Πώς οι άλλοτε ταχύτατα εξελισσόμενες γερμανικές επιχειρήσεις λυγίζουν σήμερα υπό το βάρος της αδυσώπητης γραφειοκρατίας

Όταν ο Markus Wingens δημιούργησε τη θέση του «διαχειριστή ενέργειας» στην εταιρεία θερμικής επεξεργασίας μετάλλων που διευθύνει στη νοτιοδυτική Γερμανία, η ιδέα του ήταν να αυξήσει την ενεργειακή απόδοση και να προσελκύσει πελάτες που να ενδιαφέρονται για τη βιωσιμότητα.

Από την Melissa Eddy/New York Times

Αλλά σήμερα η συγκεκριμένη θέση αφορά τόσο μια εργασία συμπλήρωσης εγγράφων και μελέτης συνεχώς μεταβαλλόμενων νόμων όσο και για τη διασφάλιση ότι η εταιρεία, η Technotherm Heat Treatment Group, πληροί τις ενεργειακές απαιτήσεις.

Πέρυσι, τέσσερις νέοι νόμοι και 14 τροποποιήσεις στους υπάρχοντες που διέπουν τη χρήση ενέργειας τέθηκαν σε ισχύ στη Γερμανία, καθένας από τους οποίους έφερε νέες απαιτήσεις όσον αφορά την αναφορά δεδομένων και την υποβολή εντύπων —σε πολλές περιπτώσεις για να αποδειχτούν τα ίδια κριτήρια για τα οποία η εταιρεία έχει ήδη πιστοποιηθεί ότι πληροί από το 2012, είπε ο Wingens.

«Έχουμε τον νόμο περί ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τον νόμο για την ενεργειακή απόδοση, τον νόμο για τη χρηματοδότηση της ενέργειας και το καθένα έχει διοικητικό φόρτο εργασίας», είπε. «Είναι τρέλα».

Η ελευθερία από τη γραφειοκρατία αφορούσε και τις συγκεντρώσεις των αγροτών από την Πολωνία έως την Πορτογαλία στις πρόσφατες διαδηλώσεις ενάντια στους νόμους και τις πολιτικές της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Πράγματι, το βάρος της γραφειοκρατίας είναι ένα γενικό παράπονο των εταιρικών στελεχών σε όλο τον κόσμο.

Αλλά πουθενά το ζήτημα δεν είναι πιο πιεστικό από τη Γερμανία, τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, η οποία αντιμετωπίζει αναιμική ανάπτυξη που δεν ξεπερνά το 0,2% φέτος. Σε έκθεσή του τον περασμένο μήνα, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο χαρακτήρισε την «υπερβολική γραφειοκρατία» ένα από τα σημαντικότερα εμπόδια για την αναζωογόνηση της γερμανικής οικονομίας.

Για παράδειγμα, χρειάζονται 120 ημέρες για την απόκτηση επιχειρηματικής άδειας στη Γερμανία —περισσότερο από το διπλάσιο του μέσου όρου σε άλλες δυτικές οικονομίες. Η Γερμανία υστερεί επίσης σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρωπαϊκή Ένωση όσον αφορά την ψηφιοποίηση των κυβερνητικών υπηρεσιών, καθώς εξακολουθεί να απαιτεί γραπτά έντυπα για ορισμένες επιστροφές φόρων και οικοδομικές άδειες.

«Έχουμε τώρα τόσο μεγάλο φόρτο εργασίας που χρειαζόμαστε όλο και περισσότερους ανθρώπους για να αναχοληθούν με τη γραφειοκρατία», δήλωσε ο Claus Paal, πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου της Στουτγάρδης, ο οποίος διευθύνει μια εταιρεία συσκευασίας. «Αλλά αυτοί είναι καταρτισμένοι άνθρωποι που θα απέδιδαν στην πραγματικότητα πολύ καλύτερα στην παραγωγή από το να γράφουν αναφορές ή να συμπληρώνουν στατιστικά στοιχεία», πρόσθεσε.

Οι γερμανικές εταιρείες ξοδεύουν 64 εκατομμύρια ώρες κάθε χρόνο συμπληρώνοντας φόρμες για να τροφοδοτήσουν τις 375 επίσημες βάσεις δεδομένων της χώρας, σύμφωνα με εκτιμήσεις του κλάδου. Όταν το Εμπορικό Επιμελητήριο της Στουτγάρδης ζήτησε από τα 175.000 μέλη του να αναφέρουν τις μεγαλύτερες προκλήσεις τους, η γραφειοκρατία ήταν στην κορυφή της λίστας.

Ακόμη και ο καγκελάριος της Γερμανίας, Olaf Scholz, έχει αναγνωρίσει δημοσίως ότι οι απαιτήσεις έχουν γίνει υπερβολικές. «Έχουμε φτάσει σε μια κατάσταση όπου, σε πολλά μέρη, κανείς δεν μπορεί να εφαρμόσει όλους τους νόμους που δημιουργήσαμε», είπε ο Scholz τον περασμένο μήνα.

Η κυβέρνησή του έχει προτείνει μια νέα νομοθεσία για τη μείωση της γραφειοκρατίας που ισχυρίζεται ότι θα εξοικονομήσει σε εταιρείες και πολίτες περίπου 3 δισεκατομμύρια ευρώ κάθε χρόνο. Μεταξύ άλλων, θα μειώσει τον χρόνο που οι εταιρείες πρέπει να διατηρούν τα επίσημα έγγραφα κατά δύο χρόνια και θα τερματίσει την απαίτηση να συμπληρώνουν τις φόρμες εγγραφής οι Γερμανοί που διαμένουν σε ξενοδοχεία στη χώρα.

Η γραφειοκρατία διαρροής χρόνου και πόρων γίνεται αισθητή ιδιαίτερα από τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις –εκείνες με λιγότερους από 500 υπαλλήλους και ετήσια έσοδα κάτω από 50 εκατομμύρια ευρώ (περίπου 54 εκατομμύρια δολάρια)– που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της γερμανικής οικονομίας.

Αυτές οι επιχειρήσεις συχνά στερούνται εσωτερικών νομικών υπηρεσιών που να είναι αφιερωμένες στην υποβολή ελέγχων, την καταγραφή στατιστικών στοιχείων και την αποκρυπτογράφηση των πληροφοριών που αναζητούνται από τις όποιες αρχές —ευρωπαϊκές, ομοσπονδιακές, πολιτειακές και τοπικές κυβερνήσεις.

Για τον Andreas Schweikardt, γενικό διευθυντή της Gebauer, μιας αλυσίδας επτά πολυτελών σούπερ μάρκετ στη νοτιοδυτική πολιτεία της Βάδης-Βυρτεμβέργης, το βάρος της γραφειοκρατίας δημιουργεί ευτελή καθήκοντα και αυξάνει τη σπατάλη τροφίμων.

Για παράδειγμα, οι εργαζόμενοι σε ντελικατέσεν έπαιρναν αλλαντικά που πλησίαζαν την ημερομηνία λήξης τους και τα χρησιμοποιούσαν σε σάντουιτς για γρήγορη πώληση, μέχρι να τεθεί σε ισχύ ένας κανονισμός που απαιτεί λεπτομερείς καταλόγους όλων των συστατικών σε όλα τα είδη που πωλούνταν. Τώρα, αντί να φτιάχνουν νέα σάντουιτς -και λίστες- κάθε μέρα με βάση το τι πρόκειται να λήξει, έχουν πιο περιορισμένη προσφορά σάντουιτς και πετούν περισσότερο κρέας.

Στον πάγκο των θαλασσινών, οι ιχθυοπώλες πρέπει τώρα να φροντίζουν ώστε κάθε ποικιλία ψαριών να φέρει ετικέτα τόσο στα γερμανικά όσο και στα αγγλικά. Πρέπει επίσης να μετρούν τη θερμοκρασία κάθε ψαριού ή φιλέτου, καθώς και τη συνολική θερμοκρασία μέσα στις θήκες του ψυγείου, δύο φορές την ημέρα.

«Τουλάχιστον υπάρχει μια εφαρμογή όπου μπορούν να καταγραφούν τα πράγματα, αλλά θα ήταν πιο λογικό εάν τα θερμόμετρα των ψυγείων ήταν βαθμονομημένα ώστε να αναφέρουν τη θερμοκρασία απευθείας», είπε ο Schweikardt.

Ακόμη και η ψηφιοποίηση των κυβερνητικών υπηρεσιών είναι βαλτωμένη από τη γραφειοκρατία, είπε ο Michael Wirkner, ο οποίος ίδρυσε μια διαφημιστική εταιρεία στο Göppingen σχεδόν πριν από δύο δεκαετίες. Για να δημιουργήσει ένα ηλεκτρονικό σύστημα εγγραφής για 20 σχολικές περιφέρειες, η εταιρεία του χρειαζόταν την έγκριση πέντε περιφερειακών υπαλλήλων προστασίας δεδομένων. Ο καθένας είχε ξεχωριστή ερμηνεία των κανονισμών ασφάλειας δεδομένων της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ένας είπε στον Wirkner ότι μπορούσε να χρησιμοποιήσει ένα εργαλείο της Google, ενώ ένας άλλος επέμεινε ότι δεν επιτρέπεται.

«Έτσι καταλήγουμε να περνάμε χρόνο συζητώντας διάφορα πράγματα με εκατοντάδες διαφορετικούς ανθρώπους», είπε ο Wirkner.

Αφού ο Paal του επιμελητηρίου της Στουτγάρδης συνειδητοποίησε πώς η επίθεση των φορμών βαλτώνει τις επιχειρήσεις, η ομάδα του κάλεσε τα μέλη να στείλουν παραδείγματα για τα γραφειοκρατικά δεινά τους. Το επιμελητήριο ζήτησε λεπτομερείς πληροφορίες σχετικά με το τι καλούνταν να αναφέρουν οι εταιρείες, από τις άδειες οδήγησης των εργαζομένων μέχρι τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούν την ενέργεια και από πού την προμηθεύονται.

Έχουν δημιουργήσει μια βάση δεδομένων διαφόρων απαντήσεων, μαζί με τις 60.000 σελίδες των νόμων που διέπουν τη Βάδη-Βυρτεμβέργη. Χρησιμοποιώντας τεχνητή νοημοσύνη, το επιμελητήριο έχει δημιουργήσει ομάδες θεμάτων για να βοηθήσει τις εταιρείες να αποφύγουν την υποβολή διπλών πληροφοριών.

«Με αυτό το εργαλείο, μπορούμε τώρα να αναζητήσουμε όλους τους νόμους και να πούμε, “Ονομάστε μας όλες τις απαιτήσεις αναφοράς” και προκύπτει ένα υπολογιστικό φύλλο που παραθέτει όλους τους νόμους που απαιτούν από μια εταιρεία να υποβάλει αναφορά σε μια αρχή», είπε ο Andreas Kiontke, δικηγόρος που συνεργάζεται με το εμπορικό επιμελητήριο.

Το εργαλείο μπορεί επίσης να προτείνει τρόπους για την ανακούφιση της γραφειοκρατίας, κάτι που ελπίζουν ότι οι Γερμανοί πολιτικοί θα λάβουν υπόψη τους.

«Νομίζω ότι σε άλλες χώρες, οι εταιρείες δεν ανησυχούν τόσο για ορισμένα ζητήματα, επειδή απλώς ξέρουν ότι κανείς δεν ενδιαφέρεται τόσο πολύ», είπε ο Kiontke. Σημείωσε ότι οι γερμανικές ρυθμιστικές αρχές έχουν επιβάλει τη σαρωτική νομοθεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προστασία της ιδιωτικής ζωής σε κανόνες που διέπουν ακόμη και την επαγγελματική δεοντολογία. «Στη Γερμανία, έχουμε κανονισμούς σχετικά με την παράδοση επαγγελματικών καρτών σε επαγγελματικές συναντήσεις και το εάν εξακολουθεί να επιτρέπεται», είπε.

«Είναι απίστευτο», πρόσθεσε. «Έχουμε χάσει κατά κάποιο τρόπο την πυξίδα για αυτό που εξακολουθεί να έχει νόημα».