επιρροή της στη Μέση Ανατολή χρηματοδοτώντας και ενδυναμώνοντας μαχητικές ισλαμικές ομάδες σ’ όλη την περιοχή.
Στο Ιράκ, τη Συρία, τον Λίβανο, την Υεμένη και τη Λωρίδα της Γάζας, έχει παράσχει βοήθεια σε ομάδες όπως η Οργάνωση Μπαντρ, η Χεζμπολάχ, η Χαμάς και οι Χούτι, οι οποίες έχουν πραγματοποιήσει ανταρσίες και εξεγέρσεις. Η Χεζμπολάχ έχει αποκτήσει αρκετή νομιμότητα ώστε να συμμετέχει στη λιβανική κυβέρνηση.
Αυτές οι ομάδες διαθέτουν τα μέσα και την εμβέλεια για να χτυπήσουν το Ισραήλ, ενώ παρέχουν στο Ιράν αρκετή ευλογοφανή άρνηση συμμετοχής ώστε ν’ αποφεύγει σημαντικά αντίποινα.
Πολλές από αυτές έχουν διατυπώσει τις δικές τους κόκκινες γραμμές, υφαίνοντας ένα όλο και πιο περίπλοκο πλέγμα απειλών.
Στην πιο ακραία περίπτωση, η Χεζμπολάχ έχει διακηρύξει την πρόθεσή της να επιτεθεί απευθείας στο Ισραήλ σε περίπτωση που εισβάλει στη Γάζα.
Ομάδες στο Ιράκ και τη Συρία έχουν απειλήσει να επιτεθούν στο προσωπικό και τις εγκαταστάσεις των ΗΠΑ στην περιοχή εάν αυτές εμπλακούν στη σύγκρουση.
Η ανάπτυξη δύο αμερικανικών αεροπλανοφόρων στην Ανατολική Μεσόγειο αυξάνει την πιθανότητα αυτού του αποτελέσματος, ιδιαίτερα καθώς φαίνεται ότι βρίσκονται εκεί για ν’ αποτρέψουν τη Χεζμπολάχ.
Νέα γενιάς φυγοκεντρητές του Ιράν, που είχαν παρουσιαστεί επίσημα από την ιρανική κυβέρνηση, στην Τεχεράνη (φωτογραφία αρχείου Iranian Presidency Office/WANA [West Asia News Agency]/via Reuters)
Η κατάσταση παραμένει απίστευτα σύνθετη και θολή. Κάθε ομάδα έχει ανταγωνιστικά συμφέροντα και διαφορετική σχέση με το Ιράν, και το Ισραήλ με τις ΗΠΑ θα πρέπει να εξισορροπήσουν τους στόχους ασφαλείας τους με την αντιληπτή ικανότητα κάθε ομάδας να υλοποιήσει τις απειλές της.
Η πυρηνική επιλογή του Ισραήλ
Το Ισραήλ έχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα απέναντι σ’ αυτά τα επικίνδυνα παιχνίδια – τα πυρηνικά όπλα.
Ενώ δεν έχει επιβεβαιώσει ποτέ επίσημα ότι διαθέτει πυρηνικά, είναι παγκοσμίως αναγνωρισμένο ότι είναι μια πυρηνική δύναμη με περίπου 90 κεφαλές και αρκετό πλουτώνιο για 100 ή και περισσότερες.
Από τη δεκαετία του 1960, αυτά χρησίμευσαν ως σημαντικός αποτρεπτικός παράγοντας κατά των αντιπάλων του, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια του πολέμου του Γιομ Κιπούρ το 1973.
Σύμφωνα με το Δόγμα Μπέγκιν του εβραϊκού κράτους, η ισραηλινή κυβέρνηση έχει καθήκον να εξαλείψει όλες τις υπαρξιακές απειλές για το Ισραήλ.
Προφανώς, εάν το Ιράν αποκτούσε όπλα μαζικής καταστροφής, αυτό θα δικαιολογούσε μια απάντηση από τις ισραηλινές δυνάμεις για την εξάλειψη αυτών των δυνατοτήτων.
Ισραήλ – Πυρηνικά | Το Δόγμα Σαμψών | Το Δίλημμα Σαμψών | Η Επιλογή Σαμψών | Το Σύνδρομο Σαμψών
Τι γίνεται με τα πυρηνικά του Ισραήλ | Πυρηνική «Επιλογή Σαμψών»
Πιστό στο δόγμα της «πυρηνικής αμφισημίας», το Ισραήλ δεν παραδέχτηκε ποτέ πως διαθέτει πυρηνικά όπλα. Σήμερα όμως με τις εξελίξεις να τρέχουν έχει ανοίξει το ενδεχόμενο εφαρμογής της αποκαλούμενης «Επιλογής Σαμψών» – της χρήσης πυρηνικών- αν κινδυνεύσει η υπόσταση της χώρας.
Η “Επιλογή Σαμψών” είναι ένας όρος που φέρεται να επινοήθηκε από τους Ισραηλινούς ηγέτες τη δεκαετία του 1960.
Ας πάμε στην απαρχή της πυρηνικής περιπέτειας στην οποία ρίχτηκε το ισραηλινό κράτος τη δεκαετία του 1960. Την αρχική απόφαση έλαβε ο Νταβίντ Μπεν Γκουριόν, ο ιδρυτής του κράτους του Ισραήλ, παρ΄ ότι όλοι οι επιστήμονες της εποχής εκείνης, εκτός από έναν, καθώς και οι επικεφαλής της Μοσάντ και του στρατού ήταν αντίθετοι: πίστευαν πως «ο κόσμος δεν θα το επέτρεπε αυτό στο Ισραήλ».
Τελικά αποφασίστηκε πως το μικρό μέγεθος της χώρας μόνο με μια πυρηνική αποτρεπτική δύναμη μπορούσε να αντισταθμιστεί.
Είναι κρίσιμο να κατανοήσουμε το στρατηγικό πλαίσιο της λήψης αποφάσεων στο Ισραήλ και δη αποφάσεων που είναι ζωτικής στρατηγικής σημασίας και άπτονται της ασφάλειας, δηλαδή της επιβίωσης του εβραϊκού κράτους σ΄ ένα γεωγραφικό χώρο μη φιλικό και εν πολλοίς εχθρικό για το εβραϊκό κράτος. Αξίζει να αναφέρουμε πως το θέμα έχει αναλύσει στη βιβλιογραφία του ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων και Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο Νεάπολις Πάφου, Μάριος Ευρυβιάδης.
Βασική αρχή , πυλώνας κι άξονας του Ισραηλινού κράτους είναι η αυτοβοήθεια. Πρέπει δηλαδή μόνο του, παντελώς μόνο του, να υπερασπιστεί την ελευθερία του, την εδαφική του ακεραιότητα και την το αυτεξούσιο των αποφάσεων/επιλογών του. Το Ισραήλ επεδίωξε και εξασφάλισε μία πραγματική στρατηγική συμμαχία με τις ΗΠΑ που σε ορισμένες περιπτώσεις, όπως στον πόλεμο του 1973, απεδείχθη ζωτική. Αλλά και τότε η μοίρα του Ισραήλ ήταν στα δικά του χέρια και όχι στο έλεος της Ουάσινγκτον . Το Ισραήλ κατείχε δικλείδα στρατηγικής ασφάλειας. Αυτή ήταν και το ατομικό/πυρηνικό του οπλοστάσιο. Και είχε και ένα δόγμα για τη χρήση του οπλοστασίου αυτού. Ήταν το ”Δόγμα Σαμψών” . Κάποιοι το ονομάζουν και το ”Σύνδρομο Σαμψών” ή η ”Επιλογή Σαμψών”.
Όπως μαθαίνουμε από το μύθο, ο Σαμψών έχασε την υπερφυσική του δύναμη, όταν η Φιλισταία Δαλιδά τον πρόδωσε κόβοντας την πλούσια κόμη του που ήταν η πηγή της δύναμης του. Οι Φιλισταίοι εχθροί του, αφού τον τύφλωσαν, τον αλυσόδεσαν στις κολώνες του ναού τους και τον περιγελούσαν. Με το πέρασμα του χρόνου ξαναμεγάλωσαν τα μαλλιά του, επανέκτησε τη δύναμή του και κατακρήμνισε το ναό σπρώχνοντας τις κολώνες, και λέγοντας ” αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλόφυλων”.
Το δόγμα, σύνδρομο ή επιλογή Σαμψών αποτελεί την πεμπτουσία της υψηλής στρατηγικής του Ισραήλ όπως αυτή εκφράζεται με τις λέξεις ”Ποτέ Ξανά”, ”Νever Αgain” ή εβραϊστή Λε ολαμ λο οντ.
Οι εβραίοι του Ισραήλ είναι, ένας ένας ξεχωριστά αλλά και ως κρατική οντότητα, συλλογικά ορκισμένοι να μην επιτρέψουν σε κανέναν να τους ξαναοδηγήσει σαν πρόβατα σε σφαγή όπως συνέβη στα χρόνια του γερμανο-ναζισμού στην Ευρώπη. Και ακριβώς γι ‘αυτό το λόγο και προτού καν ανακηρυχθεί το εβραϊκό κράτος στην Παλαιστίνη, αποφάσισαν ότι το νεόκοπο κράτος έπρεπε να αποκτήσει , όσο πιο γρήγορα ήταν εφικτό, το απόλυτο όπλο που ήταν το ατομικό. Όπως αναφέραμε και πιο πάνω ο εθνοπατέρας του Ισραήλ Μπεν Γκουριόν ανέθεσε στον νεαρό τότε Σιμόν Πέρες, τον αρχισυντονισμό του εγχειρήματος.
Το Ισραήλ απέκτησε τα πρώτα ατομικά του όπλα, δύο στον αριθμό, πριν τον πόλεμο του 1967 και ήταν έτοιμο να τα χρησιμοποιήσει, αν κάτι πήγαινε πολύ στραβά στον πόλεμο αυτό, γνωστό και ως Πόλεμο των Έξι Ημερών. Δεν προέκυψε τέτοια ανάγκη αφού κατατρόπωσαν τους Άραβες.
Το 1973 όταν δέχτηκε την καθυστερημένη αλλά αναμενόμενη και οργανωμένη αντεπίθεση των Αράβων σε δύο μέτωπα, στο Σινά και τα Υψώματα του Γκολάν, στις πρώτες μέρες του πολέμου το Ισραήλ ήταν στα πρόθυρα της καταστροφής. Η τότε πρωθυπουργός Γκόλντα Μέιρ κάλεσε την πολιτικο-στρατιωτική ηγεσία της χώρας και της ανήγγειλε ότι ”καταστρέφεται ο Τρίτος Ναός του Σολομώντος”, δηλαδή το Ισραήλ. Και δόθηκε η εντολή εφαρμογής της ”Επιλογής Σαμψών”. Οπλίσθηκαν με ατομικά όπλα τα Αμερικανικά Φάντομ και οι πιλότοι περίμεναν στο ακουστικό με αναμμένες μηχανές.
Ωστόσο , προτού ξεκινήσει ο Γ Παγκόσμιος Πόλεμος (μην ξεχνάτε το ιστορικό πλαίσιο της εποχής) άλλαξαν δραματικά τα δεδομένα υπέρ του Ισραήλ, πρώτα στο μέτωπο με την Αίγυπτο και μετά σε αυτό της Συρίας και έτσι τα ατομικά όπλα ξανακλειδώθηκαν στο οπλοστάσιο. Εδώ πρέπει να υπογραμμισθεί ότι οι Ισραηλινοί ήταν έτοιμοι να χτυπήσουν ακόμα και τη Σοβιετική Ένωση αν παρενέβαινε υπέρ των Αράβων, απειλώντας έτσι την ύπαρξη του Ισραήλ.
Από τότε το Ισραήλ έχει αποκτήσει ένα τρομακτικό οπλοστάσιο το οποίο σήμερα ξεπερνά τις τετρακόσιες θερμοπυρηνικές κεφαλές και με δυνατότητες χρησιμοποίησης του, με αεροπλάνα και υποβρύχια, σε όλα σχεδόν τα μήκη και πλάτη της υφηλίου. Επί τούτου το πολιτικο-στρατηγικό μήνυμα της ηγεσίας του Ισραήλ, είναι ότι όσες χώρες επιλέγουν να μην κατέχουν πυρηνικά όπλα επιλέγουν να λειτουργούν, μέσα στο αναρχοκρατούμενο διεθνές σύστημα, ως δευτεροκλασάτα κράτη. Η επιβίωση των κρατών αυτών εξαρτάται από τρίτους. Οι τρίτοι παρουσιάζονται ως πάτρωνες και ως μεγαλόψυχοι, αλλά σε τελευταία ανάλυση λειτουργούν και ως στυγνοί εκβιαστές αλλά ακόμη και εκτελεστές.
Φοβού τον πολυμετωπικό πόλεμο
Η εντολή της Ουάσινγκτον για μετακίνηση του αεροπλανοφόρου USS Gerald R. Ford και πολεμικών πλοίων συνοδείας στην ανατολική Μεσόγειο, όπου σπεύδουν και άλλες δυτικές δυνάμεις, «έχει σκοπό να στείλει μια αλάνθαστη προειδοποίηση στο Ιράν και τις μαχητικές ομάδες, που υποστηρίζει σε όλη την περιοχή, να μη συμμετάσχουν στη σύγκρουση, εξαπολύοντας τις δικές τους επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ», ανέφεραν αξιωματούχοι της κυβέρνησης Μπάιντεν στον ιστότοπο Al Monitor.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι προετοιμασμένες να ανταποκριθούν σε τυχόν απρόοπτα», προσέθεσαν με νόημα, «και να ελαχιστοποιήσουν τον κίνδυνο μιας ευρύτερης σύγκρουσης».
«Εργαζόμαστε με το Ισραήλ και με τους εταίρους μας σε όλη την περιοχή», υπογράμμισε Αμερικανός αξιωματούχος, «για να περιορίσουμε αυτό που συμβαίνει στη Γάζα».
Πέρα από το άνοιγμα νέων μετώπων στα σύνορα του Ισραήλ, οι φόβοι εντείνονται για πλήγματα κατά αμερικανικών δυνάμεων και στόχων στην ευρύτερη περιοχή.
Ενδεχόμενο που άφησαν ήδη ανοιχτό η ηγεσία των φιλοϊρανών ανταρτών Χούθι στην Υεμένη και ο επικεφαλής της Οργάνωσης Μπαντρ, μιας σιιτικής παράταξης και πολιτοφυλακής στο Ιράκ.
Ενόσω, δε, το Ισραήλ και ο Λευκός Οίκος παραλληλίζουν τη βαρβαρότητα της Χαμάς με αυτή του «Ισλαμικού κράτους» (ISIS), ο πρόεδρος Τζο Μπάιντεν βλέπει να διευρύνονται προεκλογικά τα ανοιχτά πολιτικά μέτωπα στις ΗΠΑ.
Και με τους Ρεπουμπλικανούς -που επικρίνουν την εξωτερική πολιτική από τον πόλεμο στην Ουκρανία, μέχρι τις διαπραγματεύσεις με το Ιράν και το φιάσκο στο Αφγανιστάν- αλλά και με τους προοδευτικούς Δημοκρατικούς, που επικρίνουν όλο και περισσότερο την πολιτική του Ισραήλ τα τελευταία χρόνια.
Εκφράζονται μάλιστα ήδη ανησυχίες ότι οι συνέπειες της νέας κρίσης στη Μέση Ανατολή θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά τον πόλεμο στην Ουκρανία, την ώρα που η Ουάσιγκτον εστιάζει γεωστρατηγικά στην Ασία και στην Κίνα.
Ενόσω δε πολλοί χαρακτηρίζουν την επίθεση της Χαμάς «την 11η Σεπτεμβρίου του Ισραήλ», ανάλυση του αμερικανικού δικτύου CNN υπενθυμίζει ότι «ένα μάθημα» από την original 11/9 των ΗΠΑ είναι πως «οι πόλεμοι που ξεκίνησαν τις σκοτεινές εβδομάδες μετά από μια επίθεση δεν εξελίσσονται πάντα σύμφωνα με το προσδοκώμενο και κινδυνεύουν να γυρίσουν μπούμερανγκ σε εκείνους που τους εξαπολύουν».