Ο όρος New Deal (Νέα Συμφωνία) αναφέρεται σε μια σειρά οικονομικών μέτρων που θεσπίστηκαν στις Ηνωμένες Πολιτείες, μεταξύ 1933 και 1938, μέσω προεδρικών διαταγμάτων και νόμων ψηφισμένων, κατά τη διάρκεια της προεδρίας του Φραγκλίνου Ρούσβελτ, ως απάντηση στην Μεγάλη Ύφεση του 1929. Τα προγράμματα στόχευαν στην επίτευξη της ανακούφισης των φτωχότερων και των ανέργων, την ανάκαμψη της οικονομίας σε φυσιολογικά επίπεδα και την αναμόρφωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος της χώρας ώστε να μην επαναληφθεί παρόμοια κατάσταση (οι Αμερικανοί ιστορικοί αποκαλούν συχνά τους 3 αυτούς στόχους ως «3 Rs» – Relief, Recovery, Reform).
Μπορεί οι Γερμανοί να ζήτησαν συγχώρεση από τους Ιταλούς, αλλά τα λόγια δεν επαρκούν. Την κρίσιμη στιγμή, η αλληλεγγύη πήγε περίπατο και το κάθε κράτος κοίταξε τον εαυτό του. Το χειρότερο δε, στη συνείδηση των Ιταλών και του Νότου γενικότερα, είναι πως είχαμε εκατόμβες νεκρών και η Γερμανία έβαζε το χρήμα πάνω από όλα.
Τα προγράμματα στήριξης που έχουν ανακοινωθεί στις χώρες του Νότου απέχουν έτη φωτός από το πρόγραμμα που έχει ήδη δημοσιοποιήσει η ισχυρή οικονομικά Γερμανία.
Από την άλλη, η Ιταλία, έχοντας ήδη χρέος περίπου 135% του ΑΕΠ της, κινδυνεύει να το δει να εκτοξεύεται στο 180% καθώς οι υποχρεώσεις αυξάνονται, αλλά το ΑΕΠ θα μειωθεί δραστικά εξαιτίας των συνεπειών του COVID-19.
Για την Ελλάδα, προβλέπεται ίσως ο μεγαλύτερος βαθμός επίπτωσης (λόγω της άμεσης και έμμεσης συμμετοχής του τουρισμού, της ναυτιλίας και των μεταφορών στο ΑΕΠ), ενώ το χρέος της είναι ήδη στο 180% και εκτιμάται ότι θα εκτοξευτεί στο 200%. Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι λίγο πολύ γνωστή σε όλους μας.
Πολλοί πιστεύουν πως η Ένωση έχει δώσει περιορισμένα όπλα στις ευρωπαϊκές χώρες είτε μέσω της ΕΚΤ είτε μέσω του ESM και άλλων μηχανισμών κι αυτό σημαίνει δύο πράγματα:
1. Από τη στιγμή που ο ευρωπαϊκός Βορράς έχει τη δυνατότητα να εκτελέσει αναλογικά μεγαλύτερα προγράμματα στήριξης και με μικρότερο κόστος χρήματος (επιτόκιο), δεν θα πληγεί υπερβολικά από τον COVID-19 (πάντα γράφουμε για την οικονομική διάσταση της πανδημίας). Από την άλλη οι ήδη χρεωμένες χώρες του Νότου θα αδυνατούν να συγκλίνουν. Θα μπουν σε ισχυρότερη τροχιά απόκλισης τα επόμενα χρόνια, έχοντας ένα επιπλέον ανταγωνιστικό μειονέκτημα και τελικά η απόσταση Βορρά – Νότου θα μεγαλώσει.
2. Η Ιταλία θα πρέπει να στηρίζεται εξακολουθητικά στη στήριξη των ομολόγων της από την ΕΚΤ. Όχι μόνο η Ιταλία φυσικά, αλλά κυρίως αυτή. Ωστόσο κι αυτή η στήριξη έχει ένα πεπερασμένο. Αυτό ακριβώς προεξοφλούν άλλωστε οι δυνάμεις των αγορών, που ήδη ανοίγουν το spread ανάμεσα στα ιταλικά και τα γερμανικά ομόλογα. Κατά συνέπεια νέα κρίση χρέους, νέα τραπεζική κρίση, νέα κοινωνική κρίση, μόνο που όλα αυτά τώρα θα είναι ακόμα χειρότερα.
Όπως γίνεται εύκολα αντιληπτό ο ευρωσκεπτικισμός ανεβαίνει στην Ιταλία, άλλωστε είναι εύκολο για έναν πολιτικό να τον χρησιμοποιήσει για πολιτικά οφέλη. Ειδικά για λαϊκίστικά κόμματα που δεν έχουν προτάσεις κι απευθύνονται μόνο στο θυμικό του πολίτη. Ο ευρωσκεπτικισμός εύκολα οδηγεί σε αντι-ευρωπαισμό και η αλήθεια είναι πως η έλλειψη αλληλεγγύης προς την Ιταλία ενίσχυσε το κλίμα αυτό.
Αν η Ιταλία έχει να αντιμετωπίσει την οργή για τη στάση του Βορρά κατά τη διάρκεια της πανδημίας, η Ελλάδα έχει και το ζήτημα της μετανάστευσης και της Τουρκίας. Οι πολίτες εκφράζουν δυσαρέσκεια για τη γενικότερη στάση της Ευρώπης σε θέματα που αφορούν την Ελλάδα. Μπορεί η κυβέρνηση να έχει τη συντριπτική αποδοχή του ελληνικού λαού τώρα, ωστόσο όταν έρθουν τα σκληρά οικονομικά μέτρα, όλα αυτά μπορεί να αλλάξουν. Μπορεί επίσης να αλλάξουν στην επόμενη μεταναστευτική ή ελληνοτουρκική κρίση.
Ένα ‘ παράδοξο ‘ είναι η άνοδος του ευρωσκεπτικισμού στο Βορρά. Λαικιστές πολιτικοί υποστηρίζουν ότι οι «συντηρητικοί» πολίτες τους πληρώνουν τα σπασμένα των «απερίσκεπτων» Νοτίων, μια άποψη που καλλιεργήθηκε δυστυχώς, τα προηγούμενα χρόνια και βρίσκει πρόσφορο έδαφος.
Γιατί είναι απαραίτητο το New Deal;
Η Ευρώπη έχει να αντιμετωπίσει ζητήματα επιβίωσης τώρα πια . Θα έχει δε δύο μεγάλα θέματα να αντιμετωπίσει.
- Με ποιο τρόπο θα μοιραστεί στα κράτη-μέλη η οικονομική ενίσχυση για την αντιμετώπιση του COVID-19. Παραμένουν άγνωστα τα κριτήρια της διανομής.
- Όσο ισχυρές χώρες στρέφονται στη λογική της εκτύπωσης (πληθωριστικού) χρήματος για να μειώσουν έμμεσα το χρέος τους, είτε μέσω των Κεντρικών Τραπεζών τους, τόσο θα γίνεται εμφανής η αδυναμία ενός πολυσυλλεκτικού οργανισμού όπως η ΕΚΤ, που είναι υποχρεωμένη να υπηρετεί το καταστατικό της αλλά και τις εντολές των ‘πολιτικών προϊσταμένων’ της …
Το New Deal θα μπορούσε να είναι μία νέα συμφωνία για τη λειτουργία της Ένωσης γενικά, ένα βήμα προς την (ουσιαστική) ομοσπονδοποίηση. Ένα νέος φεντεραλισμός με δεδομένα του 21ου αιώνα.
Σαφώς όμως και το New Deal θα μπορούσε να είναι μία συμφωνία ειδικών σχέσεων, μεταξύ των κρατών που θα αποτελούν την Πρώην Ευρωζώνη.
