Οι κεντρικές τράπεζες έχουν πιστωθεί ότι απέτρεψαν μια παγκόσμια ύφεση δύο φορές τα τελευταία 15 χρόνια: Μία φορά μετά την οικονομική κρίση του 2008 και ξανά στο απόγειο της πανδημίας του κορωνοϊού.
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!Από την Julia Horowitz/CNN Business
Αλλά οι τακτικές που χρησιμοποίησαν για να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη και να διατηρήσουν τη ροή των χρημάτων από τις τράπεζες στις οικονομίες ισοδυναμούσαν με ένα πείραμα υψηλού πονταρίσματος -ένα πείραμα που μπορεί να είναι αδύνατο να χαλαρώσει χωρίς αποσταθεροποίηση του χρηματοπιστωτικού συστήματος.
Οι κεντρικές τράπεζες αγόρασαν κρατικά ομόλογα και άλλα περιουσιακά στοιχεία αξίας δεκάδων τρισεκατομμυρίων δολαρίων σε μια προσπάθεια να μειώσουν το μακροπρόθεσμο κόστος δανεισμού και να τονώσουν τις οικονομίες τους. Αυτό το μέτρο, γνωστό ως «ποσοτική χαλάρωση», ή QE, δημιούργησε μια πλημμύρα φθηνών μετρητών και έδωσε στους διαμορφωτές πολιτικής νέα επιρροή στις αγορές. Οι επενδυτές την ονόμασαν την εποχή του «εύκολου χρήματος».
Όμως, από τότε που ο πληθωρισμός έφτασε στο υψηλότερο επίπεδο της τελευταίας γενιάς πέρυσι, οι κεντρικές τράπεζες έχουν ξεκινήσει την προσπάθεια -άνευ προηγουμένου σε κλίμακα- να συρρικνώσουν τους διογκωμένους ισολογισμούς τους πουλώντας τίτλους ή αφήνοντάς τους να ωριμάσουν και να εξαφανιστούν από τα λογιαστικά βιβλία τους. Η «ποσοτική σύσφιξη» ή QT, από κορυφαίες κεντρικές τράπεζες θα απορροφήσει ρευστότητα 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων από το χρηματοπιστωτικό σύστημα τα επόμενα δύο χρόνια, σύμφωνα με πρόσφατη ανάλυση της Fitch Ratings.
Μια έλλειψη ρευστότητας αυτού του μεγέθους θα μπορούσε να ενισχύσει τις πιέσεις στο τραπεζικό σύστημα και τις αγορές, οι οποίες ήδη αντιμετωπίζουν μια απότομη αύξηση των επιτοκίων αλλά και τους νευρικούς επενδυτές.
«Υπάρχουν ανησυχίες ότι βρισκόμαστε σε μια αχαρτογράφητη περιοχή», δήλωσε ο Raghuram Rajan, ο πρώην διοικητής της Reserve Bank of India, ο οποίος παρουσίασε ένα έγγραφο σχετικά με αυτούς τους κινδύνους στην περσινή συγκέντρωση των κεντρικών τραπεζιτών στο Τζάκσον Χόουλ του Γουαϊομινγκ. Ο ίδιος σημείωσε ότι είναι πιθανές οι «απροσδόκητες συνέπειες» καθώς το QT συνεχιζόταν.
Πρησμένοι ισολογισμοί
Μεταξύ 2009 και 2022, οι αγορές μακροχρόνιων κρατικών ομολόγων και περιουσιακών στοιχείων, όπως τίτλοι με υποθήκη από την Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ, την Τράπεζα της Αγγλίας, την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα και την Τράπεζα της Ιαπωνίας ανήλθαν συνολικά σε 19,7 τρισεκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με τη Fitch.
Τώρα οι κεντρικές τράπεζες με τη μεγαλύτερη επιρροή στον κόσμο -εκτός από την Τράπεζα της Ιαπωνίας- μειώνουν σταθερά το μέγεθος των ισολογισμών τους και κανείς δεν ξέρει με βεβαιότητα τι θα συμβεί καθώς όλο και περισσότερη ρευστότητα αποσύρεται από το χρηματοπιστωτικό σύστημα.
Το 2017, η Janet Yellen συνέκρινε το QT με το «να βλέπεις το χρώμα στεγνό», περιγράφοντας τη διαδικασία ως «κάτι που τρέχει ήσυχα στο παρασκήνιο». Ο Rajan, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Σικάγο, διαφωνεί. Επενδυτές και τράπεζες βαθμονομούν τις στρατηγικές τους ανάλογα με το χρηματικό ποσό στο χρηματοπιστωτικό σύστημα, σημείωσε.
«Το πρόβλημα είναι ότι αυτή η ζήτηση για ρευστότητα αυξάνεται και είναι πολύ δύσκολο να απογαλακτιστεί το σύστημα», είπε ο Rajan στο CNN, παρομοιάζοντας το QE με «εθισμό».
Μια απλή ένδειξη από την Fed ότι σκόπευε να μειώσει τον ρυθμό των αγορών περιουσιακών της στοιχείων το 2013 οδήγησε στο λεγόμενο «taper tantrum», με τους επενδυτές να κάνουν ντάμπινγκ σε αμερικανικά κρατικά ομόλογα και μετοχές.
Και όταν η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ δοκίμασε το QT, συρρικνώνοντας το μέγεθος του ισολογισμού της μεταξύ 2017 και 2019, σύντομα ακολούθησαν προβλήματα σε ορισμένες αγορές. Τον Σεπτέμβριο του 2019, για παράδειγμα, η αγορά δανεισμού μίας νύχτας των ΗΠΑ -την οποία οι τράπεζες χρησιμοποιούν για να δανειστούν γρήγορα και φθηνά χρήματα για σύντομες περιόδους- αντιμετώπισε άξαφνα σοβαρά προβλήματα απροσδόκητα. Η Fed χρειάστηκε να παρέμβει με μια επείγουσα έγχυση ρευστότητας.
Τελικά, «υπάρχει πολλή αβεβαιότητα» καθώς τελειώνει μια περίοδος «πολύ εύκολου χρήματος» και ξεκινά ένα νέο κεφάλαιο, σύμφωνα με τον Gary Richardson, καθηγητή οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια, το Irvine.
Σημάδια καταπόνησης
Οι αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις του QT είναι εμφανείς σε δύο επεισόδια οξείας πίεσης στην αγορά τους τελευταίους οκτώ μήνες, σύμφωνα με ορισμένους ειδικούς.
Ένα απότομο ξεπούλημα σε κρατικά ομόλογα του Ηνωμένου Βασιλείου, τον περασμένο Σεπτέμβριο -που έριξε στα βάραθρα τη λίρα και απαίτησε από την Τράπεζα της Αγγλίας να παρέμβει επανειλημμένα- προκλήθηκε εν μέρει από φόβους προς τα σχέδια της πρώην πρωθυπουργού Liz Truss να αυξήσει τον κρατικό δανεισμό τη στιγμή που η Τράπεζα της Αγγλίας επρόκειτο να αρχίσει να πουλά δημόσιο χρέος.
Η κρίση «έδειξε τον κίνδυνο άτακτης δυναμικής» στις αγορές κρατικών ομολόγων κατά τη διάρκεια του QT και θα πρέπει να χρησιμεύσει ως «αφύπνιση», ανέφεραν στην έκθεσή τους οι αναλυτές της Fitch.
To QT συμβάλλει επίσης στην αναταραχή στον τραπεζικό τομέα των ΗΠΑ, Οι αποσταθεροποιητικές επιπτώσεις του QT είναι εμφανείς σε δύο επεισόδια οξείας πίεσης στην αγορά τους τελευταίους οκτώ μήνες,εκθέτοντας ασθενέστερα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα όπως η Silicon Valley Bank, η οποία κατέρρευσε τον Μάρτιο, είπε ο Rajan. Οι τράπεζες είδαν τις καταθέσεις να αυξάνονται κατά την εποχή του εύκολου χρήματος, συσσωρεύοντας υποχρεώσεις που υπερέβαιναν τα ποσά που ασφαλίζονται από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση των ΗΠΑ. Στη συνέχεια, οι κεντρικές τράπεζες άρχισαν να αποσύρουν ρευστότητα από το χρηματοπιστωτικό σύστημα. Αυτό δημιουργεί μια επικίνδυνη αναντιστοιχία εάν οι καταθέτες απαιτήσουν ξαφνικά τα χρήματά τους πίσω.
Ακόμη χειρότερα, πολλές τράπεζες έχουν μεγάλες τρύπες στους ισολογισμούς τους επειδή οι κεντρικές τράπεζες έχουν αυξήσει ταυτόχρονα τα επιτόκια. Τα υψηλότερα επιτόκια έχουν διαβρώσει την αξία ενός σημαντικού μεριδίου των επενδύσεων των τραπεζών, συμπεριλαμβανομένων των μακροπρόθεσμων κρατικών ομολόγων που κάποτε θεωρούνταν ασφαλή.
«Η συμβουλή μου είναι: “Μην κάνετε QT προτού βάλετε σε τάξη τα επιτόκιά σας”», είπε ο Rajan. «Το να κάνεις και τα δύο ταυτόχρονα κάνει τα πράγματα πολύ πιο περίπλοκα και μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα».
Τι θα μπορούσε να συμβεί;
Οι κεντρικοί τραπεζίτες λένε ότι ακολουθούν μια σταδιακή και προβλέψιμη προσέγγιση όσον αφορά το QT προκειμένου να ελαχιστοποιήσουν τη διαταραχή. «Αυτό που προσπαθήσαμε να κάνουμε είναι να ορίσουμε τις… πινακίδες στον χάρτη της διαδρομής», κατέθεσε την Πέμπτη στο κοινοβούλιο του Ηνωμένου Βασιλείου ο Dave Ramsden, αναπληρωτής κυβερνήτης για τις αγορές και τις τράπεζες στην Τράπεζα της Αγγλίας.
Σε ένα σημείωμα προς τους πελάτες αυτή την εβδομάδα, η Jennifer McKeown, επικεφαλής παγκόσμια οικονομολόγος της Capital Economics, σημείωσε ότι οι αγορές ομολόγων φάνηκαν να είναι πιο ευαίσθητες στις αυξήσεις των επιτοκίων παρά στο QT κατά τη διάρκεια του περασμένου έτους. Ο αντίκτυπος του QT μέχρι στιγμής, έγραψε, ήταν «μέτριος».
Ωστόσο, οι αγορές παραμένουν εύθραυστες. Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο ανέφερε στην έκθεσή του για τη χρηματοπιστωτική σταθερότητα τον περασμένο μήνα ότι το QT στη ζώνη του ευρώ, τις Ηνωμένες Πολιτείες και το Ηνωμένο Βασίλειο μείωσε τη ρευστότητα στις αγορές κρατικών ομολόγων, καθιστώντας τις ευάλωτες σε ασυνήθιστα μεγάλες διακυμάνσεις τιμών.
Η κρίση του Σεπτεμβρίου στο Ηνωμένο Βασίλειο έδειξε επίσης ότι οι επενδυτές δεν είναι οι μόνοι που εκτίθενται σε κινδύνους από το QT. Οι πολιτικοί θα πρέπει επίσης να εξετάσουν την εν εξελίξει αλλαγή.
Ενώ τα επίπεδα του δημόσιου χρέους έχουν εκτοξευθεί στα ύψη τα τελευταία χρόνια, το κόστος εξυπηρέτησης αυτού του χρέους έχει μειωθεί εξαιτίας της προθυμίας των κεντρικών τραπεζών να αγοράζουν μεγάλα κομμάτια του. Τώρα, οι κυβερνήσεις πρέπει να βρουν άλλους αγοραστές εάν θέλουν να χρηματοδοτήσουν πράσινα επενδυτικά έργα ή να πάρουν μέτρα για την ψηφιοποίηση των οικονομιών τους.
Ο Richardson του Πανεπιστημίου Irvine της Καλιφόρνια πιστεύει ότι η νέα προσέγγιση των κεντρικών τραπεζών θα μπορούσε να γίνει σημαντική πηγή τριβών στις Ηνωμένες Πολιτείες, ακόμη και αν επιλυθεί ο αγώνας για το ανώτατο όριο χρέους της χώρας. «Εάν η κεντρική μας τράπεζα δεν πρόκειται πλέον να αγοράζει όλα αυτά τα ομόλογα, τότε οι τόκοι για το χρέος θα είναι πολύ υψηλότεροι», είπε. «Κάποια στιγμή, αυτό που πρόκειται να κάνει η Fed είναι να εισβάλλει στην πολιτική».