Ο νέος “μαύρος χρυσός” του Κατάρ | Πώς μια κατάξερη χερσόνησος μετατρέπεται σε επίκεντρο του ενεργειακού κόσμου

Tο τελευταίο τέταρτο του αιώνα, το μικρό κράτος του Περσικού Κόλπου, το Κατάρ, στέλνει συνεχώς αυξανόμενες ποσότητες φυσικού αερίου σε έναν επίσης αυξανόμενο κατάλογο πελατών του σε όλο τον κόσμο, συγκεντρώνοντας βαθύ πλούτο και αποκτώντας μια γεωπολιτική σημασία που διαφορετικά αποκλείεται να είχε. Σήμερα και τα επόμενα χρόνια, εν μέρει και λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, η επιρροή του Κατάρ πρόκειται να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο.

Από τον Ben Hubbard/New York Times

Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι Ευρωπαίοι σύμμαχοί τους επιδιώκουν να στερήσουν τη Ρωσία από τα έσοδα της πώλησης πετρελαίου και φυσικού αερίου, η Δύση βλέπει σήμερα το Κατάρ ως εναλλακτική πηγή καυσίμου προκειμένου να ζεσταθούν τα ευρωπαϊκά σπίτια και να παραχθεί ηλεκτρική ενέργεια. Και παρόλο που το Κατάρ δεν μπορεί να στείλει αμέσως επιπλέον φυσικό αέριο στην Ευρώπη, επειδή το μεγαλύτερο μέρος της παραγωγής του είναι υπό σύμβαση για να κατευθυνθεί αλλού, επενδύει δεκάδες δισεκατομμύρια δολάρια προκειμένου αυξήσει την παραγωγή κατά περίπου δύο τρίτα έως το 2027.

Περίπου το ήμισυ αυτού του φυσικού αερίου θα μπορούσε να πάει στην Ευρώπη, δήλωσε σε συνέντευξή του ο Saad Al-Kaabi, υπουργός Επικρατείας του Κατάρ για θέματα ενέργειας και επικεφαλής της κρατικής εταιρείας πετρελαίου QatarEnergy.

«Τα αστέρια είναι όλα ευθυγραμμισμένα ώστε το Κατάρ να γίνει ένας πολύ σημαντικός εξαγωγέας L.N.G. στην Ευρώπη», δήλωσε η Cinzia Bianco, ερευνήτρια σε ζητήματα του Περσικού Κόλπου στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Εξωτερικών Σχέσεων, αναφερόμενη στο υγροποιημένο φυσικό αέριο.

Η άνοδος του ενδιαφέροντος για το φυσικό αέριο του Κατάρ είναι μια απότομη ανατροπή για μια χώρα που τα τελευταία χρόνια έχει συνηθίσει να παρακολουθεί τους δυτικούς ηγέτες να τσακώνονται για τα ορυκτά καύσιμα και την αρνητική επίδραση τους στην κλιματική αλλαγή. Σήμερα, οι ίδιοι ηγέτες αγωνίζονται προκειμένου να προμηθευτούν οι χώρες τους φυσικό αέριο.

Αυτή η αλλαγή πυροδοτήθηκε από τον Πρόεδρο Vladimir Putin και από την απόφαση της Ρωσίας να εισβάλει στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο. Ξαφνικά, οι ευρωπαϊκές χώρες, οι οποίες λάμβαναν σχεδόν τις μισές εισαγωγές φυσικού αερίου από τη Ρωσία πέρυσι, προσπαθούν πλέον να βρουν άλλες πηγές καυσίμων προκειμένου να μην ενισχύουν την πολεμική μηχανή του Ρώσου προέδρου. Το γεγονός αυτό προσέδωσε στο Κατάρ ακόμα μεγαλύτερη σημασία, καθώς ανταγωνίζεται με τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Αυστραλία για τη θέση του κορυφαίου εξαγωγέα L.N.G στον κόσμο.

Τον Ιανουάριο, καθώς αυξάνονταν οι φόβοι για τη ρωσική εισβολή, ο Πρόεδρος Biden δήλωσε ότι το Κατάρ είναι «μεγάλος σύμμαχος εκτός ΝΑΤΟ» και φιλοξένησε στον Λευκό Οίκο τον Σεΐχη Tamim bin Hamad al-Thani, τον εμίρη του Κατάρ, τον πρώτο αρχηγό κράτους του Κόλπου που έλαβε ένα τέτοιο θερμό καλωσόρισμα στον Λευκό Οίκο. Τα ενεργειακά θέματα ήταν άλλωστε ψηλά στην ημερήσια διάταξη.

Μετά την έναρξη του πολέμου, ο Βρετανός πρωθυπουργός Boris Johnson κάλεσε τον Σεΐχη Tamim για να συζητήσουν τη «διασφάλιση βιώσιμων προμηθειών φυσικού αερίου» και άλλα θέματα, και ανώτεροι Ευρωπαίοι ηγέτες πέταξαν στο Κατάρ για να συζητήσουν για την ενέργεια, συμπεριλαμβανομένου του Josep Borrell Fontelles, του κορυφαίου διπλωμάτη της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το ίδιο έκανε και ο Robert Habeck, ο υπουργός Οικονομίας και Κλιματικής Αλλαγής της Γερμανίας, για να ανακοινώσει μια συμφωνία φυσικού αερίου με το Κατάρ.

Ωστόσο, η ικανότητα του Κατάρ να αμβλύνει τα δεινά της Ευρώπης για το φυσικό αέριο βραχυπρόθεσμα είναι περιορισμένη. Περίπου το 85% της τρέχουσας παραγωγής του είναι κλειδωμένο σε μακροπρόθεσμες συμφωνίες, κυρίως στην Ασία, τόνισε ο Al-Kaabi. «Είναι αυτά τα σκληρά συμβόλαια με τα οποία δεν μπορεί να γίνει τίποτα επιπλέον», είπε. «Η ιερότητα των συμβολαίων και η φήμη μας είναι πρωταρχικής σημασίας, επομένως δεν μπορώ να πάω σε έναν πελάτη και να πω: “Συγγνώμη, πρέπει να βοηθήσω τους Ευρωπαίους”» πρόσθεσε.

Όμως τα επόμενα χρόνια, οι επενδύσεις του Κατάρ στο L.N.G. είναι πιθανό να συνδυαστούν με την ενεργειακή αναταραχή που προκαλεί ο πόλεμος στην Ουκρανία προκειμένου να συνδεθεί το μικροσκοπικό κράτος της ερήμου πιο στενά με την Ευρώπη και να κερδίσει επαίνους από την Ουάσιγκτον στην πορεία, ανέφεραν οι αναλυτές.

Χρόνια πριν από την έναρξη του πολέμου, το Κατάρ ξεκίνησε ένα project με εκτιμώμενο κόστος 45 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την κατασκευή δύο νέων σταθμών φυσικού αερίου και την αύξηση της ετήσιας παραγωγικής ικανότητας του κατά 64%, υπογράμμισε ο Al-Kaabi. Αυτό το αέριο θα αρχίσει να εισέρχεται στην αγορά το 2026 και πιθανότατα θα μοιράζεται μεταξύ αγοραστών στην Ευρώπη και την Ασία.

Την ίδια στιγμή, το Κατάρ έχει επενδύσει σε τερματικούς σταθμούς για την παραλαβή του L.N.G. στο Βέλγιο, τη Βρετανία και τη Γαλλία. Η Γερμανία, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, δεν είχε L.N.G. εγκαταστάσεις πριν από τον πόλεμο, αλλά έχει διαθέσει περισσότερα από 3 δισεκατομμύρια δολάρια για την απόκτηση τεσσάρων πλωτών τερματικών σταθμών. Η Γαλλία και η Ιταλία διερευνούν παρόμοιες επιλογές.

Το ότι το φυσικό αέριο θα έκανε το Κατάρ, μια ανεμοδαρμένη χερσόνησο στον Περσικό Κόλπο με μέγεθος όσο το αμερικανικό Ντέλαγουερ, την πατρίδα του Biden, μία από τις πλουσιότερες κατά κεφαλήν χώρες του κόσμου δεν ήταν πάντα προφανές.

Όταν ανακάλυψε φυσικό αέριο στα χωρικά του ύδατα, στις αρχές της δεκαετίας του 1970, οι αξιωματούχοι απογοητεύτηκαν ότι δεν ήταν πετρέλαιο, το οποίο άλλωστε μεταμόρφωσε τις οικονομίες της κοντινής Σαουδικής Αραβίας και του Κουβέιτ, δήλωσε ο David Roberts, αναπληρωτής καθηγητής διεθνών σχέσεων στο King’s College του Λονδίνου. «Τα πρώτα 20 χρόνια, κανείς δεν το ήθελε γιατί κανείς δεν οραματίστηκε μια αγορά με αυτό», πρόσθεσε ο Roberts. Έτσι, σχεδόν το άφησαν ανεκμετάλλευτο.

Στη συνέχεια, οι τεχνολογικές εξελίξεις άλλαξαν τη γενικότερη εικόνα. Στη δεκαετία του 1990, το Κατάρ και οι διεθνείς εταίροι έδωσαν δισεκατομμύρια δολάρια για τη δημιουργία μίας L.N.G. βιομηχανίας. Προηγουμένως, το φυσικό αέριο μεταφερόταν με αγωγό, περιορίζοντας το πόσο μακριά μπορούσε να πωληθεί. Αλλά όταν ψύχθηκε στους 260 βαθμούς Fahrenheit υπό το μηδέν, το αέριο υγροποιήθηκε και συρρικνώθηκε σε όγκο, που σημαίνει ότι μεγάλες ποσότητες θα μπορούσαν να μεταφερθούν σε όλο τον κόσμο με πλοία και να μετατραπούν ξανά σε αέριο στον προορισμό τους.

Το L.N.G. θεωρήθηκε ως ένα δαπανηρό, επικίνδυνο στοίχημα εκείνη την εποχή, αλλά η αγορά για το νέο καύσιμο, το οποίο απελευθερώνει λιγότερες εκπομπές από άλλα ορυκτά καύσιμα, ενισχύθηκε και το Κατάρ ήταν έτοιμο να την κατακτήσει. «Βλέπετε την κυριαρχία του Κατάρ στην αγορά καθώς ανεβαίνει και ανεβαίνει και ανεβαίνει», τόνισε ο Roberts, «και κατασκεύασαν το καλύτερο και φθηνότερο L.N.G. με την επιχείρηση να συνεχίζεται».

Το γεγονός αυτό έφερε πολλά μετρητά στην οικονομία του Κατάρ, δίνοντας στους 2,5 εκατομμύρια ανθρώπους του, από τους οποίους μόνο 300.000 Καταριανούς, ένα από τα υψηλότερα κατά κεφαλήν εισοδήματα στον κόσμο.

Η πρωτεύουσα, Doha, άνθισε, φυτρώνοντας στο έδαφος της ουρανοξύστες από χάλυβα και γυαλί και μια σειρά από πολυτελή ξενοδοχεία και εμπορικά κέντρα. Το κρατικό επενδυτικό ταμείο της χώρας διογκώθηκε, εξαγοράζοντας μερίδια σε μεγάλες εταιρείες και βασικά ακίνητα στο Λονδίνο, τη Νέα Υόρκη και άλλες πόλεις του κόσμου. Φέτος, το Κατάρ θα φιλοξενήσει το Παγκόσμιο Κύπελλο ποδοσφαίρου, επιτρέποντάς του να υποδεχθεί 1,5 εκατομμύριο οπαδούς ποδοσφαίρου από όλο τον κόσμο.

Ωστόσο, το Κατάρ χρησιμοποίησε τον πλούτο του για να παίξει και έναν τεράστιο ρόλο στην περιφερειακή πολιτική. Για παράδειγμα, χρηματοδοτεί το Al Jazeera, το αραβικό δορυφορικό δίκτυο, το οποίο επικρίνει τους αντιπάλους του Κατάρ και επευφημεί τα κινήματα διαμαρτυρίας και τις ομάδες ανταρτών σε όλη την περιοχή κατά τις εξεγέρσεις της Αραβικής Άνοιξης του 2011. Επίσης, διατηρεί διπλωματικές σχέσεις με ομάδες και χώρες που μισούν η μία την άλλη, επιτρέποντάς της να παρουσιάζεται ως μεσολαβητής.

Εκτός από πολλές δυτικές εταιρείες ενέργειας, το Κατάρ φιλοξενεί τη μεγαλύτερη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή, αλλά διατηρεί επίσης στενούς δεσμούς με το Ιράν, με το οποίο μοιράζεται το υπεράκτιο κοίτασμα φυσικού αερίου του.

Την περασμένη εβδομάδα, ο Σεΐχης Tamim συναντήθηκε με Ιρανούς αξιωματούχους στην Τεχεράνη για να προωθήσει τις διαπραγματεύσεις για την αναβίωση της διεθνούς συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, προτεραιότητα για την κυβέρνηση Biden.

Επίσης, το Κατάρ φιλοξενεί κορυφαίους αξιωματούχους από τη Χαμάς, την παλαιστινιακή μαχητική ομάδα και τους Ταλιμπάν. Πέρυσι, κέρδισε εύσημα από την κυβέρνηση Biden για τη βοήθεια στην αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, καλωσορίζοντας Αμερικανούς και συμμάχους τους που αποχώρησαν από τη χώρα.

«Οι Καταριανοί έχουν αποκτήσει πολύ μεγαλύτερη επιρροή από ό,τι θα φανταζόταν κανείς», τόνισε ο Jim Krane, ο οποίος ερευνά την ενεργειακή πολιτική στο Baker Institute for Public Policy του Πανεπιστημίου Rice. «Το φυσικό αέριο τους έχει προσδώσει τα χαρακτηριστικά μίας ήπιας δύναμης» πρόσθεσε.

Ωστόσο, το πώς θα ασκήσει το Κατάρ την επιρροή του στο μέλλον είναι ένα ανοιχτό ερώτημα, αλλά προς το παρόν κεντρίζει τη διεθνή προσοχή εξαιτίας του αερίου του.

Κατά τη διάρκεια μιας επίσκεψης στη Βιομηχανική πόλη Ras Laffan στα βορειοανατολικά της χώρας, οι αξιωματούχοι της QatarEnergy επεσήμαναν με περηφάνια τα δύο εργοστάσια που επεξεργάζονται αέριο προς πώληση από τη δεκαετία του 1990 και περιέγραψαν τα μελλοντικά σχέδια επέκτασης. Σε τεράστιες εκτάσεις άμμου θα υπάρξουν δύο νέα εργοστάσια, είπαν, και ένα πετροχημικό εργοστάσιο.

Μέσα στο λιμάνι ελλιμενίζονται σήμερα έως και έξι τεράστια πλοία-βυτιοφόρα βενζίνης, τα οποία φορτώνουν το L.N.G. Πολλοί περισσότεροι περιμένουν στη ράδα να έρθει η σειρά τους, ανέφερε ο Mohammed Al-Mohannadi, επόπτης διαχείρισης φορτίου στο λιμάνι. «Όλη η μαγεία συμβαίνει εδώ», τόνισε. Ο Al-Kaabi, επίσης, δήλωσε σαφώς ευχαριστημένος που το φυσικό αέριο επέστρεψε στη μόδα.

Για χρόνια πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία, είπε, είχε συνομιλίες με μεγάλες γερμανικές εταιρείες για την κατασκευή τερματικών σταθμών για την παραλαβή L.N.G. στη Γερμανία, αλλά η γερμανική κυβέρνηση δεν είχε παράσχει τις απαραίτητες εγκρίσεις. Μετά την έναρξη του πολέμου, ωστόσο, ο υπουργός Ενέργειας της Γερμανίας πέταξε στη Doha με τους διευθυντές εταιρειών και δήλωσε ότι η κυβέρνηση του θα προωθήσει τα έργα. «Η γερμανική κυβέρνηση έχει αλλάξει τώρα 180 μοίρες», ανέφερε με νόημα ο Al-Kaabi. Εάν η Γερμανία είναι έτοιμη να εγκρίνει τα έργα, θυμάται ότι είπε στον υπουργό, «είμαστε έτοιμοι για ταγκό».