Ναγκόρνο Καραμπάχ | Οι κερδισμένοι και οι χαμένοι της συμφωνίας

Η συμφωνία μεταξύ Αρμενίας, Αζερμπαϊτζάν και Ρωσίας αποτελεί μια καθαρή νίκη για τους Αζέρους και την Τουρκία και μια σκληρή ήττα για τους Αρμένιους και αυτό το παραδέχονται και οι δύο πλευρές.

* Του Σωτήρη Ρούσσου, Αναπληρωτή Καθηγητή στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου και υπεύθυνος του Κέντρου Μεσογειακών, Μεσανατολικών και Ισλαμικών Σπουδών (www.cemmis.edu.gr), για το Ινστιτούτο Εναλλακτικών Πολιτικών ΕΝΑ

Οι Αρμένιοι χάνουν πολλά από τα εδάφη έξω από το θύλακα του Ναγκόρνο Καραμπάχ που είχαν καταλάβει το 1994 και το διάδρομο που τους ενώνει με την Αρμενία, εκτός από μια στενή ζώνη πέριξ του αυτοκινητοδρόμου, που όμως θα ελέγχεται από ρωσικές ειρηνευτικές δυνάμεις.

Το Αζερμπαϊτζάν, από την άλλη, εξασφαλίζει διάδρομο σύνδεσης με το Ναχιτσεβάν και έτσι αποκτά σύνορα με την Τουρκία.

Η πρώτη διαπίστωση είναι ότι οι Αρμένιοι δεν κατανόησαν τις αλλαγές σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο. Υποτίμησαν, καθώς φαίνεται, την ανθεκτικότητα της σχέσης της Ρωσίας με το Αζερμπαϊτζάν και την Τουρκία.

Εκ του αποτελέσματος, φαίνεται ότι η αρμενική στρατηγική σκέψη βρισκόταν στην πρώτη μεταψυχροπολεμική περίοδο και δεν εκτίμησε σωστά τις αλλαγές στο ισοζύγιο ισχύος στην περιοχή.

Ναγκόρνο Καραμπάχ|Διπλωματικές αστοχίες και στρατηγικοί κίνδυνοι |Η Τουρκία ο μεγάλος νικητής

Επίσης Ουάσινγκτον και Τεχεράνη, άλλοτε ενεργοί παίκτες στην περιοχή, παρέμειναν απλοί παρατηρητές. Η πρώτη γιατί βρισκόταν στη μέση μιας κρίσιμης και διχαστικής προεκλογικής εκστρατείας και η δεύτερη γιατί έχει πολλά και προβληματικά μέτωπα στο εξωτερικό και το εσωτερικό.

Η δεύτερη διαπίστωση είναι ότι στην εξωτερική πολιτική είναι πολύ σημαντικές οι εσωτερικές ισορροπίες. Ο νυν πρωθυπουργός της Αρμενίας Νικόλ Πασινιάν, ηγετική προσωπικότητα της εξέγερσης του 2018, πήρε πρωτοβουλίες για συμβιβαστική λύση το Δεκέμβριο του 2019 αλλά δεν βρήκε ανταπόκριση από την αζερική πλευρά ούτε όμως ισχυρή στήριξη για συμβιβασμό στο εσωτερικό της χώρας του. Παραμένει ερώτημα κατά πόσο η εξέγερση του 2018 κατάφερε να ενισχύσει μια νέα εθνική στρατηγική για το ζήτημα του Ναγκόρνο Καραμπάχ.

Η τρίτη διαπίστωση είναι ότι η Ρωσία παραμένει ο κυρίαρχος στον Καύκασο και επιτυγχάνει να αποκλείσει κάθε άλλη παγκόσμια δύναμη από την εγγύς περιφέρειά της. Για να το κάνει αυτό διαλύει απατηλά στερεότυπα για προστασία των χριστιανών ή αντι-μουσουλμανική συμμαχία. Η Ρωσία δε στάθηκε στο πλευρό της Αρμενίας, διακινδυνεύοντας την απομάκρυνση του Μπακού από την σφαίρα επιρροής της. Η σχέση της με την Τουρκία φαίνεται ότι είναι ανθεκτική ακόμη κι όταν τα συμφέροντά τους δεν ταυτίζονται, ακολουθώντας τη μέθοδο της «μικροδιαχείρισης» ανά σύγκρουση και ανά περιοχή (Συρία, Λιβύη).

Η τελευταία διαπίστωση αφορά την Τουρκία. Η Άγκυρα είναι ο μεγάλος κερδισμένος στη σύγκρουση αυτή. Απέδειξε, όπως και στην Λιβύη, ότι μπορεί να ανταποκριθεί με επιτυχία στις προσδοκίες ασφάλειας των συμμάχων της στον Καύκασο και τη Λιβύη.

Επίσης είναι σημαντικό ότι το επιτυγχάνει με minimum εμπλοκή τουρκικών στρατευμάτων και την δημιουργία μιας task force ισλαμιστών, που μπορεί να δρα από τον Καύκασο ως τη Λιβύη και το Κέρας της Αφρικής. Με τις «ειρηνευτικές» δυνάμεις της στα σημεία επαφής Αρμενίων και Αζέρων και τη στρατιωτική της παρουσία σε Συρία και Λιβύη γίνεται αναπόσπαστο και σημαντικό μέρος της διευθέτησης του μέλλοντος αυτών των χωρών.

Την ίδια στιγμή, δοκιμάζει και «διαφημίζει» οπλικά συστήματα τουρκικής κατασκευής και τις επιτελικές ικανότητες των στελεχών της. Συγκεντρώνει, δηλαδή, πολλά από τα γνωρίσματα  της ηγεμονικής περιφερειακής δύναμης. Ας ετοιμαζόμαστε.