Μπορεί η ΕΕ να συνεργαστεί με τους γείτονές της στην άμυνα και στην ασφάλεια;

Οι γείτονες της ΕΕ είναι διαφορετικοί, και περιλαμβάνουν χώρες που είναι υποψήφιες για ένταξη όπως η Αλβανία και η Τουρκία, χώρες που είναι μέλη του ΝΑΤΟ και δεν επιδιώκουν ένταξη στην ΕΕ όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νορβηγία, και χώρες που φιλοδοξούν να γίνουν μέλη τόσο της ΕΕ όσο και του ΝΑΤΟ, όπως η Γεωργία και η Ουκρανία.

Των Ian Bond, Luigi Scazzieri, Senem Aydin-Duzgit

Η ΕΕ και οι εταίροι της διαβουλεύονται για θέματα εξωτερικής πολιτικής σε διάφορους σχηματισμούς και με ποικίλη συχνότητα, και συντονίζουν τις εξωτερικές τους πολιτικές σε διάφορους βαθμούς.

Ορισμένες χώρες ευθυγραμμίζονται πολύ στενά με τις δηλώσεις και ενέργειες εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ, ενώ άλλες το κάνουν πιο σπάνια, ενώ η Τουρκία επί του παρόντος βρίσκεται σε αντιπαράθεση με τν ΕΕ.

Οι γείτονες της Ε.Ε έχουν επίσης συνεισφέρει στις επιχειρήσεις Κοινής Ασφάλειας και Αμυντικής Πολιτικής (CSDP) και κάποιοι συμβάλουν στη δημιουργία στρατιωτικών ικανοτήτων της Ευρώπης.

Ο συνολικός βαθμός συνεργασίας μεταξύ της ΕΕ και κάθε εταίρου, εξαρτάται από το πόσο στενά ευθυγραμμίζονται οι απόψεις τους. Το να είναι υποψήφιο μέλος για ένταξη στην ΕΕ ή στο ΝΑΤΟ, δεν οδηγεί απαραίτητα σε μια στενή συνεργασία στην εξωτερική πολιτική, όπως φαίνεται από την περίπτωση της Τουρκίας.

Οι εταίροι της ΕΕ δεν αισθάνονται πάντα ότι η ΕΕ λαμβάνει υπόψη της τις απόψεις τους. Πολλοί έχουν δηλώσει ότι θα ήθελαν βαθύτερες και πιο συχνές διαβουλεύσεις με την ΕΕ και περισσότερο λόγο για το πώς καθορίζονται και λειτουργούν οι επιχειρήσεις CSDP στις οποίες συμμετέχουν.

Αλλά η ΕΕ είναι επιφυλακτική στο να δώσει επισήμως στους εταίρους περισσότερη επιρροή, καθώς ανησυχεί ότι αυτό θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την αυτονομία της στη λήψη αποφάσεων ή να δημιουργήσει ανεπιθύμητα προηγούμενα δίνοντας σε ένα μη-μέλος, σημαντικά μεγαλύτερη επιρροή από ότι σε άλλους.

Το να εργαστεί πιο στενά με τους εταίρους ακόμη και ατύπως, δεν θα υπονόμευε την αυτονομία λήψης αποφάσεων της ΕΕ. Θα επέτρεπε στην Ε.Ε να επωφεληθεί από τις εξειδικευμένες γνώσεις τους και να καταστήσει τις δράσεις εξωτερικής πολιτικής της ΕΕ πιο αποτελεσματικές και νόμιμες.

Ο στενότερος διάλογος με τους εταίρους θα ενίσχυε τις διμερείς σχέσεις και θα αύξανε την πιθανότητα ότι θα υποστηρίξουν την εξωτερική πολιτική της Ε.Ε. Η εμβάθυνση της συνεργασίας εξωτερικής πολιτικής με τους εταίρους, θα μείωνε επίσης το ρίσκο ότι κάποια κράτη-μέλη θα μπορούσαν να συνεργαστούν με εταίρους εκτός του πλαισίου της Ε.Ε, πιθανώς υπονομεύοντας την ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική.

Η Ε.Ε πρέπει να πραγματοποιεί πιο συχνές και ευρείες διαβουλεύσεις με τους εταίρους τόσο σε ανώτερο όσο για σε εργασιακό επίπεδο και να επιτρέπει στους στενούς εταίρους να στέλνουν προσωπικό στην Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Εξωτερικής Δράσης για τη διευκόλυνση του συντονισμού της πολιτικής.  

Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να εμπλέξει ατύπως τους εταίρους της σε ένα προγενέστερο στάδιο προγραμματισμού για αποστολές της CSDP. Αυτό θα τους καθιστούσε πιο πρόθυμους να συμβάλουν με προσωπικό στις αποστολές της Ε.Ε, πιθανώς επιτρέποντας την πιο φιλόδοξη και αποτελεσματική δράση της Ε.Ε.

Ο πρωταρχικός στόχος των προσφάτως εγκαινιασμένων ευρωπαϊκών εργαλείων, όπως στο Ευρωπαϊκό Αμυντικό Ταμείο και η Μόνιμα Δομημένη Συνεργασία είναι να υποστηρίξει την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανική βάση, και δεν θα είναι εύκολο για την Ε.Ε να εμπλέξει τρίτες χώρες πιο στενά σε αυτές τις πρωτοβουλίες.

Κατ’ αρχήν, τα δύο αυτά όργανα είναι ανοιχτά σε συμμετοχή από τρίτες χώρες, αλλά με αυστηρούς κανόνες που θα μπορούσαν να κάνουν τη συμμετοχή μη ελκυστική ή ανέφικτη.

Κατά την εφαρμογή αυτών των κανόνων, η Ε.Ε θα πρέπει να αποφύγει μια πολύ περιοριστική προσέγγιση, η οποία θα κινδύνευε να αποκόψει τις βιομηχανίες στενών εταίρων όπως το Ηνωμένο βασίλειο και τη Νορβηγία, τελικά καθιστώντας πιο δύσκολο για την Ε.Ε να αναπτύξει τις αμυντικές ικανότητες που χρειάζεται.

Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://www.cer.eu/publications/archive/policy-brief/2021/eu-foreign-security-and-defence-policy-co-operation