Των Joanna Hosa και Pavel Slunkin
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!Την Κυριακή, το καθεστώς της Λευκορωσίας κατέλαβε μια πτήση της Ryanair που περνούσε από την περιοχή της, προκειμένου να συλλάβει τον δημοσιογράφο Raman Pratasevich. Ενώ η αντίδραση της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε αυτό το περιστατικό ήταν άμεση, η πολιτική της συνολικά για τη Λευκορωσία -ή η απουσία αυτής- υποδηλώνει ότι η ΕΕ δεν είναι σίγουρη για τον σωστό δρόμο προς τα εμπρός, είναι αβέβαιη για την επιρροή της, και φοβάται ότι δεν υπάρχουν καλές επιλογές διαθέσιμες.
Η ΕΕ ανησυχεί ότι η επιβολή κυρώσεων στη γειτονιά της θα ενθαρρύνει τη Ρωσία να εντείνει την επιρροή της στη χώρα, φέρνοντας ελάχιστα οφέλη είτε στην ΕΕ ή στους Λευκορώσους που αντιτίθενται στο καθεστώς. Αυτό έχει οδηγήσει τις Βρυξέλλες να υιοθετήσουν μια τακτική αναμονής, σαν να ελπίζουν ότι η κρίση θα επιλυθεί από μόνη της.
Αλλά η λαϊκή δυσαρέσκεια στη Λευκορωσία έχει έρθει για να μείνει, και δεν υπάρχει καμία σχεδόν πιθανότητα ότι ο Alexander Lukashenko θα φύγει από μόνος του. Τώρα διανύει την πιο δύσκολη περίοδο της εξουσίας του. Ο Lukashenko δεν έχει πλέον -και πιθανότατα δεν θα έχει ποτέ ξανά- μια δυτική επιλογή στην εξωτερική του πολιτική, η οποία στο παρελθόν του επέτρεψε να αποτελεί ¨”χαρτί” έναντι της Ρωσίας.
Αυτό που θέλει η Μόσχα είναι μεγαλύτερο έλεγχο της Λευκορωσίας, αλλά όχι απαραίτητα με τν Lukashenko στη θέση του, και έτσι βρίσκεται σε αυξανόμενη πίεση. Η οικονομία της Λευκορωσίας είναι στάσιμη και οι διαδηλώσεις συνεχίζονται, αν και η μορφή τους έχει αλλάξει και τώρα είναι λιγότερο ορατές. Η βιαιότητα του Lukashenko απλώς σκεπάζει το πόσο ευάλωτο είναι το καθεστώς.
Το άλλο πρόβλημα για ην ΕΕ είναι ότι αφήνοντας την κρίση αυτή ουσιαστικά ανεπίλυτη, απλώς θα οδηγήσει σε νέα προβλήματα και προκλήσεις. Η επιτυχημένη κατάληψη του αεροσκάφους της Ryanair λέει στον Lukashenko πως απολαμβάνει μια μορφή ατιμωρησίας διεθνώς, η οποία απλώς θα τον ενθαρρύνει να προχωρήσει παρακάτω.
Η κρίση έχει διεθνοποιηθεί, αλλά όχι στον βαθμό που συνέβη το 2014 με την κατάρριψη της πτήσης ΜΗ17 των Μαλαισιανών Αερογραμμών, που “ξύπνησε” τη Δύση για την πραγματικότητα του πολέμου στο Ντονμπάς. Η ΕΕ θα πρέπει να αναγνωρίσει ότι αυτό το περιστατικό αντιστοιχεί σε μια φωνή για μια συνολικά νέα προσέγγιση απέναντι στη Λευκορωσία. Υπάρχουν τέσσερα βασικά μέτρα τα οποία θα πρέπει να αρχίσει να παίρνει.
1. Εστίαση στον πυρήνα του προβλήματος: Η παράνομη διακυβέρνηση του Lukashenko
Το τι θα πρέπει να κάνει η ΕΕ με τον εναέριο χώρο της Λευκορωσίας, έχει γίνει ο επίκεντρο της αντίδρασης της ΕΕ. Αλλά ενώ αυτό μπορεί να αποτελέσει μέρος της λύσης, οι φορείς χάραξης πολιτικής της ΕΕ δεν θα πρέπει να παραβλέπουν τον πυρήνα του προβλήματος, το οποίο είναι η χωρίς περιορισμούς και νομιμότητα εξουσία του Lukashenko. Σε καθημερινή βάση, το καθεστώς του παραβιάζει πολλά περισσότερα από τους διεθνείς νόμους για την πολιτική αεροπορία.
Επιπλέον, ενώ ο περιορισμός των αερομεταφορών πάνω από τη Λευκορωσία είναι μια καλή ιδέα, η ΕΕ θα πρέπει να κρατήσει τις αεροπορικές συνδέσεις με τη Λευκορωσία και θα πρέπει να εξετάσει να επιτρέψει στις αεροπορικές εταιρείες της Λευκορωσίας να έχουν πρόσβαση στην ΕΕ. Τα χερσαία σύνορα της Λευκορωσίας έχουν κλείσει από τον Δεκέμβριο του 2020 (υποτίθεται εξαιτίας του κορονοϊού), επομένως το να διακόψει εντελώς τις πτήσεις θα ήταν επικίνδυνο για όσους χρειάζεται να εγκαταλείψουν τη χώρα.
Για να δείξει περαιτέρω στήριξη η ΕΕ για τους Λευκορώσους πολίτες και να βοηθήσει όσους βρίσκονται σε ανάγκη, η ΕΕ θα μπορούσε να επιδοτήσει όλες τις θεωρήσεις Σένγκεν για τους πολίτες της Λευκορωσίας. Αυτό, θα σηματοδοτούσε μια στήριξη για τους Λευκορώσους χωρίς να προκαλεί αδικαιολόγητη βλάβη σε άτομα.
2. Ενίσχυση της δέσμευσης και της αλληλεγγύης της ΕΕ
Η ΕΕ χρειάζεται να δεσμευτεί πλήρως για να βοηθήσει τη δημοκρατική Λευκορωσία. Χρειάζεται να είναι πολύ πιο ενωμένη και δυναμική σε αυτό το μέτωπο από ό,τι υπήρξε από το περασμένο καλοκαίρι, με τη χαλκίδευση του εκλογικού αποτελέσματος στη χώρα. Η ΕΕ και τα κράτη-μέλη της πρέπει τώρα να ξεκινήσουν να εργάζονται σε λύσεις που μπορούν να διατηρήσουν μακροπρόθεσμα και που μπορούν πραγματικά να πλήξουν το καθεστώς.
Πρώτον, οι φορείς χάραξης πολιτικής της ΕΕ θα πρέπει να αντιμετωπίζουν την πολιτική των κυρώσεων ως ένα μόλις εργαλείο από τα πολλά -αλλά όταν χρησιμοποιούν τις κυρώσεις, θα πρέπει να το κάνουν συνολικά, όχι με ημίμετρα, όπως συμβαίνει τώρα, καθώς πολλοί βασικοί συνεργάτες του καθεστώτος απουσιάζουν από τους καταλόγους με τις κυρώσεις. Στη συνέχεια, η ΕΕ πρέπει να διερευνήσει εάν μπορεί (ιδανικά, σε συνεργασία με άλλες χώρες, όπως οι ΗΠΑ), να απαγορεύσει σε χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς κρατών-μελών της ΕΕ να κατέχουν κρατικά ομόλογα της Λευκορωσίας, ως εκ τούτου ασκώντας επιπλέον οικονομική πίεση στο καθεστώς.
Και μια περαιτέρω τολμηρή, και απαραίτητη κίνηση, θα ήταν η αντιμετώπιση των δραστηριοτήτων λαθρεμπορίου τσιγάρων, οι οποίες πιθανότατα ελέγχονται από επιχειρηματίες που βρίσκονται κοντά στον Lukashenko. Τα τσιγάρα παράγονται στη Λευκορωσία και περνάνε λαθραία στην ΕΕ και ενώ τα κράτη-μέλη προσπαθούν να καταπολεμήσουν το έγκλημα, το μέγεθος του είναι τεράστιο. Τα κέρδη από το λαθρεμπόριο, ασφαλώς, δεν πηγαίνουν στον προϋπολογισμό της Λευκορωσίας, και είναι πολύ πιθανό να βοηθούν στη χρηματοδότηση του καθεστώτος.
Μια Δυτική απάντηση ενωμένη στον θυμό της για το περιστατικό με την Ryanair, είχε ήδη αποτέλεσμα: το απόγευμα της Κυριακής το καθεστώς κόμπαζε για την άμεση και ισχυρή δράση, ωστόσο έχει ήδη αλλάξει στάση, ισχυριζόμενο τώρα ότι απλώς ανταποκρινόταν στο ενδεχόμενο να υπήρχε βόμβα και ότι η σύλληψη του Raman Pratasevich ήταν απλώς σύμπτωση.
Για να διατηρήσει αυτό το νέο focus, η ΕΕ θα πρέπει να διορίσει άμεσαα έναν ειδικό απεσταλμένο της ΕΕ στη Λευκορωσία. Ακόμη κι αν το έργο του ειδικού απεσταλμένου συναντήσει προβλήματα εντός της χώρας, αυτό το άτομα θα έχει τον σημαντικό ρόλο να διατηρήσει το θέμα υψηλά στην ευρωπαϊκή και διεθνή ατζέντα. Θα είναι σε θέση να εργαστεί για να παγιώσει την πολιτική της ΕΕ για τη Λευκορωσία μεταξύ των θεσμών και των κρατών-μελών.
3. Να ζητήσει την απελευθέρωση όλων των πολιτικών κρατουμένων
Τα μάτια όλου του κόσμου βρίσκονται τώρα στον Pratasevich. Όπως δήλωσε ο ίδιος, ο φόβος τώρα είναι ότι μπορεί να πεθάνει στη Λευκορωσία. Είναι ο συνιδρυτής του καναλιού στο Telegram, Nexta, το οποίο βοήθησε να προσεγγίσει εκατομμύρια ανθρώπους στο αποκορύφωμα των καταστολών στο περασμένο έτος, ως εκ τούτου διαδραματίζοντας έναν σημαντικό ρόλο στο κίνημα διαμαρτυρίας. Οι αρχές τον κατηγορούν για τρομοκρατία, και η Λευκορωσία είναι η μόνη χώρα στην Ευρώπη που ακόμη έχει τη θανατική ποινή.
Όπως συνέβη στο παρελθόν, η Λευκορωσία θα μπορούσε να θέλει να παίξει ένα παιχνίδι πολιτικών κρατουμένων με την ΕΕ: να απελευθερώσει μόνο έναν, να περιμένει παραχωρήσεις, και να φυλακίσει πολλούς περισσότερους μόλις πετύχει συγκεκριμένους στόχους. Ενώ αγωνίζεται για την απελευθέρωση του Pratasevich, η ΕΕ θα πρέπει να έχει κατά νου ότι υπάρχουν τώρα περισσότεροι από 400 πολιτικοί κρατούμενοι στη Λευκορωσία. Θα πρέπει να απαιτήσει ελευθερία για όλους.
4. Να κρατήσει την πολιτική για τη Λευκορωσία ξεχωριστά από αυτή για τη Ρωσία
Η ΕΕ θα πρέπει να εστιάσει στην πίεση της στον Lukashenko και να διασφαλίσει ότι δεν συνδέει την πολιτική της για τη Λευκορωσία με την πολιτική για τη Ρωσία. Δεδομένης της σπέκουλας για την εμπλοκή της Ρωσίας στην κατάληψη του αεροπλάνου, υπάρχουν προτάσεις οι κυρώσεις στη Λευκορωσία να συνδυαστούν με κυρώσεις στη Ρωσία. Αλλά αυτό δεν θα αποτελούσε μια αποτελεσματική προσέγγιση.
Μια τέτοια κίνηση θα μπορούσε να περιπλέξει τη διαδικασία εντός της ΕΕ, καθώς αρκετά κράτη είναι επιφυλακτικά για πιο αυστηρές κυρώσεις στη Ρωσία. Και μια τέτοια σύνδεση θα μπορούσε επίσης να ωθήσει τη Ρωσία και τη Λευκορωσία πιο κοντά. Οι σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών είναι περίπλοκες. Δεν είναι τόσο κοντά όσο θα μπορούσε ένα υποτεθεί από το UNion State στο οποίο ανήκουν. Η διαφωνία μεταξύ τους ενισχύει το χέρι της Ευρώπης.
Η ΕΕ θα πρέπει επομένως να ασκήσει πιέσεις μόνο στον Lukashenko, ενώ παράλληλα να εργάζεται ξεχωριστά για μια πιο ισχυρή, πιο αποφασιστική πολιτική για τη Ρωσία. Η ΕΕ θα πρέπει να αυξήσει το τίμημα που πληρώνει η Μόσχα για την υποστήριξη του καθεστώτος του Lukashenko. Με τον τρόπο από θα καταστήσει τη Ρωσία πιο πρόθυμη να συμβιβαστεί όταν η ΕΕ επιδιώξει να διαπραγματευτεί λύση για την κρίση της Λευκορωσίας με τη Μόσχα.
Ίσως το μεγαλύτερο κέρδος για την ευρωπαϊκή διπλωματία από το περιστατικό, είναι ότι το πολιτικό αδιέξοδο εντός της Λευκορωσίας έχει μετατρέψει τη χώρα σε ένα μέρος ακριβώς στα σύνορα της ΕΕ που δημιουργεί όλο και περισσότερα προβλήματα για αυτή, απαιτώντας από τις Βρυξέλλες να ενεργήσουν και να αντιδράσουν. Αυτό δεν μπορεί να διαρκέσει. Η ΕΕ θα πρέπει επομένως να αλλάξει ποιοτικά την προσέγγιση της έναντι της Λευκορωσίας και να καταβάλει κάθε προσπάθεια για την επίλυση της τρέχουσας κρίσης και να τη σταματήσει από το να επιδεινώσει ακόμη περισσότερο τη γειτονιά της.
Μπορείτε να δείτε το κείμενο εδώ: https://ecfr.eu/article/after-the-pratasevich-arrest-four-key-steps-for-the-eu-on-belarus/
