Η μετατόπιση του ενδιαφέροντος των ΗΠΑ στη λεκάνη του Ειρηνικού και τη Νοτιοανατολική Ασία αποτελεί σαφή στρατηγική επιλογή της Ουάσιγκτον. Ξεκίνησε να καλλιεργείται ήδη κατά τη δεύτερη θητεία του αμερικανού Προέδρου George Bush Jr. Σήμερα, η Κίνα συνιστά τον κύριο ανταγωνιστή των ΗΠΑ τόσο σε επίπεδο οικονομικής όσο και στρατιωτικής ισχύος. Συνεπώς, η Ουάσιγκτον καλείται να αντιμετωπίσει μια νέα γεωπολιτική πραγματικότητα που την αναγκάζει να αναθεωρήσει τις διεθνοπολιτικές προτεραιότητές της. Φυσικά αυτό συνεπάγεται δομικές μετατοπίσεις στην άσκηση της εξωτερικής πολιτικής της.
Η υπογραφή της συμφωνίας AUKUS καθρεφτίζει το ανανεωμένο στρατηγικό ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την απέναντι ακτή του Ειρηνικού, και ειδικά για την περιοχή της Νοτιοανατολικής Ασίας. Αν και η υπογραφή της συμπίπτει με την αρνητική κριτική που ασκήθηκε στην Ουάσιγκτον για τον τρόπο με τον οποίο αποχώρησαν οι ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, δεν πρόκειται απλά για επιλογή που υπαγορεύεται από τη λογική της πολιτικής επικοινωνίας.
Αντίθετα, θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε, ότι αυτή η συγκυρία επιτονίζει την απόσυρση των ΗΠΑ από μια περιοχή ενδιαφέροντος που εξαιτίας της 11ης Σεπτεμβρίου αποτέλεσε στρατηγική προτεραιότητά τους, και τη μετατόπιση σε μια άλλη περιοχή, όπου τίθενται σε διακινδύνευση ζωτικά συμφέροντά τους.
Tετραμερής (Quad) των ΗΠΑ με Αυστραλία, Ιαπωνία και Ινδία
Σε αυτό το πλαίσιο, αλλά και λαμβάνοντας υπόψη την τετραμερή συνάντηση ΗΠΑ-Αυστραλίας-Ιαπωνίας-Ινδίας, φαίνεται ότι οι ΗΠΑ επιχειρούν να δημιουργήσουν τις προϋποθέσεις για την ανάσχεση του κινεζικού επεκτατισμού, ειδικά στην περιοχή της Νότιας Σινικής Θάλασσας. Η Κίνα αναπτύσσει έναν ισχυρό πολεμικό στόλο, και συνεπώς η πώληση πυρηνοκίνητων υποβρυχίων στην Αυστραλία, προσφέρει ένα τακτικό επιθετικό πλεονέκτημα απέναντι στην προσπάθεια της Κίνας να υφαρπάξει τη δικαιοδοσία σε θαλάσσιες περιοχές που δεν της ανήκουν.
Η Ιαπωνία είναι ήδη τμήμα της αμερικανικής πολιτικής ανάσχεσης της Κίνας ενώ η Ινδία εύλογα ανησυχεί για την επέκταση της Κίνας στον Ινδικό και τον Δρόμο του Μεταξιού. Με άλλα λόγια, η Ουάσιγκτον υλοποιεί πλέον μια νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας που στρέφεται στον Ειρηνικό και τη νοτιοανατολική Ασία, πιέζοντας έτσι τους εταίρους της στην Ευρώπη να αναλάβουν πρωτοβουλίες και φυσικά το ανάλογο πολιτικό και οικονομικό κόστος.
Όμως η συμμετοχή τριών τόσο μεγάλων δυνάμεων, σημαίνει ότι συμμερίζονται την αμερικανική ανησυχία για την Κίνα…
Αναμφίβολα, συμμερίζονται την αμερικανική ανησυχία για την επεκτατική πολιτική της Κίνας και τον αναθεωρητισμό της στη Νότια Σινική Θάλασσα. Όπως επίσης έχουν και τους δικούς τους λόγους ανησυχίας, που στις περισσότερες των περιπτώσεων έχουν και ιστορικό υπόβαθρο. Γι’αυτό τον λόγο υφίσταται ο τετραμερής στρατηγικός διάλογος μεταξύ τους.
H Quad αναλυτικότερα
Η τετραμερής αυτή διπλωματική πρωτοβουλία ονομάζεται Quad.
Στον Λευκό Οίκο, ο Σκοτ Μόρισον (Αυστραλία) και ο Γιοσιχίντε Σούγκα (Ιαπωνία) χαιρέτισαν τη σύνοδο, που κατ’ αυτούς σκοπό έχει να υπάρξουν εγγυήσεις ότι η περιφέρεια Ινδικού-Ειρηνικού θα παραμείνει «ελεύθερη και ανοικτή», διατύπωση που επικρίνει, χωρίς να την κατονομάζει, την Κίνα και τις φιλοδοξίες της. Ο Ναρέντρα Μόντι (Ινδία) από την πλευρά του επέλεξε να επιμείνει στις «δημοκρατικές αξίες που μοιράζονται» οι τέσσερις χώρες. «Είμαστε τέσσερις δημοκρατίες πρώτης τάξης, με μακρά ιστορία συνεργασίας, ξέρουμε πώς να κάνουμε τα πράγματα να προχωρήσουν», συνόψισε ο οικοδεσπότης Τζο Μπάιντεν.
Ο «τετραμερής διάλογος για την ασφάλεια», που εγκαθιδρύθηκε μετά τον καταστροφικό σεισμό και το τσουνάμι του 2004 και προσέλαβε πιο επίσημο χαρακτήρα το 2007, παρέμενε σε χειμερία νάρκη για καιρό.
Ημιαγωγοί, εμβόλια, κλίμα
Η «Quad» αναφέρθηκε σε θέματα που αφορούν την οικονομία, το περιβάλλον, τον αγώνα κατά της πανδημίας του νέου κοροναϊού.
Οι τέσσερις εταίροι θέλουν μια πρωτοβουλία για την προστασία του εφοδιασμού με ημιαγωγούς, απόλυτα απαραίτητους για κάθε είδους σύγχρονο μηχάνημα, από τα πλυντήρια ως τα αεροσκάφη και τα κινητά τηλέφωνα· η παραγωγή τους αντιμετωπίζει προβλήματα το τελευταίο διάστημα. Επρόκειτο επίσης να συζητήσουν για πολλά και διάφορα άλλα θέματα: τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας πέμπτης γενιάς (5G), την κυβερνοασφάλεια, τις ανταλλαγές φοιτητών, το διάστημα, την αλιεία, τα εμβόλια για την COVID-19…
Για την Ουάσινγκτον, η πρόκληση είναι η συνεργασία με τα κράτη της περιοχής να μην περιοριστεί στην ασφάλεια, αλλά να «βελτιώσει καθαρά την οικονομική θέση της Αμερικής στη νοτιοανατολική Ασία», εκτίμησε ο Τζόναθαν Στρόμσεθ, ειδικός στην περιοχή, σε σημείωμά του που δημοσιοποίησε το ινστιτούτο μελετών Brookings.
Θεωρεί την προσπάθεια να ενισχυθεί η Quad «εμβληματική» της «προσέγγισης της κυβέρνησης Μπάιντεν έναντι της Κίνας, που παρουσιάζεται ως ανταγωνιστική όταν πρέπει, συνεργατική όταν είναι εφικτό, και συγκρουσιακή όταν είναι απαραίτητο».
Ο Τζο Μπάιντεν, ο οποίος διατηρεί σκληρή γραμμή έναντι της Κίνας, όπως λίγο ως πολύ ο προκάτοχός του Ντόναλντ Τραμπ, προσεγγίζει με διαφορετικό τρόπο τη σύγκρουση με το Πεκίνο.
Θέλει το ζήτημα να μην περιοριστεί σε αναμέτρηση των δύο υπερδυνάμεων, αλλά να δημιουργήσει συμμαχίες και οι παραδοσιακοί σύμμαχοι της Ουάσινγκτον να συνταχθούν ειλικρινά στο πλευρό της έναντι του Πεκίνου.
Για την κινεζική διπλωματία πάντως, η Quad , «κλειστή κλίκα» η οποία «στρέφεται εναντίον άλλων χωρών», εναντιώνεται «στην τάση της εποχής και στις προσδοκίες των χωρών της περιοχής», δεν θα βρει «καμία υποστήριξη» και είναι «καταδικασμένη σε αποτυχία», όπως το έθεσε ο εκπρόσωπος του υπουργείου Εξωτερικών Τζάο Λιτζιάν
