Παρουσία της Προέδρου της Δημοκρατίας Κατερίνας Σακελλαροπούλου ορκίστηκε σήμερα η Βουλή των Ελλήνων της Κ’ Κοινοβουλευτικής Περιόδου Προεδρευομένης Δημοκρατίας, που προέκυψε από τις εθνικές εκλογές της 25ης Ιουνίου.
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!
Η σύγκληση της πανηγυρικής εναρκτήριας συνεδρίασης της νέας Βουλής ξεκίνησε λίγο μετά τις 11:00 το πρωί, με προεδρεύοντα τον Α’ Αντιπρόεδρο της προηγούμενης Βουλής Νικήτα Κακλαμάνη, συνεπικουρούμενος από τους τέσσερις προσωρινούς Γραμματείς, που είναι οι νεότεροι στην ηλικία βουλευτές των δύο πρώτων σε κοινοβουλευτική δύναμη κομμάτων.
Με την απόσταση από τις εκλογές να μεγαλώνει ίσως ήρθε η ώρα να συζητήσουμε αν πρέπει να αναθεωρήσουμε τον εκλογικό νόμο ώστε το κατώφλι για την είσοδο στη Βουλή να γίνει 5% αντί για 3%.
Η γνώμη του γράφοντος είναι πως πρέπει , ωστόσο ας κάνουμε πρώτα μία σύντομη ιστορική αναδρομή.
Το ιστορικό
Το κατώφλι του 3% θεσπίσθηκε με τον νόμο της εξομάλυνσης που ψήφισε η ΝΔ και εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στις εκλογές του 1993. Θυμίζουμε τα αποτελέσματα των εκλογών για να θυμηθούμε το πολιτικό σκηνικό της εποχής εκείνης: ΠΑΣΟΚ 46,88% – 170 έδρες, ΝΔ 39,30% – 111 έδρες, Πολιτική Ανοιξη 4,88% – 10 έδρες και ΚΚΕ 4,54% – 9 έδρες. Τα κόμματα που δεν συμπλήρωσαν το 3% συνολικά πήραν 4,4%, περιλαμβανομένου και του ΣΥΝ ο οποίος συγκέντρωσε 2,94%. Η πρώτη σημαντική παρατήρηση είναι ότι τα εκτός Βουλής κόμματα δεν αντιπροσώπευαν παρά αμελητέα ποσότητα του εκλογικού σώματος.
Το κατώφλι του 3% θεσπίσθηκε για καθαρά εθνικούς λόγους, ώστε τυχόν μουσουλμανικά κόμματα ή μεμονωμένοι υποψήφιοι να μην μπορούν να αντιπροσωπεύονται στη Βουλή όπως συνέβη στις εκλογές 1989 και 1990, αλλά να εκλέγουν βουλευτές μέσω άλλων ισχυρότερων κομμάτων. Πράγματι, το κατώφλι λειτούργησε ικανοποιητικά για τον σκοπό αυτό.
— Στις επόμενες εκλογές του 1996 είχαμε τα ακόλουθα αποτελέσματα: ΠΑΣΟΚ 41,49% – 162 έδρες, ΝΔ 38,12% – 108 έδρες, ΚΚΕ 5,61% – 11 έδρες, ΣΥΝ 5,12% – 10 έδρες και ΔΗΚΚΙ 4,43% – 9 έδρες. Τα κόμματα που δεν ξεπέρασαν το 3% συγκέντρωσαν συνολικά 5,23%.
— Στις εκλογές 2000 μόνο 4 κόμματα (ΠΑΣΟΚ, ΝΔ, ΚΚΕ και ΣΥΝ) ξεπέρασαν το 3%, ενώ 18 κόμματα συγκέντρωσαν μόνο το 4,75% των ψήφων.
— Το 2004 είχαμε και πάλι τα ίδια 4 κόμματα, ενώ έμειναν εκτός 12 κόμματα με συνολικά 4,93%.
— Το 2007 είχαμε 5 κόμματα στη Βουλή με την προσθήκη του ΛΑΟΣ και 13 εκτός Βουλής με σύνολο 3,04%.
— Το 2009 είχαμε τα ίδια 5 κόμματα στη Βουλή, ενώ έμειναν εκτός 14 κόμματα με σύνολο 4,84%.
— Το 2012 – Μάιος έχουμε 7 κόμματα (προσθήκη Καμμένου, Χρυσής Αυγής και Κουβέλη) στη Βουλή και 25 κόμματα εκτός με σύνολο 19,02%.
— Το 2012 – Ιούνιος έχουμε 7 κόμματα στη Βουλή και 13 κόμματα εκτός με σύνολο 5,93%.
— Το 2015 – Ιανουάριος έχουμε και πάλι 7 κόμματα στη Βουλή (μπήκε το Ποτάμι και βγήκε ο Κουβέλης) ενώ εκτός Βουλής έμειναν 16 κόμματα με σύνολο 8,62%.
— Το 2015 – Σεπτέμβριος έχουμε 8 κόμματα (μπήκε ο Λεβέντης) και έμειναν εκτός 12 κόμματα με σύνολο 5,42%.
— Τέλος, στις εκλογές 2019 έχουμε 6 κόμματα στη Βουλή και 15 εκτός Βουλής με σύνολο 8,07%.
Αξίζει να σημειωθεί ότι στις ευρωεκλογές του 2019 εξέλεξαν βουλευτή 6 κόμματα ενώ 35 κόμματα δεν ξεπέρασαν το 3% με σύνολο 21,01%.
Τι λένε οι Συνταγματολόγοι
O ομότιμος καθηγητής Συνταγματικού Δικαίου Αντώνης Μανιτάκης, σε ραδιοφωνική του συνέντευξη (ΕΡΑ1) σημείωσε μεταξύ άλλων ότι δεν βλέπει να υπάρχει συνταγματικό κώλυμα για την αύξηση του ορίου εισόδου κομμάτων στη βουλή. «Καταρχήν, ήδη το γεγονός ότι προβλέπεται ένα ποσοστό για να μπορέσει κανείς να συμμετάσχει στην κατανομή των εδρών και να βγάλει βουλευτή δεν θεωρήθηκε ποτέ αντισυνταγματικό. Διερωτώμαι λοιπόν γιατί η αύξηση του ορίου από το 3 στο 5% θα μπορούσε να δικαιολογηθεί αντισυνταγματική», σημείωσε μεταξύ άλλων ο καθηγητής και πρόσθεσε:
«Πιστεύω ότι είναι συνταγματικό και δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Από τη στιγμή που έχουμε δεχθεί ότι είναι συνταγματικό η ενισχυμένη αναλογική, από τη στιγμή που έχουμε δεχθεί ότι ακόμα και η πριμοδότηση με 30 ως 50 βουλευτές στο πρώτο κόμμα χάριν της κυβερνησιμότητας, το τονίζω, για να έχουμε κυβέρνηση, έχει γίνει αποδεκτό και λειτουργεί στην πράξη δεκαετίες τώρα και δεν έχει προκύψει κανένα θέμα της συνταγματικότητας με την επίκληση του επιχειρήματος της ισότητας, δεν βλέπω γιατί αυτή η αύξηση απλώς του ορίου από το 3 στο 5% παραβιάζει την αρχή της ισότητας και δεν την παραβιάζει ούτως ή άλλως το ποσοστό 3%».
Αντίθετη άποψη, ωστόσο, έχει ο εκ των κορυφαίων συνταγματολόγων στο συνταγματικό δίκαιο κ. Γ. Σωτηρέλης, ο οποίος εκτιμά ότι το όριο του 5% εντείνει την κρίση εκπροσώπησης στη χώρα και την ισότητα της ψήφου και ότι αν τεθεί τέτοιο όρο, τότε θα πρέπει να επανέλθει και η απλή αναλογική.
Και ο νομικός κ. Σπ. Βλαχόπουλος, όμως, σε άρθρο του (Το Βήμα), στη Γερμανία που υπάρχει ως όριο το 5%, υπάρχει ταυτόχρονα και η στενή περιφέρεια και η διπλή ψήφος. Εάν ένα κόμμα κερδίσει τρεις στενές περιφέρειες στη Γερμανία τότε εκπροσωπείται στη Βουλή και ας μην πιάσει το όριο του 5% στην επικράτεια της Γερμανίας.
Τα συμπεράσματα
Το χαμηλό κατώφλι ευνοεί τη πολυδιάσπαση των πολιτικών δυνάμεων. Για όσα χρόνια της μεταπολίτευσης είχαμε 3 – 4 κόμματα στο πολιτικό σκηνικό, το πλήθος των κομμάτων που μετείχαν στις εκλογές ήταν σχετικά μικρό. Οσο «χαμήλωνε» ο δικομματισμός τόσο αυξάνονταν οι επίδοξοι ρυθμιστές οι οποίοι ελπίζουν να συγκεντρώσουν το αναγκαίο 3% για να εκλέξουν περίπου 10 βουλευτές ώστε να γίνουν ρυθμιστές σε κάποιο κυβερνητικό σχηματισμό.
Το είδαμε ξεκάθαρα στις δύο εκλογές του 2015, όπου παρά την ενισχυμένη αναλογική, οι Ανεξάρτητοι Ελληνες με 13 έδρες τον Ιανουάριο και 10 έδρες τον Σεπτέμβριο βοήθησαν τον ΣΥΡΙΖΑ να κυβερνήσει για 4,5 χρόνια.
Είναι προφανές πως το 3% ευνοεί την πολυφωνία, ωστόσο μπορεί να οδηγήσει σε κακοφωνία κι εν τέλει σε κοινοβουλευτική οχλαγωγία.
Δεν πρέπει επίσης να ξεχνάμε πως ένα κόμμα που λαμβάνει 1,5% δικαιούται επιχορήγησης κρατικής. Εκ των πραγμάτων δημιουργούνται και μικροκομματικές λογικές στους ιδρυτές των κομμάτων, πέραν από την έκφραση των δημοκρατικών τους θέσεων.
Σύμφωνα με τον εκλογικό νόμο, κρατική χρηματοδότηση δικαιούται τα πολιτικά κόμματα και οι συνασπισμοί, τα οποία στις τελευταίες γενικές βουλευτικές εκλογές είχαν καταρτίσει πλήρεις συνδυασμούς, τουλάχιστον, στο εβδομήντα τοις εκατό (70%) των εκλογικών περιφερειών της χώρας και συγκεντρώσει αριθμό ψήφων, τουλάχιστον, ίσο με το ένα 1,5% του συνόλου των έγκυρων ψηφοδελτίων της επικράτειας.
Σε ανύποπτη στιγμή, το ιστορικό στέλεχος και παλιός εκλογολόγος του ΠΑΣΟΚ Παρασκευάς Αυγερινός είχε προτείνει πλαφόν 5% για την είσοδο ενός κόμματος στη Βουλή, άποψη με την οποία είχε συμφωνήσει και ο Σταύρος Θεοδωράκης, ενώ λίγο διάστημα αργότερα το γαλάζιο στέλεχος, Μάξιμος Χαρακόπουλος είχε προτείνει το γερμανικό σύστημα, με το κατώφλι εισόδου στη Βουλή το 5%, που θα λειτουργούσε αποτρεπτικά στον κατακερματισμό των πολιτικών δυνάμεων και θα συνέβαλε και αυτό προς την κατεύθυνση της σταθερότητας.
Τι συμβαίνει στην Ευρώπη. Σε 26 χώρες (μεταξύ των οποίων και η Γερμανία) ισχύει το 5% ή μεγαλύτερο. Σε άλλες 6 ισχύει το 4% και μόνο σε 8 χώρες ισχύει το 3%. Αναλυτικός κατάλογος υπάρχει στον πίνακα από τη Wikipedia.
Η σημερινή πολιτική κατάσταση στην Ελλάδα
Οι πρόσφατες εκλογές της 21ης Μαΐου και 25ης Ιουνίου ανέδειξαν την ανάγκη να επανεξετάσουμε με σοβαρότητα το θέμα. Στις εκλογές της 21ης Μαΐου 2023, αίτηση για συμμετοχή υπέβαλαν 50 κόμματα και σχηματισμοί εκ των οποίων εγκρίθηκαν μόνο τα 44. Στις εκλογές αυτές 5 κόμματα ξεπέρασαν το 3%, ενώ τα υπόλοιπα 39 κόμματα συγκέντρωσαν συνολικά το 16,1% των έγκυρων ψήφων! Είναι ολοφάνερο ότι το χαμηλό κατώφλι δημιουργεί προσδοκίες σε φιλόδοξους κομματάρχες και κατά συνέπεια ευνοεί την πολυδιάσπαση των πολιτικών δυνάμεων.
Παρόμοια κατάσταση είχαμε και στις εκλογές της 25ης Ιουνίου 2023. Αίτηση υπέβαλαν 44 κόμματα και εγκρίθηκε η συμμετοχή των 30. Το αποτέλεσμα των εκλογών ήταν να μπουν 3 επιπλέον κόμματα στη Βουλή: Νίκη, «Σπαρτιάτες» και Πλεύση Ελευθερίας και τα κόμματα εκτός Βουλής να συγκεντρώσουν το 6,10%.
Τα οφέλη του 5%
Το κατώφλι του 5% ευνοεί αναλογικά όλα τα κόμματα που θα το ξεπεράσουν, τα οποία σύμφωνα με τα πλέον πρόσφατα αποτελέσματα είναι η ΝΔ, ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ και το ΚΚΕ και θα αποθαρρύνει φιλόδοξους αρχηγίσκους. Πιθανόν, μάλιστα να βοηθήσει και στις συνεργασίες κομμάτων γιατί θα περιορίσει την εμφάνιση «ευκαιριακών» κομμάτων.
Ως προς την πολυφωνία η οποία θα περιοριστεί, δεν συμφωνούμε αρκεί το όριο του 3% να γίνει 5% και η επιχορήγηση να λαμβάνεται με 2,5 ή και 3%.
Αντί κάθε επίδοξος κομματάρχης – ηγετίσκος να λαικίζει για να λάβει την κρατική επιχορήγηση θα προσπαθεί να συνεργάζεται με ένα από τα μεγάλα κόμματα. Με αυτόν τον τρόπο θα περιοριστεί ο λαικισμός και οι ακραίες φωνές που εύκολα εκφράζονται από ένα μικρό κόμμα διαμαρτυρίας.
Αν όμως ο επίδοξος κομματάρχης είναι στέλεχος ή και βουλευτής ακόμα ενός μεγάλου κόμματος θα εκφράζει τις απόψεις του εντός του πολιτικού του φορέα. Θα πρέπει να στρογγυλεύει το λόγο του και να τον εντάσσει στις γενικές αρχές και συλλογικές αποφάσεις του κόμματος.
Εν ολίγοις η πολυφωνία θα εκφράζεται εντός των οργάνων του κόμματος (δημόσιες συνεδριάσεις ή όχι είναι δευτερεύον θέμα) , μία πολυφωνία όμως που δεν θα κινείται από υστεροβουλία (κρατική επιχορήγηση) και λαικισμό (πιο εύκολα βρίσκεις ένα 3% του πληθυσμού να γοητεύσεις με πλάνη).
Προφανώς ένα παράλληλο όφελος από την αύξηση του ορίου για κρατική επιχορήγηση είναι η εξοικονόμηση χρημάτων.