Στις 20 Φεβρουαρίου, ο Emmanuel Macron είχε τηλεφωνική επικοινωνία με τον Valdimir Putin. Λίγο μετά το τέλος της, ο Γάλλος Πρόεδρος ανακοίνωσε ότι θα μεσολαβήσει σε μια σύνοδο κορυφής μεταξύ του Ρώσου ομολόγου του και του προέδρου των ΗΠΑ Joe Biden, υπό τον όρο ότι η Ρωσία δεν θα εισβάλει στη γείτονά της.
Την επόμενη μέρα, ο Putin κήρυξε δύο περιοχές της Ουκρανίας ως ανεξάρτητες και μέχρι το τέλος της εβδομάδας είχε στείλει στρατεύματα στη χώρα.
Από τον Luke McGee/CNN
Από τότε που ξεκίνησε η κρίση, ο Emmanuel Macron ανέλαβε ηγετικό ρόλο στην Ευρώπη, πρόθυμου να μιλήσει πρόσωπο με πρόσωπο και στο τηλέφωνο πολλές φορές με τον Putin με τρόπο που οι άλλοι παγκόσμιοι ηγέτες είτε δεν θα ήθελαν είτε, όπως πιστεύουν οι υποστηρικτές του Macron, είναι ανίκανοι να το πράξουν.
Ωστόσο, οι επικριτές του Γάλλου προέδρου υποστηρίζουν ότι οι κινήσεις του Macron νομιμοποιούν έναν άνθρωπο που ο Biden έχει αποκαλέσει εγκληματία πολέμου, αλλά οι σύμμαχοί του λένε ότι, τουλάχιστον, η διατήρηση της ανοιχτής γραμμής προς τη Μόσχα εξαλείφει κάθε ισχυρισμό που θα μπορούσε να κάνει ο Putin ότι είναι απομονωμένος και ότι δεν έχει εναλλακτική εκτός από την εισβολή.
Δεν είναι η πρώτη φορά που ο Macron παίζει το ρόλο του πνευματικού ηγέτη της Ευρώπης. Πρωτοστάτησε στην αντιμετώπιση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ Donald Trump, σε κάποιες από τις πιο δύσκολες στιγμές της θητείας του. Έθεσε επίσης πολλές από τις κόκκινες γραμμές της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά τις διαπραγματεύσεις για το Brexit με το Ηνωμένο Βασίλειο. Έχει φιλοξενήσει συνομιλίες στο Παρίσι για αντίπαλες ομάδες στη Λιβύη προκειμένου να φιλοξενήσει σε μια κατάπαυση του πυρός. Και τις πρώτες μέρες της πανδημίας της Covid-19, προσπάθησε να μεσολαβήσει για μια παγκόσμια εκεχειρία.
Ο Macron είναι ένας άνθρωπος που βλέπει τον εαυτό του και τη Γαλλία ως δύναμη για το καλό στην παγκόσμια σκηνή. Και παρόλο που οι παρεμβάσεις του συχνά δεν ανταποκρίνονται στις προσδοκίες (ο Trump αποχώρησε από την πυρηνική συμφωνία του Ιράν και τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα και ο Putin εισέβαλε τελικά στην Ουκρανία), η περσόνα του πολιτικού που ενδιαφέρεται για την παγκόσμια ειρήνη παίζει καλά με το γαλλικό εγχώριο κοινό.
Όλα αυτά βοηθούν τον Macron καθώς αγωνίζεται για την επανεκλογή του αυτόν τον μήνα. Ο πόλεμος έχει ήδη ρίξει σκιά στη γαλλική προεκλογική εκστρατεία, ο πρώτος γύρος της οποίας θα διεξαχθεί την Κυριακή 10 Απριλίου. Η πιο πιθανή αντίπαλος του Macron στο δεύτερο γύρο, η ακροδεξιά Marine Le Pen, χρειάστηκε να έρθει αντιμέτωπη με τις καλές σχέσεις της με τη Ρωσία, οι οποίες περιλαμβάνουν οικονομική υποστήριξη από ρωσικές τράπεζες.
Εάν ο Macron εξασφαλίσει μία δεύτερη θητεία, είναι πιθανό να θέλει να συνεχίσει και να προχωρήσει περαιτέρω στον ρόλο του ως πολιτικού και ηθικού οδηγού της Ευρώπης.
Στο παρελθόν, ο Γάλλος πρόεδρος ποτέ δεν έκρυψε το μεγάλο όραμά του για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης και για το ότι βλέπει τη Γαλλία να βρίσκεται στο επίκεντρο της. Όταν μίλησε στη συγκέντρωση της εκλογικής νίκης του στις 7 Μαΐου 2017, υποσχέθηκε όχι μόνο να ηγηθεί της Γαλλίας, αλλά και να παράσχει σταθερή ηγεσία για ολόκληρη την ήπειρο σε μια περίοδο αβεβαιότητας.
Αφού έφτασε στο χώρο της συγκέντρωσης συνοδευόμενος από τη μελωδία της «Ωδής στη Χαρά» του Μπετόβεν, τον ύμνο της ΕΕ, ο Macron είπε στο πλήθος ότι θα «υπερασπιστεί την Ευρώπη». «Διακυβεύεται ο πολιτισμός μας, ο τρόπος ζωής μας, το να είμαστε ελεύθεροι, να προάγουμε τις αξίες μας, τις κοινές μας επιχειρήσεις και τις ελπίδες μας», είχε τονίσει.
Τότε, η μεγαλύτερη απειλή για την Ευρώπη ήταν το Brexit. Ο Macron, ωστόσο, είδε την ευκαιρία να αναζωογονήσει και να ενισχύσει την ΕΕ χωρίς το Ηνωμένο Βασίλειο. Τον Σεπτέμβριο του 2017, όταν η προεδρία του ήταν ακόμη στα σπάργανα, εκφώνησε μια ομιλία στην οποία εξέθεσε το όραμά του για μια «κυρίαρχη Ευρώπη».
Ο Macron ήθελε να μεταρρυθμίσει και να ανοικοδομήσει το μπλοκ με τρόπο που να έδενε την ΕΕ πιο σφιχτά από ποτέ, συμπεριλαμβανομένης της ύπαρξης κοινής δύναμης επέμβασης και αμυντικού προϋπολογισμού, καθώς και τα μέσα «για να ελέγξουμε αποτελεσματικά τα σύνορά μας» και χρησιμοποιώντας οικονομικά κίνητρα προκειμένου να «φέρουμε πιο κοντά τις κοινωνίες μας και τα δημοσιονομικά μοντέλα».
Δεν συμφωνούσαν όλοι μαζί του. Η Sophie Pedder, επικεφαλής του γραφείου του Economist στο Παρίσι και συγγραφέας του «Revolution Française: Emmanuel Macron and the Quest to Reinvent a Nation», ανέφερε ότι εκείνη την εποχή ένιωθε σαν ο Macron να «φώναζε σε ένα κενό». «Ο Macron έκανε αυτή την πολύ περίπλοκη έκκληση για ευρωπαϊκή κυριαρχία αλλά επικράτησε σιωπή από τη Γερμανία, η οποία μόλις είχε εκλογές και δεν ήταν ξεκάθαρο ποια θα ήταν η κυβέρνηση που θα προέκυπτε», πρόσθεσε η Pedder στο CNN.
Ο Γάλλος Πρόεδρος από τότε αγωνίζεται να οικοδομήσει μια συναίνεση γύρω από το επανασχεδιασμένο όραμά του για την Ευρώπη, σύμφωνα με τον Gerard Araud, ο οποίος υπηρέτησε ως πρεσβευτής του Macron στις ΗΠΑ από το 2017 έως το 2019. «Κάθε χώρα στην ΕΕ έχει ένα όραμα για το τι πρέπει να είναι η Ευρώπη και στις περισσότερες περιπτώσεις είναι μια προβολή του δικού της κράτους. Για τους Γερμανούς, είναι ένα πιο διοικητικό κέντρο σε ένα ομοσπονδιακό σύστημα. Για τη Γαλλία, είναι ένα συγκεντρωτικό κράτος με σημαία και στρατό», είπε.
Ανά χρονικά διαστήματα, αρκετοί διπλωμάτες και αξιωματούχοι της ΕΕ έχουν μιλήσει για μια ευρεία απογοήτευση ως προς τη «μοναξιά» του Macron. Ο ίδιος ενόχλησε κάποια κράτη μέλη, κατά καιρούς, με τη σκληρή του γραμμή ως προς το Brexit και κυρίως εκείνα που προσανατολίζονται περισσότερο σε θέματα ασφάλειας, μιλώντας για τον «εγκεφαλικό θάνατο» του ΝΑΤΟ και καλώντας για έναν ευρωπαϊκό στρατό.
Αυτό απέτρεψε άλλα κράτη μέλη και άφησε πολλές από τις εκκλήσεις του για μια πιο συγκεντρωτική Ευρώπη να πέφτουν στο κενό. «Ήθελε μία μεγάλη μεταρρύθμιση, αλλά βρέθηκε απομονωμένος», δήλωσε στο CNN ο Philippe Marlière, καθηγητής γαλλικής και ευρωπαϊκής πολιτικής στο University College του Λονδίνου. «Ο συνδυασμός της υπερβολικής πίεσης του, του Brexit που μπλόκαρε τα πάντα και των πρώτων σταδίων της πανδημίας που έθεσαν όλες τις κυβερνήσεις σε κατάσταση κρίσης, δεν επέτρεψε στον Macron να οικοδομήσει έναν συνασπισμό γύρω από το μεγάλο του όραμα», πρόσθεσε ο Marlière.
Όμως, καθώς οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Macron είναι το φαβορί για να εξασφαλίσει άλλα πέντε χρόνια στην εξουσία, η Ευρώπη έχει ακόμη μεγαλύτερη ανάγκη κατεύθυνσης από ό,τι το 2017. Ο πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε ριζικά την ευρωπαϊκή στάση απέναντι στις δαπάνες για την ασφάλεια και υπογράμμισε την υπερβολική εξάρτηση της Ευρώπης από τη ρωσική ενέργεια.
Υπενθύμισε επίσης σε όσους αντιτίθενται στον Putin, τόσο εντός όσο και εκτός ΕΕ, τη σημασία του να μείνουν ενωμένοι απέναντι σε έναν αντίπαλο. Για να παραμείνει αυτή η ενότητα και η εστίαση, η Ευρώπη χρειάζεται κάποιον που είναι πρόθυμος να παράσχει αυτήν την πολιτική ηγεσία και να πάρει μαζί του και άλλους.
Θεωρητικά, ο Γάλλος Πρόεδρος θα πρέπει να είναι σε θέση να αναλάβει αυτή τη δουλειά. Το ερώτημα είναι: Έχει τα προσωπικά και πολιτικά προσόντα για να πείσει τους συμμάχους να ακολουθήσουν;
Η Pedder επισημαίνει ότι, αν και ο Macron μπορεί να μην πραγματοποίησε την τεράστια μεταρρύθμιση που επιδίωκε κάποτε, έχει ωθήσει τους εταίρους του στην ΕΕ κάπως πιο κοντά στον τύπο της Ευρώπης που θέλει όσον αφορά συγκεκριμένα ζητήματα.
«Στο σύνολο της, η απάντηση της Ευρώπης στην πανδημία έχει βιώσει μερικές εξαιρετικές αλλαγές στον τρόπο με τον οποίο η ένωση είναι πρόθυμη να λειτουργήσει. Οδήγησε τη Γερμανία και τα υπόλοιπα κράτη που επιδιώκουν τη λιτότητα σε ένα κοινό σχέδιο ανάκαμψης και δανεισμού, συμφωνώντας να εγγυηθούν από κοινού για το χρέος του άλλου» είπε. Επιπλέον, μετά την εισβολή στην Ουκρανία, η Pedder σημειώνει, υπήρξε δραματική αύξηση των αμυντικών δαπανών σε ολόκληρη την ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας.
Οι τελευταίες δύο δεκαετίες ήταν πολύ σκληρές για την Ευρώπη. Από την οικονομική κρίση μέχρι το Brexit και μετά την πανδημία, τόσο οι χώρες της ΕΕ όσο και οι χώρες εκτός ΕΕ πήραν αποφάσεις προκειμένου να συνεργαστούν πιο στενά με χώρες όπως η Κίνα και η Ρωσία, υποβάθμισαν τη δική τους ασφάλεια και μάλωναν για τη μετανάστευση σε μια τέτοια βαθμό που οι εχθροί τους θα μπορούσαν να χρησιμοποιήσουν εναντίον τους το ζήτημα των προσφύγων. Με άλλα λόγια, η Ευρώπη έγινε ευάλωτη.
Η τραγωδία που εκτυλίσσεται στην Ουκρανία έχει τραβήξει τους Ευρωπαίους —και τους δυτικούς εταίρους τους— στο ίδιο μέρος για πρώτη φορά εδώ και χρόνια. Όπως η κρίση του Brexit συνέπεσε με την πρώτη εκλογική νίκη του Macron, το γεγονός ότι η εισβολή στην Ουκρανία συμβαίνει κατά τη δεύτερη εκστρατεία του δεν είναι τίποτα άλλο από τυχαίο.
Αλλά για έναν άνθρωπο που του αρέσει να μιλάει για το πεπρωμένο της Ευρώπης και, καλώς ή κακώς, βλέπει τον εαυτό του και τη χώρα του ως την καρδιά της Ευρώπης που χτυπά, η κρίση -για άλλη μια φορά- μπορεί να έχει δημιουργήσει την τέλεια ευκαιρία για τον Macron να αναλάβει τελικά αυτόν τον κεντρικό ρόλο.