Βραζιλία | Δεν θα είναι η τελευταία τραμπική “εξέγερση”

Υπάρχει κάτι αληθινά αξιολύπητο στις συμμορίες των έξαλλων υποστηρικτών του τέως προέδρου Ζαΐρ Μπολσονάρο οι οποίες εισέβαλαν στο κτίριο του Κογκρέσου της Βραζιλίας, στα γραφεία της Προεδρίας της χώρας και στο Ανώτατο Δικαστήριό της την Κυριακή.

Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!

Το Κογκρέσο δεν συνεδρίαζε καν. Οι στασιαστές άργησαν: ο νέος πρόεδρος της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα είχε ορκιστεί και αναλάβει καθήκοντα μια εβδομάδα πριν.

Δεν βρισκόταν καν στην πρωτεύουσα εκείνη την ημέρα, αλλά στο Σάο Πάολο, 965 χιλιόμετρα μακριά. Αν ήλπιζαν να ανατρέψουν τη δημοκρατία και να αποτρέψουν την ειρηνική μεταβίβαση της εξουσίας, οι εξεγερσίες ίσως έπρεπε να είχαν οργανώσει την εξέγερσή τους μια ημέρα που η δημοκρατία θα βρισκόταν “σπίτι”. Το κύριο άρθρο της Folha de São Paulo, της μεγαλύτερης εφημερίδας του οικονομικού κέντρου της Βραζιλίας, αποκάλεσε τους “αντάρτες”, απλούστατα, “μια χούφτα ηλίθιους”.

Διαρκής απειλή

Παρά το απρόβλεπτα άσκοπο της εξέγερσης, το ξέσπασμα βίας για την ανατροπή μιας διευθετημένης εκλογής αντιπροσωπεύει μια πραγματική, διαρκή απειλή – και όχι μόνο για τη Βραζιλία. Η δημοτικότητα των εξεγέρσεων του “δρόμου” ως εργαλείο για την αναίρεση της δημοκρατικής εξουσίας αποτελεί μια ανησυχητική πρόκληση σε ολόκληρη την Αμερική, όπου η υποστήριξη για τη δημοκρατία βρίσκεται στη χαμηλότερη άμπωτη εδώ και δεκαετίες.

Δύο χρόνια αφότου ο Ντόναλντ Τραμπ κάλεσε εξεγερμένους να εισβάλουν στο Κογκρέσο των ΗΠΑ προκειμένου να αποτρέψουν τον Τζο Μπάιντεν από το να αναλάβει την προεδρία της χώρας, η εξάπλωση της συγκεκριμένης τακτικής εγείρει ένα ερώτημα και για τις ΗΠΑ: μπορεί η χώρα – αυτοχαρακτηριζόμενος υπέρμαχος της δημοκρατίας – να βοηθήσει στην καταστολή της αντιδημοκρατικής βίας την οποία το παράδειγμά της βοήθησε να εξαπολυθεί ανά τον κόσμο;

Προς το παρόν, οι Βραζιλιάνοι μπορούν να αναπνεύσουν με ανακούφιση. Η έφοδος στο Praça dos Três Poderes, δηλαδή στην έδρα των Τριών Εξουσιών, έσβησε με την επέμβαση της αστυνομίας μετά από λίγες ώρες. Ο Λούλα έθεσε την πρωτεύουσα υπό τη δικαιοδοσία των ομοσπονδιακών δυνάμεων ασφαλείας και το Ανώτατο Δικαστήριο έθεσε σε αργία τον κυβερνήτη της Ομοσπονδιακής Περιφέρειας, σύμμαχο του Μπολσονάρο, ενώ διεξάγεται έρευνα για διάσπαρτα στοιχεία ότι η αστυνομία της περιοχής απλώς άφησε την εξέγερση να εκδηλωθεί, ακόμη και συνοδεύοντας διαδηλωτές προς το κτίριο του Κογκρέσου.

Οι διαδηλωτές υπέρ του Μπολσονάρο έκλεισαν αυτοκινητόδρομους σε πολλές πολιτείες, όπως έκαναν μετά την ήττα του στις εκλογές πέρυσι. Κάποιοι προσπάθησαν να μπλοκάρουν τα διυλιστήρια πετρελαίου. Όμως η αστυνομία τους απωθεί πια με άσκηση ισχύος.

Το κρίσιμο είναι ότι οι ένοπλες δυνάμεις δεν έχουν συμμετάσχει στις προσπάθειες των “ανταρτών”. Στην πραγματικότητα, βοηθούν στη διάλυση των “στρατοπέδων” τα οποία είχαν δημιουργήσει οι διαδηλωτές έξω από στρατιωτικά συγκροτήματα στην πρωτεύουσα και σε άλλες πόλεις.

Ορισμένοι σχολιαστές έχουν εκτιμήσει ότι η απόπειρα πραξικοπήματος θα ενισχύσει τελικά την εξουσία του Λούλα, αποδυναμώνοντας τη λαϊκή υποστήριξη για μια ακροδεξιά η οποία έχει πια δείξει έναν βίαιο και αντιδημοκρατικό βίο και πολιτεία.

Κινδυνεύει η Ελλάδα από μια εισβολή στη Βουλή των εγχώριων «Τραμπ» και «Μπολσονάρου»;

“Γειτονιά”

Αυτή η ερμηνεία φαίνεται ωστόσο υπεραισιόδοξη. Ο Μπολσονάρο εξελέγη ακόμη και αφού είχε υποστηρίξει ανοικτά τα βασανιστήρια και τον θάνατο πολιτικών του εχθρών. Σύμφωνα με ορισμένες μετρήσεις, η Βραζιλία είναι ακόμη πιο πολωμένη από τις ΗΠΑ. Ο Λούλα κέρδισε τον Μπολσονάρο με λιγότερες από δύο ποσοστιαίες μονάδες. Ο Μπάιντεν κέρδισε τον Τραμπ με σχεδόν πέντε. Εάν η αμερικανική εμπειρία χρησιμεύσει ως προηγούμενο, θα είναι εξαιρετικά δύσκολο για τον Λούλα να ξεπεράσει την ακραία πόλωση που χωρίζει το εκλογικό σώμα της Βραζιλίας στα δύο και να φέρει το άλλο μισό της χώρας στο κοινό εθνικό “σκάφος”.

Η εξέγερση στη Βραζιλία εκδηλώνεται εν μέσω μιας πολιτικής δυσφορίας η οποία σαρώνει τη “γειτονιά” της. Το Περού εξακολουθεί να είναι συγκλονισμένο μετά την απομάκρυνση του προέδρου Πέδρο Καστίγιο από την εξουσία από το Κογκρέσο.

Ο αριστερός πρόεδρος της Χιλής Γκάμπριελ Μπόριτς, ο οποίος νίκησε τον δεξιό Χοσέ Αντόνιο Καστ μόνον αφότου έχασε οριακά από εκείνον στον α’ γύρο των προεδρικών εκλογών, δεν έχει βρει ακόμη τα πολιτικά πατήματά του και υποφέρει από μια απότομη πτώση δημοτικότητας.

Οι διαδηλώσεις εξαπλώνονται στη Σάντα Κρουζ, στη Βολιβία, μετά την εντολή του προέδρου Λουίς Άρσε για τη φυλάκιση του περιφερειακού κυβερνήτη και πολιτικού αντιπάλου του, Λουίς Καμάτσο. Στην Αργεντινή, η αντιπρόεδρος της χώρας (και πρώην πρόεδρος) Κριστίνα Φερνάντεζ ντε Κίρχνερ έθεσε εαυτήν εκτός προεδρικών εκλογών του 2023, αφού καταδικάστηκε για διαφθορά.

Στο Μεξικό, η αντιπολίτευση μόλις που κατάφερε να εμποδίσει την προσπάθεια του προέδρου Αντρές Μανουέλ Λόπεζ Ομπραδόρ να διαλύσει την αρχή η οποία επιβλέπει τις εκλογές στη χώρα.

Όπως επεσήμανε η περιφερειακή κοινοπραξία δημοσκοπήσεων Latinobarometro σε μελέτη του 2021, η λαϊκή υποστήριξη για τη δημοκρατία σε ολόκληρη τη Λατινική Αμερική βρίσκεται στη χαμηλότερη άμπωτη τουλάχιστον εδώ και ένα τέταρτο του αιώνα. Το 2020 μόνο το 40% των Βραζιλιάνων συμφωνούσε ότι η δημοκρατία ήταν προτιμότερη από άλλες μορφές διακυβέρνησης, έναντι 55% το 2010. Δεδομένης της επίμονης ανισότητας, των ισχνών οικονομικών προοπτικών και της βαθιάς δυσπιστίας προς μια πολιτική τάξη που έχει αποδειχθεί διεφθαρμένη και αδιάφορη, αυτές οι τάσεις θα είναι δύσκολο να αντιστραφούν.

Ίσως το πιο επείγον καθήκον του Λούλα, στον απόηχο της εξέγερσης στη Μπραζίλια, είναι όχι να εντοπίσει και να φέρει ενώπιον της Δικαιοσύνης τους άμεσους συμμετέχοντες στην εξέγερση της Κυριακής, αλλά και να ανεβάσει την αλυσίδα της ευθύνης όσο υψηλότερα γίνεται. Πρέπει να προχωρήσει προσεκτικά, κατανοώντας ότι κυβερνά μια διχασμένη χώρα. Δεν πρέπει να δώσει συγχωροχάρτι στη βία.

Ο ρόλος των ΗΠΑ

Θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει κάποια βοήθεια από το εξωτερικό. Η γρήγορη απάντηση των ηγετών από όλο τον κόσμο, οι οποίοι καταδίκασαν την απόπειρα πραξικοπήματος ήταν ζωτικής σημασίας για την κατάρριψη κάθε ψευδαίσθησης που οι πραξικοπηματίες μπορεί να είχαν ότι η τρελή προσπάθειά τους είχε κάποιου είδους νομιμοποίηση. Πρέπει όμως να γίνουν περισσότερα.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες φέρουν μια ιδιαίτερα βαριά ευθύνη για όσα συνέβησαν στην Μπραζίλια την Κυριακή. Δεν είναι μόνο ότι πρόσθεσαν την πολιτική βία τύπου 6ης Ιανουαρίου 2021 στην αντιδημοκρατική εργαλειοθήκη του πλανήτη. Ο βουλευτής Εντουάρντο Μπολσονάρο, γιος του προέδρου, φιλοξενήθηκε από τον Τραμπ στο Mar-a-Lago. Συνομίλησε δε για ζητήματα στρατηγικής με τον Στίβεν Μπάνον, ενώ γευμάτισε με τον Τζέισον Μίλερ.

Οι αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν τους βαθείς δεσμούς τους με τον στρατό της Βραζιλίας για να τον ενημερώσουν ότι τα πραξικοπήματα δεν είναι αποδεκτή πρακτική. Η Ουάσιγκτον θα πρέπει να ικανοποιήσει οποιοδήποτε αίτημα έκδοσης Βραζιλιάνων εξεγερμένων από τις Ηνωμένες Πολιτείες στη Βραζιλία. Δεν πρέπει να προσφέρει ασφαλές καταφύγιο στον πρώην πρόεδρο της λατινοαμερικανικής χώρας, ο οποίος βρίσκεται τώρα στη Φλόριντα.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες συμμετείχαν άμεσα στην πυροδότηση της αντιδημοκρατικής φλόγας στη Βραζιλία. Έχουν ευθύνη να βοηθήσουν στην κατάσβεση της πυρκαγιάς προτού αυτή προκαλέσει μεγαλύτερη ζημιά στη βραζιλιανή δημοκρατία.