Ο “πόλεμος των τάνκερ” | Τα συμφραζόμενα της κατάληψης ελληνικών τάνκερ από το Ιράν

Η βρετανική κυβέρνηση εξέφρασε από τις πρώτες και με τη μεγαλύτερη ένταση την συμπαράστασή της προς την Ελλάδα για την κατάσχεση δύο ελληνόκτητων τάνκερ στον Περσικό Κόλπο (το ένα μάλιστα σε διεθνή ύδατα) από τους Φρουρούς της Επανάστασης του Ιράν.

του Κώστα Ράπτη

Είναι λογικό: η Βρετανία είχε βρεθεί στην ίδια θέση τον Ιούλιο του 2019 όταν οι Φρουροί κατέλαβαν το βρετανικό τάνκερ Stena Impero, με πρόσχημα την παραβίαση κανόνων ναυσιπλοϊας.

Αδιευκρίνιστο παραμένει ποια προσχήματα αξιοποιούνται στην περίπτωση των ελληνικών τάνκερ, ωστόσο η προτροπή της ιρανικής πλευράς προς την ελληνική να αξιοποιήσει την “νομική οδό” παραπέμπει σε κάποιου είδους σχέδιο αποκλιμάκωσης της κρίσης – σαν να μην είναι γνωστά τα πραγματικά κίνητρα των ενεργειών του Ιράν.

Διότι όπως το 2019 έτσι και τώρα οι κινήσεις της Τεχεράνης δεν προέκυψαν ουρανοκατέβατες, παρά ως αντίποινα σε προηγούμενες καταλήψεις δικών της πλοίων με δυτική πρωτοβουλία: του Grace 1 από τις βρετανικές αρχές στα στενά του Γιβραλτάρ και του δεξαμενοπλοίου Lana (πρώην Pegas), σημαίας Ιράν (πρώην Ρωσίας), το οποίο είχε καταπλεύσει στον κόλπο της Καρύστου τη 14η Απριλίου μεταφέροντας 108.000 τόνους πετρελαίου και δεσμεύθηκε με βάση την ελληνοαμερικανική συμφωνία δικαστικής συνδρομής.

Το ότι στην κατάληψη των δύο ελληνικών πλοίων ενεπλάκησαν οι Φρουροί της Επανάστασης δεν είναι παρά επιχειρησιακό ζήτημα. Οι Φρουροί είναι όργανο του κράτους του Ιράν και η δέσμευση των ελληνικών πλοίων δεν είναι παρά απόφαση του κράτους του Ιράν.

Η δε επιλογή των συγκεκριμένων πλοίων μάλλον έχει να κάνει με την χαρακτηριστική λεπτομέρεια ότι το φορτίο τους προοριζόταν για τις ΗΠΑ – προφανώς σε απάντηση προς το ότι το φορτίο του Lana απαντλήθηκε μεσοπέλαγα και οδηγήθηκε στις ΗΠΑ.

Σε κάθε περίπτωση, είναι σαφής η απειλή επιστροφής στον “πόλεμο των τάνκερ” του 2019 από τον οποίο ουσιαστικά η Ισλαμική Δημοκρατία εξήλθε νικητής. Η διεθνής πετρελαϊκή αγορά και η ελληνική ναυτιλία έχουν κάθε λόγο να αισθάνονται νευρικότητα.

Τίποτε από ό,τι συμβαίνει δεν μπορεί να ερμηνευθεί σε επίπεδο αποκλειστικά διμερές – πόσω μάλλον που οι ελληνο-ιρανικές σχέσεις έδειχναν το τελευταίο διάστημα να βρίσκονται σε θετική τροχιά.

Τον περασμένο Ιανουάριο η χώρα μας δώρισε στην Ισλαμική Δημοκρατία 200.000 (αζήτητες) δόσεις του εμβολίου Astra Zeneca κατά του κορονοϊού, τον Μάρτιο ο πρόεδρος του Ιράν Εμπραχίμ Ραϊσί απέστειλε στον πρωθυπουργό Κυριάκο Μητσοτάκη επιστολή με την οποία εξέφραζε προσδοκίες συνεργασίας σε διάφορους τομείς, ενώ μόλις στις 14 Μαϊου ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας και ο Ιρανός ομόλογός του Χοσεϊν Αμιραμπντολλαχιάν είχαν τηλεφωνική συνομιλία με αντικείμενο συζήτησης όχι μόνο τις σχέσεις των δύο χωρών, αλλά και την πορεία άρσης των κυρώσεων της Ε.Ε. κατά του Ιράν στο πλαίσιο των συνομιλιών της Βιέννης.

Ο επικεφαλής της ιρανικής διπλωματίας, μάλιστα, τόνισε την ανάγκη “διαφύλαξης των μακροχρόνιων δεσμών από την επιρροή τρίτων μερών”.

Πράγμα που μας φέρνει στην καρδιά του ζητήματος. Η Τεχεράνη, όπως και κάθε χώρα που έχει βρεθεί στο στόχαστρο αμερικανικών κυρώσεων, κατεξοχήν ερεθίζεται από την “εξωχώρια δικαιοδοσία” την οποία διεκδικεί η Ουάσιγκτον και μετατρέπει λ.χ. τον κόλπο της Καρύστου σε πεδίο εφαρμογής διοικητικών ή δικαστικών αποφάσεων των ΗΠΑ.

Εξ ού και οι διπλωματικές αντιδράσεις του Ιράν πολύ περισσότερο αφορούν την οργισμένη καταγγελία των δηλώσεων αλληλεγγύης του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν ή της Γερμανίας και της Γαλλίας προς την Ελλάδα, παρά την ίδια τη χώρα μας, η οποία αντιμετωπίζεται ως “ενεργούμενο”.

Όλα αυτά συμβαίνουν σε μια λεπτή συγκυρία κατά την οποία οι συνομιλίες της Βιέννης έχουν ολοκληρωθεί αλλά δεν έχουν ευοδωθεί, καθώς τα πάντα προσκρούουν στην πολιτική απροθυμία της κυβέρνησης Μπάιντεν να άρει, όπως απαιτεί το Ιράν, την συμπερίληψη των Φρουρών της Επανάστασης στον κατάλογο τρομοκρατικών οργανώσεων.

Το ότι η επίσημη στοχοποίηση των Φρουρών αποτελούσε έργο της κυβέρνησης Τραμπ δεν σημαίνει ότι ο Λευκός Οίκος σήμερα έχει την ελευθερία να την αντιστρέψει: το Κογκρέσο καραδοκεί.

Αφανής (ή όχι και τόσο) πρωταγωνιστής σε αυτό το διπλωματικό αδιέξοδο είναι το Ισραήλ, καθώς ενώ οι αραβικές μοναρχίες, έτερος μεγάλος περιφερειακός ανταγωνιστής του Ιράν, δείχνουν να προτιμούν την οδό της εκτόνωσης των εντάσεων και του διαλόγου με την Τεχεράνη, στο εσωτερικό της ηγεσίας του εβραϊκού κράτους επικρατεί προβληματισμός και διχασμός για το αν είναι ευνοϊκότερη εξέλιξη η αναβίωση της διεθνούς συμφωνίας του 2015 για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα ή όχι.

Ήδη το Ισραήλ κινητοποιείται σε μια λογική επικείμενης μεγάλης αναμέτρησης με το Ιράν, όπως καταδεικνύουν ενέργειες τόσο εμφανείς, σαν την μεγάλη αεροπορική άσκηση Chariots of Fire (με σενάριο προσβολής του Λιβάνου και του Ιράν) που πραγματοποιείται στην Κύπρο, όσο και αφανείς, σαν την δολοφονία του συνταγματάρχη των Φρουρών της Επανάστασης Χασάν Σαγιάντ Χονταεϊ έξω από την οικία του στις 22 Μαϊου.

Μάλιστα η Wall Street Journal σε περσινό της δημοσίευμα ανέφερε ότι το Ισραήλ βρισκόταν πίσω από ενέργειες σαμποτάζ σε περισσότερα από δέκα ιρανικά τάνκερ με φορτίο καυσίμων προοριζόμενο για τη Συρία, ενώ το Al-Monitor, επικαλούμενο ανώνυμο Αμερικανό πρώην αξιωματούχο, υποστήριξε ότι στις ενέργειες αυτές υπήρχε και αμερικανική ανάμιξη. Άρα, με μία έννοια, ο “πόλεμος των τάνκερ” δεν σταμάτησε ποτέ.