Για να επιβιώσει από τον πόλεμο στην Ουκρανία, ο Πούτιν θέλει να αυξήσει τις δαπάνες για τον στρατό και την ασφάλεια, σύμφωνα με τη Welt.
Η εκπαίδευση και οι υποδομές πρόκειται να μειωθούν. Για να κάνει τον λαό να τον ακολουθήσει, καταφεύγει σε μέσα από τη σοβιετική εποχή: μαθήματα πατριωτισμού στα σχολεία. Αλλά σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις, είναι πολύ αργά για κάτι τέτοιο.
Η Ρωσία δεν πρέπει να έχει κρατική ιδεολογία. Αυτό αποφάσισαν οι πατέρες του ρωσικού συντάγματος το 1994, μετά τις εμπειρίες της κομμουνιστικής εποχής. Το Κομμουνιστικό Κόμμα της Σοβιετικής Ένωσης απαγορεύτηκε, ορδές ιστορικών και πολιτικών επιστημόνων ξεκίνησαν, επίσης για λογαριασμό του κράτους, μια ανεπιτυχή αναζήτηση της πολιτικής ταυτότητας του νέου ρωσικού κράτους.
Υπήρχε συναίνεση, εκτός από τους κομμουνιστές, μόνο σε ένα σημείο: ποτέ ξανά ένα δικτατορικό κρατικό κόμμα δεν θα έπρεπε να αναλάβει τον ηγετικό ρόλο και να υπαγορεύσει στο σύνολο της κοινωνίας τι θα έπρεπε να πιστεύει.
Το άρθρο 13 του ρωσικού Συντάγματος ορίζει: “Αναγνωρίζεται η ιδεολογική ποικιλομορφία. Καμία ιδεολογία δεν μπορεί να προσδιοριστεί ως κρατική ή υποχρεωτική”. Το σημείο αυτό εξακολουθεί να ισχύει ακόμη και στο τροποποιημένο σύνταγμα του 2020, το οποίο επιτρέπει στον Βλαντιμίρ Πούτιν να συνεχίσει να κυβερνά μέχρι το 2036.
Ο Ρώσος ηγέτης δεν τόλμησε να εκμεταλλευτεί αυτή τη διάταξη. Για περισσότερα από 20 χρόνια, ο Πούτιν ισχυρίζεται ότι διεκδικεί δημοκρατικά τον εαυτό του έναντι των αντιπάλων του – ενώ στην πραγματικότητα ελέγχει όλη την επίσημη πολιτική και καταστέλλει τους αντιπάλους του.
Πριν από δύο χρόνια, ωστόσο, όταν ο Πούτιν άλλαξε το σύνταγμα, δεν είχε ακόμη ξεκινήσει ανοιχτό πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας. Δεν χρειάστηκε να πείσει το λαό του για τις συνέπειες των δυτικών κυρώσεων, ούτε για την κινητοποίηση που έβγαλε τουλάχιστον 300.000 άνδρες και γυναίκες από την καθημερινή τους ζωή και τους έστειλε στον πόλεμό του. Πριν από την εισβολή, οι Ρώσοι λογάριαζαν με πολιτική και οικονομική συνέχεια: όχι πολιτικές ελευθερίες, αλλά μέτρια ευημερία.
Τώρα, ωστόσο, ο Πούτιν πρέπει να πουλήσει τον πόλεμο σε ένα έθνος, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης ρεκόρ του στρατιωτικού προϋπολογισμού καθώς και των δαπανών για την εσωτερική ασφάλεια από το 2023 – και οι δύο τομείς αναμένεται να αυξηθούν κατά περίπου 50%.
Η Ρωσία θα δαπανήσει τότε περίπου το 1/3 του κρατικού προϋπολογισμού για τις υπηρεσίες αυτές. Οι επενδύσεις σε μη στρατιωτικούς τομείς, όπως σχολεία, νοσοκομεία ή οδοποιία, πρέπει να μειωθούν κατά τουλάχιστον 20%. Στο εσωτερικό, ο Πούτιν έσπασε ένα μοντέλο που ο ίδιος δημιούργησε.
Η προπαγάνδα στην τηλεόραση δεν είναι πλέον αρκετή. Ακόμη και οι δημόσιες δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι οι Ρώσοι δεν ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για τη συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία. Σε δημοσκόπηση του ερευνητικού ινστιτούτου Lewada, το 57% τάχθηκε υπέρ των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων.
Τώρα η ιδεολογία του Πούτιν πρόκειται να διαπεράσει ολόκληρη την κοινωνία. Τα λεγόμενα μαθήματα πατριωτισμού έχουν εισέλθει στην καθημερινή ζωή των Ρώσων μαθητών τη νέα σχολική χρονιά, εξηγώντας τον πόλεμο και την εξουσία του Πούτιν στο πνεύμα της προπαγάνδας του Κρεμλίνου.
Διδασκαλία “ρωσικών αξιών”
Στα πανεπιστήμια, σχεδιάζεται ένα υποχρεωτικό μάθημα για τα “θεμέλια της ρωσικής κρατικής υπόστασης”. Πριν από λίγες ημέρες, ο Πούτιν εξέδωσε ένα διάταγμα σχετικά με τις “Βασικές αρχές της κρατικής πολιτικής για τη διατήρηση και την εδραίωση των παραδοσιακών ρωσικών πνευματικών-ηθικών αξιών” – συμπεριλαμβανομένου ενός καταλόγου αυτών των αξιών, που υποτίθεται ότι μοιράζονται όλοι οι πολίτες της Ρωσίας σε όλες τις θρησκείες, τις ηλικιακές ομάδες και τα κοινωνικά στρώματα, όπως η “ζωή”, η “αξιοπρέπεια” ή η “ισχυρή οικογένεια”.
Ο Αντρέι Κολέσνικοφ, ειδικός σε θέματα ρωσικής εσωτερικής πολιτικής από το αμερικανικό think tank Carnegie, θυμίζει σε αυτές τις προσπάθειες του καθεστώτος Πούτιν τον “επιστημονικό κομμουνισμό”, ένα υποχρεωτικό μάθημα στα σοβιετικά πανεπιστήμια από τη δεκαετία του 1960 και μετά.
Τα περιεχόμενα ήταν συνήθως στριμωγμένα σαν πίνακες πολλαπλασιασμού χωρίς να λαμβάνονται σοβαρά υπόψη. Τη δεκαετία του 1980, τα μαθήματα καταργήθηκαν αθόρυβα.
Τώρα, όμως, δεν πρόκειται για το μέλλον, αλλά για το παρελθόν. Ενώ ο “Επιστημονικός Κομμουνισμός” προσπαθούσε ακόμα να υποστηρίξει την ιστορική έλλειψη εναλλακτικών λύσεων του σοβιετικού μοντέλου και την πορεία προς το λαμπρό κομμουνιστικό μέλλον, η ιδεολογία του Πούτιν αφορά το παρελθόν και την οριοθέτηση από τη δήθεν παρακμάζουσα Δύση. Η ιδεολογία του Πούτιν είναι μια “ιδεολογία του αντιεκσυγχρονισμού”, γράφει ο Κολέσνικοφ: “Η Ρωσία βαδίζει προς τα πίσω στο μέλλον”.
Η τελευταία αυστηροποίηση του νόμου εντάσσεται σε αυτό το πλαίσιο. Την Πέμπτη, η Κρατική Δούμα ψήφισε νόμο κατά της “προπαγάνδας των μη παραδοσιακών σχέσεων”. Στην πράξη, αυτό θα σημάνει μια ευρεία απαγόρευση του να μιλάμε για μη ετεροφυλόφιλες σχέσεις, είτε σε βιβλία, είτε σε διαφημίσεις, είτε σε ταινίες. Οι παραβάτες αντιμετωπίζουν πρόστιμα που αντιστοιχούν σε 3.000 ευρώ για φυσικά πρόσωπα ή 80.000 ευρώ για οργανισμούς.
Η ιδεολογικοποίηση της κοινωνίας από τον Πούτιν είναι μια προσπάθεια να αρνηθεί την πραγματικότητα της ρωσικής κοινωνίας. Στην αυτοαποκαλούμενη χώρα των “παραδοσιακών αξιών”, παρά τον μαζικό εκχριστιανισμό, που έχει φέρει στη Ρωσία δεκάδες χιλιάδες νέα εκκλησιαστικά κτίρια από το 1991, μόνο το ένα έως 6% του πληθυσμού εκκλησιάζεται τακτικά, ανάλογα με τη μελέτη.
Το ποσοστό διαζυγίων στη Ρωσία είναι από τα υψηλότερα στην Ευρώπη και είναι περίπου το ίδιο με αυτό της Γαλλίας και της Ισπανίας, με αυξητική τάση. Οι νέοι Ρώσοι απορρίπτουν σαφώς την κρατικά επιβαλλόμενη ομοφοβία: Σε δημοσκόπηση της Levada, το 53% των 18 έως 24 ετών τάχθηκε υπέρ του δικαιώματος στις σχέσεις μεταξύ ενηλίκων του ιδίου φύλου.
Ακόμη και ένας απολυταρχικός όπως ο Πούτιν, σχολιάζει η Welt, ο οποίος έχει μονοπωλήσει την εξουσία και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, δεν μπορεί να ελέγξει πλήρως την κοινωνία του. Αναπτύσσεται σύμφωνα με τις παγκόσμιες τάσεις των βιομηχανικών κοινωνιών: Οι γυναίκες αποκτούν το πρώτο τους παιδί όλο και αργότερα, η στάση απέναντι στους εναλλακτικούς τρόπους ζωής και τις σεξουαλικές ταυτότητες γίνεται πιο χαλαρή. Σε κάθε περίπτωση, ο Πούτιν δεν προσφέρει στο λαό του μια θετική εικόνα για το μέλλον.
Οι υποσχέσεις του για σταθερότητα δεν ισχύουν πλέον. Το μόνο που έχει να προσφέρει ο ηγέτης του Κρεμλίνου στους Ρώσους είναι συνθήματα επιμονής και αντιδυτικής αγανάκτησης. Το αν οι σοβιετικές του μέθοδοι θα γίνουν δεκτές από τους Ρώσους είναι αβέβαιο. Ίσως σε είκοσι χρόνια οι σύγχρονοι μάρτυρες να τους θυμούνται με παρόμοιο τρόπο με τον “επιστημονικό κομμουνισμό”: ως ένδειξη της τελευταίας ανάσας ενός καταδικασμένου συστήματος.
