Η ξαφνική συνειδητοποίηση στα μέσα Μαρτίου 2020 ότι η Covid-19 επρόκειτο να είναι μια πανδημία του τύπου “μια φορά τον αιώνα” δημιούργησε το είδος της αναστάτωσης από την οποία προκαλούνται οι οικονομικές κρίσεις.
Των Adam Kulam και Lily Engbith
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!Οι ειδικοί προέβλεπαν ένα άνευ προηγουμένου τριπλό σοκ: τα lockdown θα αποδεκάτιζαν τη ζήτηση, οι ταξιδιωτικές απαγορεύσεις θα κατέστρεφαν την προσφορά και η “βουλιμία” για μετρητά θα πάγωνε την οικονομική δραστηριότητα. Τα χρηματιστήρια σημείωσαν βουτιά και οι αποδόσεις των ομολόγων εκτινάχθηκαν.
Όμως, παρά τον καταστροφικό από ανθρωπιστική άποψη απολογισμό της πανδημίας και την αναπόφευκτη οικονομική ύφεση, η χρηματοοικονομική κρίση δεν συνέβη ποτέ.
Για να κατανοήσουμε τι πήγε σωστά, η ερευνητική μας ομάδα στο Πρόγραμμα του Yale για τη Χρηματοοικονομική Σταθερότητα συνέταξε μια βάση δεδομένων με περίπου 9.000 κυβερνητικές ενέργειες σε 180 χώρες. Τα μαθήματα; Κινηθείτε σε μεγάλη κλίμακα από άποψη όγκου, σπεύσατε νωρίς και προετοιμαστείτε για την επόμενη φορά.
Οι δημοσιονομικές, νομισματικές και άλλες αρχές σε όλο τον κόσμο έδρασαν γρήγορα εν μέσω ακραίας αβεβαιότητας. Χρησιμοποίησαν εργαλεία που είχαν ήδη χρησιμοποιηθεί κατά τη διάρκεια της χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008, προσαρμοσμένα στα βαθύτερα και ταχύτερα γεγονότα της πανδημίας.
Δέσμευσαν έκτακτα ποσά και πήραν ρίσκα για νέα προγράμματα. Ακόμη και όταν πέρασαν μερικοί από τους χειρότερους φόβους του πρώτου διαστήματος – σε μόλις ένα τρίμηνο, η ετήσια οικονομική παραγωγή των ΗΠΑ μειώθηκε κατά το ένα τρίτο και η ανεργία τριπλασιάστηκε – δεν υπήρξε παγκόσμια ύφεση ή πιστωτική κρίση.
Τέσσερα μαθήματα ξεχωρίζουν
► Ίδια εργαλεία μπορούν να είναι χρήσιμα σε διαφορετικές κρίσεις. Οι οικονομικές καταστροφές μοιράζονται ορισμένα κοινά στοιχεία: η ρευστότητα στερεύει, οι καταθέτες και οι πιστωτές τρέχουν προς την έξοδο, οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων πέφτουν κατακόρυφα.
Γι’ αυτόν τον λόγο, πολλά από τα εργαλεία που χρησιμοποιήθηκαν κατά τη διάρκεια της κρίσης του 2008 αποδείχθηκαν εύκολα προσαρμόσιμα στο 2020. Η κεντρική τράπεζα του Ηνωμένου Βασιλείου (Bank of England), για παράδειγμα, αναβίωσε τη διευκόλυνση Contingent Term Repo για να επιτρέψει σε πιεσμένους αντισυμβαλλομένους να ανταλλάσσουν περιουσιακά στοιχεία που δύσκολα πωλούνταν με μετρητά από την κεντρική τράπεζα.
Επίσης, οι αρχές αναβάθμισαν τις παρεμβάσεις τους, εφαρμόζοντας την εμπειρία τους από κρίσεις του παρελθόντος. Για παράδειγμα, η κεντρική τράπεζα της Ιαπωνίας (Bank of Japan) αναβίωσε τις Ειδικές Δραστηριότητες Προμήθειας Κεφαλαίων, μέσω των οποίων παρείχε άτοκα, εξασφαλισμένα δάνεια σε φερέγγυους χρηματοπιστωτικούς συνεταιρισμούς.
Ο σκοπός του προγράμματος της εποχής Covid, ωστόσο, μετατοπίστηκε στη χρηματοδότηση του ιδιωτικού τομέα και στη σταθερότητα της χρηματοπιστωτικής αγοράς, αντί να στηρίξει τις αγορές εταιρικών ομολόγων και εμπορικών τίτλων.
► Να είστε πρόθυμοι να καινοτομήσετε και να πειραματιστείτε. Νέα προβλήματα απαιτούσαν νέες λύσεις. Για παράδειγμα, πολλές δράσεις επί εποχής Covid-19 επικεντρώθηκαν στην ενίσχυση των ευάλωτων κλάδων στην πραγματική οικονομία, όπως οι αεροπορικές εταιρείες και οι επιχειρήσεις παροχής υπηρεσιών υγειονομικής περίθαλψης και όχι των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων.
Μετά τον αρχικό γύρο περικοπών επιτοκίων και έκτακτων προγραμμάτων ρευστότητας, πολλές χώρες ξεκίνησαν παρεμβάσεις στην αγορά οι οποίες δεν είχαν παρατηρηθεί κατά τη διάρκεια της χρηματοοικονομικής κρίσης του 2008, συμπεριλαμβανομένων δημοσιονομικών μέτρων όπως μορατόριουμ πληρωμών, αναβολές φόρων και επιχορηγήσεις (αν και όχι χωρίς κάποιες ανεπιθύμητες συνέπειες).
► Προχωρήστε και η αγορά θα κάνει τη δουλειά για εσάς. Όταν οι κυβερνήσεις και οι κεντρικές τράπεζες υποσχέθηκαν τρισεκατομμύρια δολάρια για να αγοράσουν τα πάντα, από ομόλογα δήμων έως ETFs, συχνά δεν χρειάστηκε να ξοδέψουν ούτε ένα μικρό κλάσμα των χρημάτων που είχαν προϋπολογίσει.
Σε περιπτώσεις όπως το πρόγραμμα αγοράς εταιρικών ομολόγων της κεντρικής τράπεζας της Σουηδίας (Riksbank) και ο Μηχανισμός Δανεισμού μέσω Τίτλων με Προστασία Περιουσιακών Στοιχείων της ομοσπονδιακής κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ (Federal Reserve), και μόνο οι ανακοινώσεις αποκατέστησαν την εμπιστοσύνη που απαιτείτo από τους ιδιώτες επενδυτές ώστε οι τελευταίοι να επιστρέψουν στη δράση.
► Προετοιμαστείτε κατά τις περιόδους ηρεμίας. Οι μεταρρυθμίσεις που δρομολογήθηκαν τα χρόνια που ακολούθησαν τη χρηματοοικονομική κρίση του 2008 έκαναν την κρίσιμη διαφορά το 2020.
Το πιο σημαντικό, οι τράπεζες λειτουργούσαν με σημαντικά περισσότερα ίδια κεφάλαια, τα οποία απορρόφησαν τις ζημίες και τους επέτρεψαν να λειτουργήσουν ως πηγή ισχύος και όχι ως πηγή πολλαπλασιασμού και διασποράς της κρίσης (αν και οι προσπάθειες των κεντρικών τραπεζών να παράσχουν ρευστότητα και η στήριξη των τιμών των περιουσιακών στοιχείων βοήθησαν επίσης πολύ). Δώδεκα χώρες είχαν επίσης απαιτήσει από τις τράπεζες να έχουν ένα αντικυκλικό κεφαλαιακό απόθεμα, το οποίο παρείχε επιπλέον ανθεκτικότητα καθώς ξεκινούσαν τα lockdown.
Εν τω μεταξύ, η πανδημία αποκάλυψε κενά στα εργαλεία διαχείρισης κρίσεων των χωρών – κενά τα οποία αντιμετωπίζουν τώρα που οι αγορές έχουν ηρεμήσει. Για παράδειγμα, οι κεντρικές τράπεζες εξετάζουν πώς να επανασχεδιάσουν τα αποθέματα ρευστότητας, δηλαδή τα επιπλέον μετρητά που απαιτούν από τις τράπεζες να διαθέτουν προκειμένου να καλύψουν τις υποχρεώσεις τους σε δύσκολες στιγμές.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας, οι τράπεζες αποδείχθηκαν απρόθυμες να χρησιμοποιήσουν τα μετρητά, φοβούμενες το στίγμα ή τις ρυθμιστικές αντιδράσεις. Έτσι, οι ρυθμιστικές αρχές σκέφτονται πώς να κάνουν τα buffer αυτά πιο χρησιμοποιήσιμα.
Διαχρονικά
Οι ρυθμιστικές αρχές του χρηματοοικονομικού τομέα συχνά κατηγορούνται ότι “πολεμούν στον προηγούμενο κάθε φορά πόλεμο” – δηλαδή ότι αντιδρούν σε κρίσεις με επαχθείς μεταρρυθμίσεις οι οποίες δεν βοηθούν για την επόμενη φορά.
Ωστόσο, η εμπειρία της πανδημίας δείχνει ότι πολλά μαθήματα και εργαλεία είναι διαχρονικά, ότι η προετοιμασία είναι δυνατή και χρήσιμη και ότι οι αξιωματούχοι μπορούν να προσαρμοστούν και να καινοτομήσουν εν μέσω μάχης.
Το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα επέζησε του Covid χάρη σε χρόνια αξιολόγησης της προηγούμενης κρίσης και οι αρχές μπορούν να βασιστούν σε αυτήν την εμπειρία για να προετοιμαστούν για την επόμενη.