Ερνέστος Τσίλερ | Ποιος ήταν ο Τσίλερ | Ποια τα έργα του στην Ελλάδα

«Εγώ, ο Ερνέστος Μαυρίκιος Θεόδωρος Τσίλερ, πρωτότοκος γιος του Christian-Gotlieb Ziller εργολάβου και αμπελοκτήμονος στο Oberlossnitz της Σαξονίας, γεννήθηκα, σύμφωνα με το πιστοποιητικό γεννήσεως του πάστορα Fredy, στο Kaditz, στις 22 Ιουνίου 1837».

Στη μικρή πολίχνη του Κάντιτζ, ΒΔ της Δρέσδης μεγαλώνει ο μικρός Ερνέστος μαζί με εννέα αδέλφια του. Ένα σκανδαλιάρικο, χαρούμενο παιδί, τριγυρισμένο από την αγάπη και τη στοργή μιας ευρύτερης οικογένειας. Γονείς, αδέλφια, παππούδες, γιαγιάδες, θείοι.

Τόσο ο παππούς του όσο και ο πατέρας του ήταν εργολάβοι οικοδομών. Η δουλειά τους γοήτευε τα δύο αγόρια που ακολούθησαν τον ίδιο δρόμο. Από τα 15 του και για τρία χρόνια εργάζεται τα καλοκαίρια μαζί με τον αδελφό του Μαυρίκιο στις οικοδομές του πατέρα τους, ενώ τους χειμωνιάτικους μήνες προετοιμαζόντουσαν για το Πολυτεχνείο. Το 1955 γίνονται δεκτοί να φοιτήσουν στη Βασιλική Σχολή της Αρχιτεκτονικής της Δρέσδης, εκεί όπου είχε φοιτήσει και ο πατέρας τους.

Ποιος ήταν ο Δημήτρης Πικιώνης; | Ο πρωτοπόρος αρχιτέκτονας που άφησε το στίγμα του στην Αθήνα | Ζωγράφος, φιλόσοφος, ποιητής και ακαδημαϊκος δάσκαλος

Ο Τσίλερ αποφοιτά το 1858 και βραβεύεται με το αργυρούν μετάλλιο. Αφού καταφέρνει να πάρει απαλλαγή από τη στρατιωτική θητεία, φεύγει για τη Βιέννη. Στα μέσα του 19ου αι. η κοσμοπολίτικη Βιέννη του Φραγκίσκου Ιωσήφ περνά μια νέα περίοδο μεγαλείου. Μουσικοί, λογοτέχνες, αρχιτέκτονες, προικισμένοι άνθρωποι από όλη την αυτοκρατορία, συγκεντρώνονται εκεί. Κοντά τους πλούσιοι έμποροι από όλη την Ανατολική Ευρώπη.

Ένα μίγμα εθνοτήτων και πολιτισμών. Η κατεδάφιση των αμυντικών οχυρώσεων και η κατασκευή της μεγάλης περιφερειακής λεωφόρου της Ρινγκστράσε είναι αφορμή και πρόκληση για τους αρχιτέκτονες να ανοικοδομήσουν την πόλη και να δημιουργήσουν νέα σημαντικά κτίρια.

Ο Ερνέστος Τσίλερ σε αδημοσίευτη προσωπογραφία τον Σ. Γαβαλά το 1909 (Συλλογή Ιδρύματος Κουτλίδη). | Ερνέστος Τσίλερ | Ποιος ήταν ο Τσίλερ | Ποια τα έργα του στην Ελλάδα

Ο Τσίλερ βρίσκει δουλειά στο γραφείο του Δανού αρχιτέκτονα Θεόφιλου Χάνσεν. Η γνωριμία του εικοσάχρονου αρχιτέκτονα με τον Χάνσεν που βρίσκεται στην περίοδο της ακμής του, θα σημαδέψει ολόκληρη τη ζωή του.
Έχοντας ήδη εργαστεί στην Ελλάδα πάνω από δέκα χρόνια, ο Χάνσεν έχει μελετήσει από κοντά τους κλασικούς ρυθμούς, κι έχει όπως είναι φυσικό, αποκτήσει διασυνδέσεις με την ελληνική παροικία. Σημαντικός πελάτης του αλλά και φίλος του, ο αυστριακής υπηκοότητας Βαρόνος Σίμων Σίνας, Γενικός Πρόξενος της Ελλάδας στη Βιέννη.

Η πλατεία Κοτζιά στις αρχές τον 20ού αιώνα, με το Μέγαρο Β. Μελά (1874) που αρχικά στέγασε το ξενοδοχείο «Grande Hotel d’ Athenes». Από το 1900 έως το 1973 το κτίριο χρησιμοποιήθηκε ως κεντρικό Ταχυδρομείο. Δεξιά, το Δημοτικό Θέατρο της Αθήνας, το οποίο έχει κατεδαφιστεί. Έργα τον Τσίλερ και τα δύο αυτά κτίρια, κυριολεκτικά χαρακτήριζαν την πλατεία Κοτζιά. | Ερνέστος Τσίλερ | Ποιος ήταν ο Τσίλερ | Ποια τα έργα του στην Ελλάδα

Η οικογένεια Σίνα από τη Μοσχόπολη της Ηπείρου, ήταν εγκατεστημένη στη Βιέννη απ’ τα μέσα του 18ου αι. Άνθρωπος με πλατιά μόρφωση και ευγενικό χαρακτήρα, ο Σ. Σίνας διέθεσε σημαντικά ποσά από την τεράστια περιουσία του για να βοηθήσει την ανάπτυξη του νεοσύστατου ελληνικού κράτους.

Αποστολή στην Ελλάδα

Στο γραφείο του Χάνσεν λοιπόν, ο Τσίλερ θα γνωρίσει τη νέα Ελλάδα και θα έρθει σ’ επαφή για πρώτη φορά με τον Βαρόνο Σίνα, όταν ο τελευταίος του αναθέτει τον σχεδιασμό της Ακαδημίας Αθηνών. Στα μέσα Φεβρουαρίου του 1861 ο Ερνέστος Τσίλερ φθάνει στην Αθήνα για να αναλάβει την επίβλεψη του σημαντικού αυτού έργου ως πληρεξούσιος του Χάνσεν. Είναι μόλις 24 χρονών, μόνος, χωρίς να γνωρίζει ελληνικά και με ελάχιστα γαλλικά, τη γλώσσα των μορφωμένων κύκλων.

Γρήγορα συνδέεται με τους ξένους αρχιτέκτονες και αρχαιολόγους που είναι εγκατεστημένοι στην Ελλάδα ή έρχονται για να μελετήσουν τα μνημεία της. Μαζί τους θα περιοδεύσει τη χώρα για να γνωρίσει τους αρχαιολογικούς της θησαυρούς αλλά και τη νεότερη αρχιτεκτονική της παράδοση. Σιγά σιγά ενσωματώνεται στην αθηναϊκή κοινωνία. Παράλληλα δημοσιεύει και την πρώτη του αρχαιολογική μελέτη «Περί της αρχής της υπάρξεως των καμπυλών του Παρθενώνα».

Τα ξενοδοχεία «Μπάγκειον» και «Μέγας Αλέξανδρος» στην πλατεία Ομονοίας. Κτίσματα και τα δύο τον Ε. Τσίλερ, αποτελούν τυπικά δείγματα της εκλεπτυσμένης αρχιτεκτονικής του Γερμανού αρχιτέκτονα, δεινού εκφραστή του νεοκλασικισμού και εκλεκτικισμού (φωτ.: Γιάννης Μπαρδόπουλος). | Ερνέστος Τσίλερ | Ποιος ήταν ο Τσίλερ | Ποια τα έργα του στην Ελλάδα

Το 1863 ο Σίνας δυσαρεστημένος για την έξωση του Όθωνα διακόπτει τις εργασίες της Ακαδημίας. Ο Τσίλερ ύστερα από ένα ταξίδι στη Μπουναρμπάδ της Μικράς Ασίας μαζί με τον πρόξενο Μαν και τον διευθυντή του Αστεροσκοπείου Αθηνών Γ. Σμιτ με σκοπό να ανακαλύψουν την αρχαία Τροία, επιστρέφει στην Ευρώπη. Ρώμη, Φλωρεντία, Πάντοβα, Βερόνα, Βερολίνο, Βιέννη.

Οι αναμνήσεις του από το μεγάλο ταξίδι αφήνουν να διαφανεί πίσω από την εικόνα του νεαρού αρχιτέκτονα ερευνητή, το μικρό σκανταλιάρικο αγόρι από το Κάντιτζ. Πίσω από τον επιστήμονα, έναν νεαρό άντρα γεμάτο κέφι για πειράγματα και αστεία.

Τα ευτυχισμένα παιδικά χρόνια έχουν διαπλάσει τον χαρακτήρα του. Σταθερός, χωρίς ανασφάλειες, ευχάριστος, ευαίσθητος, τρυφερός και παράλληλα εργατικός, υπεύθυνος, συνεπής στις υποχρεώσεις του. Αν σε όλα αυτά προσθέσει κανείς και το ταλέντο, τι άλλο θα μπορούσε κανείς να ζητήσει.

Στη Βιέννη θα παραμείνει ο Τσίλερ για τέσσερα χρόνια, δουλεύοντας πάντα δίπλα στον Χάνσεν, πάνω σε σχέδια λεπτομερειών της Ακαδημίας Αθηνών σε κλίμακα 1:1. Το 1868 έπειτα από τέσσερα ολόκληρα χρόνια, ξαναρχίζουν οι εργασίες στην Ακαδημία. Ο Τσίλερ επιστρέφει. Αυτή τη φορά οριστικά. Παράλληλα με την επίβλεψη της Ακαδημίας Αθηνών συνεχίζει τις αρχαιολογικές μελέτες του. Η βασιλική έπαυλη Τατοΐου άρχισε να οικοδομείται το καλοκαίρι του 1872 και εγκαινιάσθηκε στις 7 Απριλίου του 1874.

Ο ίδιος ο Τσίλερ τη χαρακτηρίζει ως κτίσμα «ελληνοελβετικού» ρυθμού. Μολονότι προοριζόταν για ξενώνας της βασιλικής οικογένειας, χρησιμοποιήθηκε από αυτήν αποκλειστικώς ως ανάκτορο. Κατοικήθηκε έως το 1889 από τον Γεώργιο τον Α’ και εν συνεχεία από τον διάδοχο και μετέπειτα βασιλέα Κωνσταντίνο. Καταστράφηκε ολοσχερώς από την πυρκαγιά της 30ής Ιουνίου 1916, που έκαψε μεγάλο μέρος του κτήματος. 

Οι παραγγελίες για την ανέγερση μεγαλοαστικών μεγάρων, αλλά και απλούστερων αστικών κατοικιών έρχονται η μια μετά την άλλη. Την περίοδο αυτή κτίζει στην Καστέλα, στον Πειραιά, τη συνοικία με τις επαύλεις, τη γνωστή ως συνοικία του Τσίλερ.

Παρ’ όλο που τα ερείπια του κατεδαφίσθηκαν περί το 1937, ίχνη τους είναι ακόμη ορατά στο δάσος του Τατοΐου. Αριστερά, το κτίριο σε καρτ ποστάλ εποχής (συλλογή Α. Σ. Μαΐλλη, δεξιά η μακρά όψη του σε σχέδιο Κώστα Μ. Σταματόπουλου. Τα στοιχεία προέρχονται από την ανολοκλήρωτη ακόμη έρευνα του Κ. Μ. Σταματόπουλου, με αντικείμενο την ιστορία του Τατοΐου) Α.

Το 1872 διορίζεται καθηγητής στο Σχολείο των Τεχνών (όπως λεγόταν τότε το Πολυτεχνείο). Στη θέση αυτή θα παραμείνει για δέκα χρόνια. Την ίδια χρονιά αρχίζει να σχεδιάζει το Δημοτικό Θέατρο, στην πλατεία Δημαρχείου, κατεδαφισμένο δυστυχώς σήμερα. Έχει ήδη σχεδιάσει τα Θέατρα της Πάτρας και της Ζακύνθου και ακολουθεί το Βασιλικό (σημερινό Εθνικό) Θέατρο. Ιδιαίτερα σημαντική η μελέτη του για το Παναθηναϊκό Στάδιο με δαπάνες του Βασιλέως Γεωργίου του Α’. 

Ο ίδιος του αναθέτει τη μελέτη ενός μνημείου σε ανάμνηση της Ανεξαρτησίας της Ελλάδας που όμως δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ, καθώς και τη μελέτη των θερινών βασιλικών ανακτόρων στους Πεταλιούς και αργότερα στο Τατόϊ. Ο Τσίλερ έχει πια καθιερωθεί.

Η ζωή στην Αθήνα

Στα τέλη της δεκαετίας του 1870 παντρεύεται την Ελληνίδα Σοφία Δούδου, μεγαλωμένη στη Βιέννη με πρώτο βραβείο στο ωδείο της Βιέννης στο πιάνο. Μαζί της θα κάνει πέντε παιδιά, τον Όθωνα-Θεόφιλο, τον Όθωνα-Βάλτερ, τη Βαλέρια, τη Ναταλία και την Ιωσηφίνα.

Μια οικογένεια στα πρότυπα της πατρικής του. Στο πομπηιανό σαλόνι του σπιτιού της οδού Μαυρομιχάλη 4, οργανώνονταν συχνά μουσικά απογεύματα και μουσικές εσπερίδες. Συναντά κανείς εκεί όλα τα μεγάλα ονόματα των καλύτερων οικογενειών της Αθήνας, πρέσβεις, διευθυντές των αρχαιολογικών σχολών, καθηγητές, νεαρούς μηχανικούς μαθητές του Τσίλερ, μαθητές και μαθήτριες της κυρίας Τσίλερ, που συνετέλεσε με μαθήματα πιάνου στην εξέλιξη της μουσικής εκπαίδευσης στην Αθήνα. «Ήμουν καλομαθημένος, γράφει ο ίδιος, στη Βιέννη όπως και στην Αθήνα και στις επαρχιακές πόλεις είχα εργασιακές σχέσεις μόνο με καθώς πρέπει ανθρώπους». 

Παλιά Αθήνα | 21 υπέροχες φωτογραφίες μιας Αθήνας απ’ τα παλιά

Σχέσεις που συχνά εξελίσσονταν σε φιλικές και τανάπαλιν. Το 1884 η Ακαδημία έχει πια τελειώσει, η Ιφιγένεια Σίνα, χήρα του Σ. Σίνα που έχει πεθάνει πριν προλάβει να τη δει, προσφέρει στον Δεληγιάννη μέσω του Τσίλερ τα κλειδιά της και την προικοδοτεί με 800.000 δρχ. Ο Δεληγιάννης όμως αρνείται να τα παραλάβει επειδή φοβάται ότι τα έξοδα της λειτουργίας της θα είναι δυσβάσταχτα για τα οικονομικά δεδομένα.

Το κτίριο της Στρατιωτικής Σχολής Ευελπίδων, έργο τον Ερνέστου Τσίλερ (1894). Αυστηρό στη δομή του με έντονα όμως τα στοιχεία του εκλεκτικιστικού νεοκλασικισμού, το κτίριο στεγάζει σήμερα τα Δικαστήρια (φωτογραφία τον Μανόλη Βερνάρδου, από το βιβλίο «Νεοκλασική Αρχιτεκτονική», Έκδοση της Εμπορικής Τράπεζας της Ελλάδος, Αθήνα 1967).

Και ενώ η Ακαδημία παραμένει κλειστή, ο Χαρ. Τρικούπης αναθέτει τον ίδιο χρόνο στον Θεόφιλο Χάνσεν τη σύνταξη των σχεδίων του τρίτου έργου της Αθηναϊκής Τριλογίας, της Βιβλιοθήκης, και ταυτόχρονα προσπαθεί να βρει χρηματοδότη. Ο Θ. Χάνσεν είχε μελετήσει τη γενικότερη σύνθεση της Τριλογίας ήδη από το 1859. Στα σχέδια αυτά ο Τσίλερ είχε επιφέρει κάποιες τροποποιήσεις δέκα χρόνια περίπου αργότερα. Το έργο ανατίθεται τελικά στον Χάνσεν, ο οποίος, όμως, υιοθετεί τις βασικές ιδέες του συνεργάτη του σε ό,τι αφορά κυρίως την πρόσοψη.

Το 1887 βρίσκεται επιτέλους χρηματοδότης για το κτίριο της Βιβλιοθήκης. Ο Παναγής Βαλλιάνος προσφέρει το ποσόν των 2.500.000 δρχ. Ο Τσίλερ αναλαμβάνει και πάλι τη μελέτη και την επίβλεψη της οικοδομής, ενώ λίγο αργότερα διορίζεται διευθυντής των Δημόσιων Έργων στο υπουργείο Οικονομικών.

Εγκαταλειμμένο για πολλά χρόνια έμεινε το σπίτι τον ίδιον τον Τσίλερ στην οδό Μαυρομιχάλη 6, όπου ο Γερμανός αρχιτέκτονας έζησε έως το 1923. Το κτίριο, στη συνέχεια, αποκτήθηκε από την οικογένεια Λομβέρδου, η οποία το παραχώρησε στο Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο.

Την ίδια περίοδο κτίζονται με δικά του σχέδια τα ανάκτορα του διαδόχου (σημερινό Προεδρικό Μέγαρο) και η νέα όψη του Αρχαιολογικού Μουσείου επί της οδού Πατησίων, το Δημαρχείο της Ερμούπολης κ.λπ.
Παράλληλα, το γραφείο του εξακολουθεί να αναλαμβάνει παραγγελίες για ιδιωτικά έργα. Τώρα κτίζει μερικά από τα ωραιότερα κτίρια του, την Οικία Σλήμαν, την Οικία Θων, την οικία Όθωνος Σταθάτου, τα Μέγαρα Πεσματζόγλου και Βουγά και άλλα. Σχεδιάζει, επίσης, ένα μεγάλο αριθμό ναών στο Βέλο της Κορινθίας, στο Αίγιο, στα Βίλλια, στον Πύργο, στην Αθήνα, στον Πειραιά.

Πρώτα απ’ όλα καλλιτέχνης

Το γύρισμα του αιώνα βρίσκει τον μεγάλο αρχιτέκτονα στην ακμή του. Η πτώχευση της Ελλάδας έχει φυσικά άμεση επίδραση στην οικοδομική δραστηριότητα. «Για ένα μεγάλο χρονικό διάστημα είχα το ατελιέ μου άδειο και έρημο χωρίς καμία εργασία».

Ο Τσίλερ έχει περάσει τώρα τα εβδομήντα. Θα περίμενε κανείς ότι ύστερα από τόσο πλούσια δραστηριότητα θα είχε αποκτήσει σημαντική περιουσία. Και όμως δεν έγινε έτσι. Στο απόγειο της δραστηριότητας του περιέρχεται σε οικονομική δυσχέρεια. Η κόρη του λέει ότι ήταν πρώτα απ’ όλα καλλιτέχνης και ότι δεν τον ενδιέφερε το εμπορικό τμήμα της δουλειάς του. Ίσως να ήταν έτσι. Ίσως απλά να διαχειρίστηκε κακά τα χρήματα του.

Έχει τώρα πολύ χρόνο για να σχεδιάσει φανταστικές συνθέσεις, έπιπλα, αντικείμενα. Συνεχίζει να δουλεύει τη μεγάλη του ιδέα το «Αέρειο Θεραπευτήριο» στον Λυκαβηττό, μια πρόταση για διαμόρφωση και εξωραϊσμό του λόφου, που είχε αρχίσει λίγα χρόνια πριν, προσθέτοντας στην κορυφή του το μνημείο της Ελληνικής Ανεξαρτησίας.

Η είσοδος του κτιρίου τον Χημείου, στην οδό Σόλωνος, στην Αθήνα. Το κτίριο, έργο τον Ε. Τσίλερ, γνώρισε πολλές περιπέτειες, κάηκε, ξανακτίστηκε και επί χρόνια είχε αφεθεί στην τύχη τον. Αν και φέρει τη σφραγίδα τον Τσίλερ, δεν υπάρχουν ιδιαίτερα στοιχεία που να το κάνουν να ξεχωρίζει (φωτ.: Στέλιος Σκοπελίτης).

Στα τελευταία χρόνια της ζωής του σχεδιάζει τύπους κατοικιών για χαμηλά εισοδήματα. Τα νέα πρότυπα σχεδιασμού που έρχονται από την Ευρώπη μιλούν για οργανωμένη δόμηση. Ο Γερμανός πολεοδόμος Λούντβιχ Χόφμαν που έρχεται στην Αθήνα προσκεκλημένος από τον δήμαρχο Μερκούρη, θίγει για πρώτη φορά το θέμα της σχεδιασμένης επέκτασης. Επεκτάσεις προς τα Πατήσια και το Φάληρο. Πάνω σ’ έναν ορθογωνικό κάναβο η οικοδόμηση γίνεται ελεύθερα από τους ιδιοκτήτες, βάσει σχεδίων που εγκρίνονται ως προς την αισθητική των όψεων.

Ο Τσίλερ σχεδιάζει μια συνοικία στην Κηφισιά, στα κόκκινα χωράφια. Μικρότερα και μεγαλύτερα εξοχικά μεσοαστικά σπίτια. Και στη συνέχεια κάποιους τύπους σπιτιών για το καινούργιο προάστιο της Καλλιθέας. Το 1915 ο Κάιζερ της Αυστρίας του αναθέτει να επισκευάσει το Ανάκτορο της Κέρκυρας. Για τη δουλειά του αυτή παρασημοφορείται. Το 1915 αναλαμβάνει την Αγία Τριάδα στην Αθήνα και λίγο αργότερα μελετά ένα μνημείο για ένα Ηρώο στη Μυτιλήνη.

Το Ανάκτορο τον Διαδόχου, σήμερα Προεδρικό Μέγαρο, στη συμβολή των οδών Ηρώδου Αττικού και Βασ. Γεωργίου Β’, στην Αθήνα, σε καρτ ποστάλ του 1898. Άρχισε να κτίζεται το 1891 και ολοκληρώθηκε το 1897, δαπάνη του Δημοσίου. Κτίστηκε από τον Τσίλερ σε χώρο που χρησίμευε ως λαχανόκηπος του βασιλικού ανακτόρου. Κατ’ απαίτηση της πριγκίπισσας Σοφίας, ο αρχιτέκτονας έδωσε στη διαρρύθμιση τον κτιρίου χαρακτήρα μάλλον ιδιωτικού μεγάρου, χωρίς το τυπικό ύφος ενός βασιλικού ανακτόρου (φωτ.: Συλλογή Αντώνη Σ. Μαΐλλη).

Είναι πια πολύ μεγάλος. Στις ελεύθερες ώρες του που είναι τώρα αρκετές συμπληρώνει τις αναμνήσεις του. Στις 12 Νοεμβρίου του 1923 πεθαίνει.

«Σήμερα, γράφει η κόρη του λίγα χρόνια αργότερα, έχει μείνει στη μνήμη μας ως ένας από τους ικανότερους αρχιτέκτονες της Ελλάδας στην εποχή του Γεωργίου του Α’. Εκείνο, όμως, για το οποίο θα πρέπει να τον θυμόμαστε περισσότερο, είναι η αγάπη του για την Ελλάδα, στην οποία έζησε πάνω από πενήντα χρόνια. Την εποχή εκείνη προσέφερε με το ταλέντο του και την οξυδέρκεια του όλες του τις υπηρεσίες στην αρχιτεκτονική, την αρχαιολογία, ακόμη και τον εξωραϊσμό του τόπου».

Έργα του

Ο αριθμός των έργων του ξεπερνά τα 500. Κτίρια που σχεδίασε ο Έρνστ Τσίλλερ είναι μεταξύ άλλων και τα ακόλουθα:

Αθήνα

    Ανάκτορο του Διαδόχου (1891-1897): το σημερινό Προεδρικό Μέγαρο[40].

    Ιλίου Μέλαθρον, κατοικία του Ερρίκου Σλήμαν (1878-1881): η μελέτη ανήκε εξολοκλήρου στον Τσίλλερ, με εξαίρεση τις εξωτερικές τοιχογραφίες που είναι έργο του ζωγράφου Γιούρι Σούμπιτς. Από το 1998 στεγάζει το Νομισματικό Μουσείο Αθηνών

    Βασιλικό Θέατρο (1895-1901): σήμερα Εθνικό Θέατρο

    Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο: οικοδομήθηκε σε σχέδια του αρχιτέκτονα Λούντβιχ Λάνγκε. Ο Τσίλλερ ήταν ο τρίτος και τελευταίος επιβλέπων του έργου, ενώ πραγματοποίησε σημαντικές αλλαγές στην πρόσοψη του κτιρίου, προσθέτοντας το τετράστυλο ιωνικό πρόπυλο και τις εκατέρωθεν στοές

    Μέγαρο Σταθάτου (1895): ανακαινίστηκε από τον Παύλο Καλλιγά στα τέλη της δεκαετίας του 1970.

    Μέγαρο Ανδρέα Συγγρού: στην συμβολή της οδού Βασιλίσσης Σοφίας 5 (πρώην οδός Κηφισίας) με την οδό Ζαλοκώστα. Νυν κεντρικό κτίριο του Υπουργείου Εξωτερικών

    Μέγαρο (έπαυλη) του Ανδρέα Συγγρού (1872-1873): στο κτήμα Αναβρύτων, μεταξύ Αμαρουσίου και Κηφισιάς.

    Έπαυλη του Νικολάου Θων (Thon): η έπαυλη είχε οικοδομηθεί το 1891 εξολοκλήρου πάνω σε σχέδια του Τσίλλερ, στη συμβολή των λεωφόρων Αλεξάνδρας και Κηφισίας. Δεν υπάρχει πια αλλά διασώζεται στο εσωτερικό του περιβόλου της έπαυλης ο ναός του Αγίου Νικολάου, ένα περίκεντρο νεοκλασικό εκκλησάκι με ημισφαιρικό θόλο, που οικοδομήθηκε περί το 1900 από τον αρχιτέκτονα Αναστάσιο Μεταξά, ο οποίος ήταν νεότερος του Τσίλλερ και επίσης αυλικός

    Η πρώτη βασιλική έπαυλη στο Τατόι (1872-74): καταστράφηκε από πυρκαγιά το 1916

    Μέγαρο Μελά (1874): στην οδό Αιόλου, το μεγαλύτερο αθηναϊκό ιδιωτικό κτίριο της εποχής του, η ανέγερση του οποίου κόστισε 1.000.000 δραχμές

    Δημοτικό Θέατρο Αθηνών, στην πλατεία Κοτζιά (1888): γκρεμίστηκε το 1940 μετά από εισήγηση του τότε δημάρχου Αμβροσίου Πλυτά. Αναφέρεται ως έργο παρωχημένης αρχιτεκτονικής

    Ναός του Αγίου Λουκά Πατησίων (1865-1870). Η πρώτη εκκλησία – έργο του Τσίλλερ που κτίστηκε σε νεορωμανικό ρυθμό εμφανή κυρίως στον τρούλο. Παρουσιάζει πολλές ομοιότητες με αντίστοιχο ναό στη γενέτειρα του Τσίλλερ στη Γερμανία[

    Ναός Αγίου Γεωργίου του Ορφανοτροφείου Χατζηκώνστα στο Μεταξουργείο (1899-1901): εκκλησία νεορωμανικού ρυθμού, με τους χαρακτηριστικούς πυργίσκους στις εξωτερικές ακμές

    Πρώην διοικητήριο της Σχολής Ευελπίδων (1889): σήμερα στεγάζει τη Σχολή Εθνικής Άμυνας

    Παλαιό Χημείο (1887): σχεδιάστηκε και κτίστηκε σε συνεργασία με τον αρχιτέκτονα του Βερολίνειου Χημείου, Φρίντριχ Ζαστράου και την έγκριση του διάσημου χημικού Hofmann. Εγκαινιάστηκε το 1890

    Γερμανικό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (1887-1897): τετραώροφο νεοκλασικό μέγαρο στη γωνία των οδών Χαριλάου Τρικούπη και Φειδίου. Κτίστηκε σε σχέδια του Τσίλλερ

    Αυστριακό Αρχαιολογικό Ινστιτούτο (1905): τριώροφο νεοκλασικό μέγαρο στη λεωφόρο Αλεξάνδρας

    Μέγαρο Δεληγεώργη (1890): τριώροφο μέγαρο μεταξύ των οδών Πινδάρου, Ακαδημίας και Κανάρη, εκλεκτικιστικού ρυθμού

    Μέγαρο Κούπα (1875-1900): νεοκλασικό κτίριο στην οδό Πανεπιστημίου, από τα μεγαλύτερα και πολυτελέστερα της εποχής εκείνης. Ανήκε στον βιομήχανο Αχιλλέα Κούπα

    Petit Palais (Ιταλική Πρεσβεία), 1885: μέγαρο στη γωνία της λεωφόρου Βασιλίσσης Σοφίας με την οδό Σέκερη

    Αιγυπτιακή Πρεσβεία (1885): νεοκλασικό μέγαρο στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, αρχικά γνωστό ως Μέγαρο Ψύχα

    Ξενοδοχείο «Μέγας Αλέξανδρος» (1889): βρίσκεται στη δυτική γωνία της διασταύρωσης της οδού Αθηνάς με την πλατεία Ομονοίας. Αρχικά ήταν τριώροφο, με αγάλματα στη στέψη, τα οποία αφαιρέθηκαν όταν προστέθηκε ο τέταρτος όροφος, μετά το 1920.

    Πολυκατοικία Πεσμαζόγλου (1900): επιβλητικό τετραώροφο μέγαρο εκλεκτικιστικού ρυθμού στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, με όψη και προς την οδό Ηρώδου Αττικού. Η προς την οδό Ηρώδου Αττικού δυτική πτέρυγα του μεγάρου κατεδαφίστηκε στις αρχές της δεκαετίας[68] του 1960.

    Κινηματοθέατρο «Αττικόν» (1870-1881): οικοδομήθηκε σε σχέδια του Τσίλλερ για λογαριασμό του Σταμάτιου Δεκόζη Βούρου και στην αρχή στέγαζε διάφορα καταστήματα. Δέχθηκε σημαντική επέμβαση την περίοδο 1914 – 1920, κατά τη διάρκεια κατασκευής του κινηματοθεάτρου

    Ξενοδοχείο «Μπάγκειον» (1890-1894): τετραώροφο (αρχικά τριώροφο) κτίριο στην ανατολική γωνία της διασταύρωσης της οδού Αθηνάς με την πλατεία Ομονοίας ακτίκρυ στο «Μέγας Αλέξανδρος», του οποίο συνιστά «δίδυμο» οικοδόμημα, κατασκευασμένα και τα δυο με δαπάνες του Ιωάννη Πάγκα ή Μπάγκα.

    Ξενοδοχείο «Excelsior» (1910-1914): τετραώροφο μέγαρο στη γωνία της οδού Πανεπιστημίου με την πλατεία Ομονοίας

    Κτίριο οικογένειας Φρυσίρα (1904): νεοκλασικό κτίριο με στοιχεία ιωνικού ρυθμού, στην οδό Μονής Αστερίου 7 της Πλάκας

    Οικία Α. Κατσανδρή (1878): απλό διώροφο κτίριο στη συμβολή των οδών Ευριπίδου και Αθηνάς

    Νέο Αρσάκειο (1900-1925): σχεδιάστηκε από τον Κωνσταντίνο Μαρούδη και το 1907 ο Τσίλλερ ανέλαβε την πλήρη αναμόρφωση της πρόσοψης[75], προσθέτοντας τρούλους και μεταλλική μαρκίζα

    Έπαυλη “Ατλαντίς” (1897): Κηφισιά, Αττική

Πειραιάς

    Οικία Πατσιάδου στην Πλατεία Αλεξάνδρας (1894-1895)

    Συνοικία Τσίλλερ ή “Συνοικισμός Επαύλεων” στην Πλατεία Αλεξάνδρας στην Καστέλλα (1874-1876)

    Οικία Σπυρίδωνος Μεταξά στη Βασιλέως Γεωργίου Α’ και Γρηγορίου Λαμπράκη (1899).

    Οικία Χριστοφή (1907-1908) στο Νέο Φάληρο.

Υπόλοιπη Ελλάδα

    Ναός Αγίου Ιωάννου, στο Μαρκόπουλο Μεσογαίας (1889): το αρχικό σχέδιο του Τσίλλερ κρίθηκε υπερβολικά δαπανηρό με αποτέλεσμα να αναλάβει την επίβλεψη άλλος αρχιτέκτονας ο οποίος του επέφερε σημαντικές αλλαγές ώστε να μειωθεί το κόστος

    Ναός Μεταμορφώσεως του Σωτήρος[56] (1893) στα Βίλια

    Δημοτικό Θέατρο Πατρών «Απόλλων» (1871-1872)

    Δημοτικό Θέατρο «Φώσκολος» στη Ζάκυνθο (1870-1875): καταστράφηκε από τους σεισμούς που έπληξαν το νησί το καλοκαίρι του 1953

    Δημαρχείο Ερμούπολης Σύρου (1876-1891): κτίστηκε με κονδύλια του κράτους και του δήμου Ερμουπόλεως και για την κατασκευή του δαπανήθηκε το ποσό του 1,3 εκ. δραχμών.Το υψηλό κόστος ανάγκασε τον αρχιτέκτονα να απλουστεύσει τα τελικά σχέδια[37]. Σήμερα αποτελεί κτήριο πολλαπλών χρήσεων, στεγάζοντας το αρχαιολογικό μουσείο και διάφορες δημόσιες και δημοτικές υπηρεσίες[

    Δημοτική Αγορά Πύργου: στεγάζει το Αρχαιολογικό Μουσείο Πύργου

    Δημοτική Αγορά Αιγίου[85] (1890): νυν Αρχαιολογικό Μουσείο Αιγίου

    Μητροπολιτικός Ναός Παναγίας Φανερωμένης στο Αίγιο (θεμελίωση 1899, εγκαίνια 1914): ο τρούλος του ναού είναι αναγεννησιακής μορφής, πλαισιώνεται από τέσσερα συμμετρικά κωδωνοστάσια και στέφεται από τοξύλια ρωμανικού ρυθμού

    Ναός Εισοδίων της Θεοτόκου στο Αίγιο[85] (1890 με 1894): συγκαταλέγεται στα έργα της ώριμης περιόδου του Τσίλλερ

    Ναός Αγίου Ανδρέου(Αίγιο, 1888 ή 1893)

    Αρχοντικό Ευθυμίου Γάτου στο Αίγιο (αρχές δεκαετίας 1910): Γάτειο Κληροδότημα, σημερινό ταχυδρομείο

    Αρχαιολογικό Μουσείο Μήλου (1870)

    Γενικό Προξενείο της Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη (1894): σημερινό Μουσείο Μακεδονικού Αγώνα.

    Το Παλαιό Παρθεναγωγείο του Γυθείου.

    Ναός Αγίας Μαρίνης (Βέλο Κορινθίας, 1880): πρόκειται για τον δεύτερο[56] ναό που έκτισε ο Τσίλλερ στην Ελλάδα και είναι σταυροεπίστεγος μετά τρούλου

    Ναός Αγίου Αθανασίου Πύργου: διασώζεται με αρκετές αλλοιώσεις στο εσωτερικό, καθώς και στην εξωτερική όψη

    Παναρκαδικό Νοσοκομείο «Ευαγγελίστρια» (1895-1905): σήμερα Αρχαιολογικό Μουσείο Τρίπολης. Θεωρείται πιθανό έργο του Τσίλλερ.

    Μελέτη για το μουσείο της Ολυμπίας: έμεινε ανεκτέλεστη

    Οίκος Εφεσίου (ιδιοκτησία Φιλ. & Λυκ. Γαїτανάρου) (1899): Καλαμάτα, Μεσσηνία, Πελοπόννησος

ΜΑΡΩ ΚΑΡΔΑΜΙΤΣΗ-ΑΔΑΜ ΕΡΝΕΣΤΟΣ ΤΣΙΛΕΡ 7 ΗΜΕΡΕΣ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ  ΑΘΗΝΑ 2002

from ανεμουριον https://ift.tt/2v043WM

via IFTTT