Ανεργία | Το δημογραφικό «φρενάρει» την πτώση της | Το κρίσιμο όριο του 10%

Όπως ορίζει ο νόμος αν την 1η Ιανουαρίου 2027 η ανεργία παραμείνει πάνω από το ποσοστό του 10% τότε θα ανασταλεί η ισχύς των διατάξεων και θα παραμείνουν «παγωμένες» οι τριετίες μέχρι να πέσει κάτω από αυτό το όριο, ακυρώνοντας την προοπτική αύξησης των μισθών.

Γίνεται εύκολα κατανοητό το πόσο σημαντικό είναι οι τριετίες να βρίσκονται σε «λειτουργία» καθώς είναι το μόνο μέσο αύξησης του μισθού σε συλλογικό επίπεδο.

Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του ΙΟΒΕ, όπως καταγράφονται στην Τριμηνιαία Έκθεση για την ελληνική οικονομία, Οριακά πάνω από το όριο του 10% και πλησίον της περιοχής του 10,3% αναμένεται να διαμορφωθεί το ποσοστό της ανεργίας για το 2024

Τα τελευταία στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ για τον Απρίλιο δείχνουν ότι το ποσοστό της ανεργίας διαμορφώθηκε στο 10,8% έναντι του αναθεωρημένου προς τα κάτω 11,5% τον Απρίλιο 2023 και του αναθεωρημένου προς τα άνω 10,8% τον Μάρτιο 2024.

Ο σκληρός πυρήνας

Ωστόσο δύσκολα θα καμφθεί ο σκληρός πυρήνας της ανεργίας ώστε σύντομα ή και τα επόμενα χρόνια να υποχωρήσει κάτω από ο ψυχολογικό όριο του 10% το οποίο αποτελεί κομβικό σημείο όχι μόνο για την εθνική οικονομία αλλά και για τους μισθωτούς του ιδιωτικού τομέα και ειδικά αυτούς που «χτίζουν» την πρώτη τους τριετία από τον Ιανουάριο του 2024.

Υπενθυμίζουμε ότι όπως ορίζει ο νόμος αν την 1η Ιανουαρίου 2027 η ανεργία παραμείνει άνω του 10%, τότε θα ανασταλεί η ισχύς των διατάξεων και θα παραμείνουν «παγωμένες» οι τριετίες μέχρι να πέσει το ποσοστό, ακυρώνοντας την προοπτική αύξησης των μισθών.

Όπως επισημαίνει ο διδάκτωρ του Παντείου Βασίλης Μπέτσης, το χαμηλότερο ποσοστό ανεργίας, γύρω στο 9% επετεύχθη το 2009 , όταν οι άνεργοι ανέρχονταν σε 390.000 ενώ σήμερα αριθμούν 100.000 περισσότεροι, περίπου 500.000. Για να συρρικνωθεί το ποσοστό έστω οριακά κάτω από το 10% , θα πρέπει ο αριθμός των ανέργων να υποχωρήσει στις 430.000. Ο στόχος είναι δύσκολος καθώς το ποσοστό της ανεργίας δεν συνδέεται μόνο με τις επενδύσεις και την παραγωγικότητα αλλά και με το δημογραφικό. Το ζητούμενο είναι να δημιουργούνται νέες θέσεις εργασίας χωρίς όμως να μειώνεται το εργατικό δυναμικό, η πτωτική πορεία του οποίου είναι προδιαγεγραμμένη. Το ίδιο συμβαίνει και στην Ισπανία που έχει την υψηλότερη επίδοση στην ανεργία στην ΕΕ με την Ελλάδα να ακολουθεί στη δεύτερη θέση ενώ έπονται η Φιλανδία και η Ιταλία.»

Στενεύουν τα περιθώρια

Το ΙΟΒΕ αναμένει μικρή περαιτέρω βελτίωση στην αγορά εργασίας το 2024, με εμφανή ωστόσο σημάδια επιβράδυνσης της θετικής τάσης. Σύμφωνα με το Ινστιτούτο, τα περιθώρια περαιτέρω μείωσης της κυκλικής ανεργίας στενεύουν, ενώ πρόκληση αποτελεί η μείωση της διαρθρωτικής ανεργίας και η αύξηση της συμμετοχής στην εργασία.

«Καθώς η χώρα προσεγγίζει μονοψήφιο ποσοστό ανεργίας, οποιεσδήποτε μειώσεις κατά τα επόμενα τρίμηνα ή έτη θα είναι αναπόφευκτα βραδύτερες. Παράλληλα με τη μείωση της κυκλικής ανεργίας, προτεραιότητα τίθεται στην αντιμετώπιση της εναπομένουσας διαρθρωτικής ανεργίας και της ανεργίας τριβής.» αναφέρεται στην έκθεση του Ινστιτούτου.

Ολοένα και μικρότερος πληθυσμός εργαζομένων καλείται να πληρώνει για τις συντάξεις ολοένα και περισσότερων συνταξιούχων

Η σημερινή εικόνα της σχέσης απασχολουμένων προς συνταξιούχους δείχνει ότι σε κάθε συνταξιούχο αντιστοιχεί ενάμισης εργαζόμενος, ενώ πριν από 15 χρόνια η σχέση αυτή ήταν κοντά στο ένας συνταξιούχος προς δύο εργαζομένους.

Έκθεση του ΟΟΣΑ αναφέρει ότι η χώρα μας θα υποχρεωθεί σε αύξηση των ορίων ηλικίας συνταξιοδότησης κατά σχεδόν 1,5 χρόνο έως το 2035 και κατά συνολικά 2,8 χρόνια έως το 2050 εξαιτίας της επιδείνωσης των στοιχείων του δημογραφικού προβλήματος. Η επιδείνωση αυτή συνίσταται αφενός στην αναμενόμενη αύξηση του προσδόκιμου ζωής και αφετέρου στη μείωση του πληθυσμού που είναι σε εργασιακή ηλικία (20-64 ετών), που στην Ελλάδα θα φθάσει έως και το 35%.

Η έκθεση επαναλαμβάνει ότι τα επόμενα χρόνια θα είναι δύσκολα. Εως το 2050 θα διπλασιαστεί ο αριθμός των συνταξιούχων που αντιστοιχεί σε κάθε 100 εργαζομένους. Δηλαδή, ενώ το 1990 η αναλογία ήταν 22,9 άτομα άνω των 65 ετών ανά 100 εργαζομένους, το 2020 η αναλογία βρέθηκε στο 37,8 και το 2050 θα φτάσει στο 75.

Ενδεικτικά είναι τα στοιχεία σύμφωνα με τα οποία, εάν δεν επιλυθεί το οξύτατο εθνικό δημογραφικό πρόβλημα, κατά το έτος 2070 κάθε ένα άτομο ηλικίας άνω των 65 ετών θα αντιστοιχεί σε ένα – ίσως και λιγότερο – άτομο σε ηλικία εργασίας, δηλαδή οικονομικά ενεργό.

Οι επιβαρυντικοί παράγοντες

Οι επανειλημμένες μειώσεις των συντάξεων και οι αυξήσεις των ορίων συνταξιοδότησης καθίστανται ανενεργές – σε βάθος χρόνου – εάν δεν βρεθούν λύσεις στο οξυμένο δημογραφικό πρόβλημα.

Σημαντική συνεισφορά στην κατάρρευση του συστήματος έχει και η εκρηκτική άνοδος των ελαστικών μορφών απασχόλησης που προκαλούν αυξημένη απώλεια εσόδων στο σύστημα. Σύμφωνα με μελέτη των πανεπιστημιακών Σ. Ρομπόλη (ομότιμου καθηγητή του Παντείου Πανεπιστημίου) και Β. Μπέτση, αναλογιστή (διδάκτορος στο ίδιο πανεπιστήμιο), που προβάλλει τα σημερινά στοιχεία στο έτος 2070, «το εργατικό δυναμικό θα μειωθεί σε σχέση με το 2020 κατά 31%, ενώ οι συνταξιούχοι θα αυξηθούν κατά 13% σε σχέση με το 2020».

Ο πληθυσμός της χώρας μας, εκτός από μειωμένος, εμφανίζεται και εξαιρετικά γερασμένος. Ο δείκτης εξάρτησης ηλικιωμένων μέχρι το 2070 διπλασιάζεται. «Το γεγονός αυτό επηρεάζει σημαντικά, μεταξύ των άλλων, τομείς όπως είναι η υγειονομική περίθαλψη και η κοινωνική ασφάλιση», εκτιμούν οι δύο ερευνητές.

Δραματική είναι η αύξηση στις συνταξιοδοτικές και τις δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης, ενώ η μείωση του εργατικού δυναμικού δημιουργεί περαιτέρω προβλήματα χρηματοδότησης του συστήματος. Σε παλαιότερες μελέτες τους οι ίδιοι ερευνητές είχαν εκτιμήσει ότι «για την κάλυψη του ελλείμματος που προκαλεί το δημογραφικό πρόβλημα απαιτείται επιπλέον μείωση των συντάξεων κατά 30%, απλώς μόνο για να διατηρηθεί εν ζωή το ασφαλιστικό σύστημα».

Από την πλευρά του ο αρμόδιος υφυπουργός Κοινωνικών Ασφαλίσεων Πάνος Τσακλόγλου ξεκαθαρίζει ότι «η βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος δεν αμφισβητείται», αλλά επισημαίνει ότι «ο δημογραφικός κίνδυνος είναι πολύ μεγάλος για να συνεχίσουμε να σφυρίζουμε αδιάφορα».