
Όταν η Κίνα ξαφνικά έπαυσε τα lockdown και άλλες προφυλάξεις για την Covid τον περασμένο Δεκέμβριο, αξιωματούχοι στο Πεκίνο και πολλοί επενδυτές περίμεναν ότι η κινεζική οικονομία θα επανέλθει πολύ γρήγορα στη ζωή. Ωστόσο, δεν έχει συμβεί κάτι τέτοιο.
Από τους Keith Bradsher, Daisuke Wakabayashi και Claire Fu/New York Times
Οι επενδύσεις στην Κίνα παρέμειναν στάσιμες αυτή την άνοιξη μετά από μια μεγάλη αναταραχή στα τέλη του χειμώνα. Την ίδια στιγμή οι εξαγωγές συρρικνώνονται. Όλο και λιγότερα νέα στεγαστικά έργα ξεκινούν. Οι τιμές πέφτουν. Περισσότεροι από ένας στους πέντε νέους στην Κίνα είναι άνεργοι.
Η Κίνα έχει δοκιμάσει πολλά διορθωτικά μέτρα τα τελευταία χρόνια, όταν η οικονομία της είχε βαλτώσει εξαιτίας των περιορισμών, όπως ο μεγάλος δανεισμός για την κατασκευή δρόμων και σιδηροδρομικών γραμμών. Και επίσης ξόδεψε τεράστια ποσά σε τεστ covid και καραντίνες κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Οι πρόσθετες δαπάνες τόνωσης, με δανεικά χρήματα, ωθούν μεν προς μια έκρηξη της δραστηριότητας, αλλά αποτελούν παράλληλα μια δύσκολη επιλογή για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής που ήδη ανησυχούν για το συσσωρευμένο χρέος.
«Οι αρχές κινδυνεύουν να βρεθούν αντιμέτωπες με δυσάρεστα αποτελέσματα όσο προσπαθούν να τονώσουν την οικονομία, αλλά δεν υπάρχει γρήγορη λύση», δηλώνει η Louise Loo, οικονομολόγος που ειδικεύεται σε θέματα Κίνας στο γραφείο της Oxford Economics στη Σιγκαπούρη.
Η Κίνα πρέπει να διορθώσει την οικονομία της αφού απομονώθηκε από τον κόσμο για σχεδόν τρία χρόνια προκειμένου να πολεμήσει την Covid, μια απόφαση που ώθησε πολλές εταιρείες να αρχίσουν να μεταφέρουν τις αλυσίδες εφοδιασμού τους αλλού. Ο Xi Jinping, ο ηγέτης της Κίνας, συναντήθηκε τη Δευτέρα με τον υπουργό Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών, Antony J. Blinken, σε μια προσπάθεια των δύο εθνών να μειώσουν τις διπλωματικές εντάσεις και να ανοίξουν το δρόμο για οικονομικές συνομιλίες υψηλού επιπέδου τις επόμενες εβδομάδες. Τέτοιες συζητήσεις θα μπορούσαν να επιβραδύνουν τον πρόσφατο πολλαπλασιασμό των κυρώσεων και των αντιμέτρων μεταξύ των δύο χωρών.
Ωστόσο, οι προσπάθειες της Κίνας προς την οικονομική ανάκαμψη έχουν συμβάλει στη δυναμική αύξηση για μερικές μόνο κατηγορίες δαπανών όπως τα ταξίδια και τα γεύματα σε εστιατόρια. Και αυτά έχουν αυξηθεί σε σύγκριση με τα εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα της άνοιξης του 2022, όταν ένα δίμηνο lockdown στη Σαγκάη διέκοψε την οικονομική δραστηριότητα σε μεγάλες περιοχές της κεντρικής Κίνας.
Πράγματι, η κινεζική οικονομία δείχνει χτυπητές αδυναμίες τις τελευταίες εβδομάδες.

«Από τον Απρίλιο έως τον Μάιο και μέχρι σήμερα, η κινεζική οικονομία έχει βιώσει σημαντικές απροσδόκητες αλλαγές, σε σημείο που ορισμένοι να πιστεύουν ότι οι αρχικές εκτιμήσεις μπορεί και να ήταν τελικά υπερβολικά αισιόδοξες», είπε ο Yin Yanlin, πρώην αναπληρωτής διευθυντής της ανώτατης επιτροπής χάραξης οικονομικής πολιτικής του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας, κατά τη διάρκεια ομιλίας του σε ακαδημαϊκό συνέδριο το Σάββατο.
Πλέον, αξιωματούχοι της κινεζικής κυβέρνησης αφήνουν υπονοούμενα ότι ένα σχέδιο οικονομικής τόνωσης ίσως και να είναι επικείμενο και αναγκαίο.
«Σε απάντηση στις αλλαγές της οικονομικής κατάστασης, πρέπει να ληφθούν πιο δυναμικά μέτρα για την ενίσχυση της δυναμικής ανάπτυξης, τη βελτιστοποίηση της οικονομικής δομής και την προώθηση της συνεχούς ανάκαμψης της οικονομίας», δήλωσε το Κρατικό Συμβούλιο ή αλλιώς το υπουργικό συμβούλιο της χώρας μετά από συνάντηση την Παρασκευή, στην οποία ήταν επικεφαλής ο νέος Κινέζος πρωθυποουργός Li Qiang.
Η οικονομική αδυναμία της Κίνας έχει οφέλη και κινδύνους για την παγκόσμια οικονομία. Οι τιμές καταναλωτή και παραγωγού μειώθηκαν τους τελευταίους τέσσερις μήνες, θέτοντας φρένο στον πληθωρισμό στη Δύση καθώς μειώθηκε το κόστος των εισαγωγών από την Κίνα. Όμως η ασθενής ζήτηση στη χώρα μπορεί να επιδεινώσει την παγκόσμια επιβράδυνση. Η Ευρώπη ήδη βυθίστηκε σε μια ήπια ύφεση στις αρχές του τρέχοντος έτους. Οι ραγδαίες αυξήσεις των επιτοκίων στις Ηνωμένες Πολιτείες ώθησαν ορισμένους επενδυτές να στοιχηματίσουν σε ύφεση στα τέλη του τρέχοντος έτους και εκεί.
Το Πεκίνο έχει ήδη λάβει κάποια μέτρα προκειμένου να αναζωογονήσει την οικονομική ανάπτυξη. Καθιερώνονται φοροαπαλλαγές για τις μικρές επιχειρήσεις. Τα επιτόκια στις τραπεζικές καταθέσεις έχουν μειωθεί για να ενθαρρύνουν τα νοικοκυριά να ξοδεύουν περισσότερα από τα χρήματά τους αντί να τα αποταμιεύουν. Το τελευταίο κυβερνητικό μέτρο ανακοινώθηκε την Τρίτη, όταν το ελεγχόμενο από το κράτος τραπεζικό σύστημα μείωσε τα επιτόκια αναφοράς για εταιρικά και στεγαστικά δάνεια.
Αλλά πολλοί οικονομολόγοι, εντός και εκτός Κίνας, ανησυχούν για την αποτελεσματικότητα των νέων μέτρων.

Οι Κινέζοι καταναλωτές συσσωρεύουν μετρητά και οι επενδυτές είναι επιφυλακτικοί σχετικά με την τοποθέτηση χρημάτων σε κινεζικές εταιρείες. Οι ιδιωτικές επενδύσεις έχουν πράγματι μειωθεί μέχρι στιγμής φέτος σε σύγκριση με το 2022. Οι κατοικίες παραμένουν σε κρίση, με τους κατασκευαστές να δανείζονται κυρίως για να πληρώνουν τα υπάρχοντα χρέη και για να ολοκληρώνουν τα υπάρχοντα έργα, παρόλο που η Κίνα ήδη υποφέρει από υπερπροσφορά κατοικιών.
Η αγορά κατοικίας της Κίνας βρίσκεται στο επίκεντρο των προβλημάτων της. Οι κατασκευές αναλογούν στο ένα τέταρτο της οικονομικής παραγωγής της Κίνας. Αλλά οι επίδοξοι ιδιοκτήτες σπιτιών είναι πλέον ιδιαίτερα διστακτικοί καθώς οι κατασκευαστές αθετούν τα χρέη τους και δεν ολοκλήρωνουν τα διαμερίσματα που οι αγοραστές έχουν πληρώσει εκ των προτέρων.
Η κατασκευή κατοικιών μειώθηκε σχεδόν κατά 23% τους πρώτους πέντε μήνες του έτους, σε σύγκριση με τους ίδιους μήνες πέρυσι. Αυτό υποδηλώνει ότι ο τομέας των ακινήτων πρέπει να υποχωρήσει περαιτέρω τους επόμενους μήνες.
Η Chen Leiqian, μια 27χρονη έμπορος στο Πεκίνο, άρχισε να ψάχνει για ένα διαμέρισμα με τον φίλο της το 2021 μετά από πέντε χρόνια σχέσης. Αλλά στη συνέχεια αποφάσισαν να μείνουν σε ένα ενοικιαζόμενο διαμέρισμα όταν παντρεύτηκαν. «Οι τιμές των κατοικιών σε όλη τη χώρα πέφτουν και η οικονομία είναι πολύ κακή —υπάρχουν πάρα πολλά ασταθή στοιχεία», λέει η Chen.
Τα δύο τρίτα των συναδέλφων της στο τμήμα της, σε μια διαδικτυακή εταιρεία διδασκαλίας, απολύθηκαν αφού η Κίνα σχεδόν διέλυσε τον κλάδο της ιδιωτικής εκπαίδευσης το 2021. Είχε επίσης έναν φίλο που δεν μπορούσε πλέον να πληρώνει ένα στεγαστικό δάνειο αφού έχασε τη δουλειά του στον τομέα της τεχνολογίας, όπως τελικά και το σπίτι του.
Η προσοχή των οικογενειών της μεσαίας τάξης, όπως της Chen, μπορεί να θέτει το μεγαλύτερο δίλημμα για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής στην Κίνα, καθώς αναζητούν μια αποτελεσματική φόρμουλα για έναν ακόμη γύρο οικονομικής τόνωσης. «Μπορείς να πετάξεις χρήματα στους ανθρώπους, αλλά αν δεν έχουν αυτοπεποίθηση, δεν θα ξοδέψουν», λέει η Alicia Garcia-Herrero, επικεφαλής οικονομολόγος για την Ασία-Ειρηνικό στη Natixis, μια γαλλική τράπεζα.

Ωστόσο, τα νοικοκυριά δεν είναι τα μόνα που αγωνίζονται να πληρώνουν τα χρέη τους. Το ίδιο συμβαίνει και με τις τοπικές κυβερνήσεις, στις οποίες έχει περιοριστεί η ικανότητά να αυξάνουν τις δαπάνες τους για υποδομές. Η κινεζική κυβέρνηση είναι πολύ επιφυλακτική για την έναρξη μιας ακόμη πιστωτικής υπερφαγίας όπως αυτή που παρατηρήθηκε το 2009, κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας οικονομικής κατάρρευσης, και το 2016, μετά τη βουτιά του χρηματιστηρίου της Κίνας που συηνέβη το προηγούμενο έτος.
Αν και η πτώση του κλάδου των ακινήτων έχει πλήξει τη ζήτηση στο εσωτερικό της Κίνας, οι εξαγωγές παρέμειναν σταθερές φέτος και στην πραγματικότητα μειώθηκαν μόνο τον Μάιο. Η αδυναμία των συνήθως ισχυρών εξαγωγών της Κίνας είναι ιδιαίτερα αξιοσημείωτη επειδή το Πεκίνο έχει επιτρέψει στο νόμισμά του, το κινεζικό γιουάν, να χάσει περίπου το 7% της αξίας του έναντι του δολαρίου από τα μέσα Ιανουαρίου. Ένα ασθενέστερο γιουάν κάνει τις κινεζικές εξαγωγές πιο ανταγωνιστικές στις ξένες αγορές.
Περισσότερες εξαγωγές συμβάλλουν στη δημιουργία θέσεων εργασίας και θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν την κατά τα άλλα χαλαρή εγχώρια οικονομία. Ωστόσο, δεν είναι ξεκάθαρο πόσο θα μπορεί η Κίνα να υπολογίζει στις εξαγωγές για βοήθεια, καθώς ορισμένοι από τους μεγαλύτερους εμπορικούς εταίρους της έχουν μεταφέρει ορισμένες αγορές σε άλλες χώρες της Ασίας.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η κυβέρνηση Trump επέβαλε δασμούς σε ένα ευρύ φάσμα κινεζικών βιομηχανικών προϊόντων, καθιστώντας ακριβότερο για τις αμερικανικές εταιρείες να αγοράζουν από την Κίνα. Στη συνέχεια, ο Πρόεδρος Biden έπεισε το Κογκρέσο πέρυσι να εγκρίνει ευρείες επιδοτήσεις για την αμερικανική παραγωγή σε κατηγορίες όπως τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα και τους ηλιακούς συλλέκτες. Οι εξαγωγές της Κίνας προς τις Ηνωμένες Πολιτείες μειώθηκαν κατά 18,2% τον περασμένο μήνα σε σύγκριση με τον Μάιο πέρυσι.

Σήμερα, που η Κίνα σκέφτεται το πώς να ενισχύσει την οικονομία της, πρέπει να αντιμετωπίσει την απώλεια εμπιστοσύνης μεταξύ των καταναλωτών.
Ο Charles Wang διευθύνει μια μικρή ταξιδιωτική εταιρεία με οκτώ υπαλλήλους στην Ζανγκτζιάκου, στη βόρεια Κίνα. Η επιχείρησή του έχει σχεδόν ανακάμψει πλήρως μετά την πανδημία, αλλά δεν έχει σχέδια να επενδύσει στην επέκταση της. «Η οικονομία μας στην πραγματικότητα πέφτει και όλοι δεν έχουν τόσο πολύ χρόνο και προθυμία να ξοδέψουν», λέει ο Wang. «Είναι επειδή οι άνθρωποι απλώς δεν θέλουν να ξοδεύουν χρήματα –όλοι φοβούνται, ακόμα και οι πλούσιοι».