Είναι τα αιτήματα των διαδηλωτών δικαιολογημένα; Ναι. Ελέγχει ο πρόεδρος της χώρας την κατάσταση; Πιθανότατα ναι. Υπάρχει, όπως ο ίδιος καταγγέλλει, έξωθεν υποκίνηση; Ποτέ δεν ξέρει κανείς – αλλά μιλάμε πάντα για τον μετασοβιετικό χώρο των τόσων “πολύχρωμων επαναστάσεων”.
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!κείμενο Κώστας Ράπτης
Όπως και αν έχει, το Καζακστάν βρίσκεται σε αναβρασμό από τις 2 Ιανουαρίου, οπότε ξέσπασαν στην πετρελαιοπαραγωγό νοτιοδυτική επαρχία Μανγκιστάου διαδηλώσεις με αφορμή την δραματική αύξηση των τιμών του υγροποιημένου πετρελαϊκού αερίου (LPG) που κατεξοχήν χρησιμοποιείται στην κεντρασιατική χώρα για την κίνηση των οχημάτων.
Το Καζακστάν προσφέρει την δική του ιδιαίτερη εκδοχή της διεθνούς ενεργειακής κρίσης, καθώς οι τιμές του LPG διπλασιάσθηκαν μέσα σε λίγες μέρες, μετά την μεταφορά από 1ης Ιανουαρίου του 100% των πωλήσεων στην ηλεκτρονική αγορά, στο πλαίσιο μίας σταδιακής μετάβασης που δρομολογήθηκε από τριετίας. Παράλληλα, άρθηκε το πλαφόν τιμών που είχε καταστήσει δημοφιλές το LPG, αλλά και είχαν οδηγήσει τους παραγωγούς να πωλούν κάτω του κόστους.
Οι διαδηλώσεις μέσα σε δύο ημέρες εξαπλώθηκαν σε πολλές πόλεις και άρχισαν να παίρνουν βίαιη τροπή (με 95 τραυματίες από την πλευρά της αστυνομίας και 200 συλλήψεις), ενώ τα συνθήματα των διαδηλωτών σύντομα στράφηκαν εναντίον της κυβέρνησης συνολικά, που κατηγορείται για την επικρατούσα διαφθορά και ανεργία.
Νέα κυβέρνηση
Για την αντιμετώπιση της κρίσης ο πρόεδρος του Καζακστάν Κασίμ-Ζομάρτ Τοκάγιεφ κατέφυγε σε έναν συνδυασμό μαστιγίου και καρότου. Επέβαλε κατάσταση έκτακτης ανάγκης επί δύο εβδομάδες στο Αλμάτυ, μεγαλύτερη πόλη και πρώην πρωτεύουσα της χώρας, καθώς και στην επαρχία Μανγκιστάου, με νυκτερινή απαγόρευση κυκλοφορίας και περιορισμούς στην κίνηση εντός και εκτός των αστικών κέντρων, ενώ σήμερα Τετάρτη έκανε δεκτή την παραίτηση της κυβέρνησης του πρωθυπουργού Ασκάρ Μαμίν, η οποία ως τελευταία της ενέργεια αποφάσισε την επιβολή πλαφόν στην τιμή του καυσίμου στα 50 τένγκε ανά λίτρο (περίπου 0,11 δολάρια), ήτοι στο μισό της τρέχουσας τιμής αγοράς.
Μέχρι τον σχηματισμό της νέας κυβέρνησης, παραμένουν προσωρινά στη θέση τους οι νυν υπουργοί υπό την ηγεσία του του αναπληρωτή πρωθυπουργού Αλιχάν Σμαΐλοφ.
Ωστόσο, τουλάχιστον στην πρωτεύουσα του Μανγκιστάου, Ακτάου, περίπου 6.000 διαδηλωτές παραμένουν στην κεντρική πλατεία όπως και στη γειτονική πόλη Ζαναοζέν. Για όσους κατέβηκαν στους δρόμους, η πτώση της κυβέρνησης δεν αρκεί, αλλά απαιτείται διενέργεια νέων εκλογών, προκειμένου να αντικατασταθεί το παρόν κοινοβούλιο στο οποίο δεν υφίσταται πρακτικά αντιπολίτευση.
Χαρακτηριστικό είναι και το σύνθημα “Shal Ket!” (“Κάτω ο Γέρος!”), το οποίο επινοήθηκε σε κινητοποίηση φεμινιστριών ακτιβιστριών στο Αλμάτυ το 2014 και προφανώς αναφέρεται στον “Πρώτο Πρόεδρο” της χώρας Νουρσουλτάν Ναζασρμπάγιεφ. Επικεφαλής της χώρας από το 1990, πριν καν την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, ο Ναζαρμπάγιεφ μεθόθευσε το 2019 (εν μέσω και τότε διαδηλώσεων) μιαν ελεγχόμενη διαδοχή, παραδίδοντας στον Τοκάγιεφ, ο οποίος νομιμοποιήθηκε με πρόωρες εκλογές, ενώ ο ίδιος κράτησε τον τίτλο του “Πρώτου Προέδρου” διατηρώντας σημαντικό ρόλο – και ασυλία. Παράλληλα, η πρωτεύουσα Αστάνα μετονομάσθηκε προς τιμήν του σε Νουρσουλτάν.
Σημασία
Η σημασία του Καζακστάν δεν μπορεί να υποτιμηθεί. Η πρώην σοβιετική δημοκρατία των 18,8 εκατομμυρίων κατοίκων (κατά τα δύο τρίτα μουσουλμάνων τουρκογενών Καζάχων και κατά το ένα πέμπτο Ρώσων) είναι η ένατη σε έκταση χώρα του κόσμου και μία από τις πιο αραιοκατοικημένες, δεσπόζοντας στην Κεντρική Ασία.
Για προφανείς γεωγραφικούς και οικονομικούς λόγους, κανένα από τα σχέδια ευρασιατικής ολοκλήρωσης δεν νοείται δίχως τη συμμετοχή του Καζαχστάν, ιδίως ο “Νέος Δρόμος του Μεταξιού”. Εξ ου και πέρα από την δεδομένη ρωσική επιρροή, ενισχύεται στο Καζακστάν τελευταία και ο ρόλος της Κίνας. Οποιαδήποτε αποσταθεροποίηση της χώρας αυτής, πόσω μάλλον τυχόν προσεταιρισμός της από τη Δύση, θα αποτελούσε εφιάλτη για τη Μόσχα και το Πεκίνο, που είναι βέβαιο ότι παρακολουθούν εντατικά τις εξελίξεις αυτών των ημερών.
