Ο ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα είναι αρχαίος ελληνικός ναός, τα ερείπια του οποίου βρίσκονται στην Βουλιαγμένη της Αττικής, μέσα στην υπερπολυτελή πλαζ του Αστέρα.
Ο ναός του Απόλλωνος Ζωστήρος ήταν ένας μικρός ναός που βρισκόταν στον Λαιμό της Βουλιαγμένης, κοντά στην Αθήνα. Χρονολογείται στον 6ο αιώνα π.Χ. με πολλές επισκευές τους επόμενους αιώνες.
Ο ναός του Απόλλωνα Ζωστήρα
Ο ναός του Απόλλωνα αποκαλύφθηκε το 1924 τυχαία, από παιδιά που έφτιαχναν πύργους στην άμμο. Ήταν παιδιά του Ορφανοτροφείου της Βουλιαγμένης και τότε η ακτή βεβαίως δεν ανήκε στον Αστέρα Βουλιαγμένης. Μετά τις ανασκαφές, το 1926, ο ναός αποκαλύφθηκε στο σύνολό του. Ο ναός βρίσκεται σχεδόν στο επίπεδο της θάλασσας και κατά το παρελθόν πλημμύριζε με νερά όμβρια ή και θαλασσινά. Έχουν γίνει έκτοτε αποστραγγιστικά έργα ώστε να απομακρύνονται τα νερά χωρίς να βαλτώνουν τον αρχαιολογικό χώρο.
Πρόκειται για ναό του Απόλλωνα Ζωστήρα, που ονομάστηκε έτσι επειδή Ζωστήρ ήταν η ονομασία του ακρωτηρίου που σήμερα αποκαλούμε “Λαιμό”. Άλλη εκδοχή (του Παυσανία) είναι η παράδοση ότι εκεί έλυσε τη ζώνη της για να γεννήσει η Λητώ όταν ήταν έγκυος από τον Δία και την καταδίωκε η Ήρα. Ως προς την επωνυμία Απόλλων Ζωστήρ, εκτός της ονομασίας του ακρωτηρίου, πιθανόν να ευσταθεί και η εκδοχή ότι όπως ο Ζευς Σωτήρ είναι ο σώζων Ζευς, έτσι και ο Απόλλων Ζωστήρ είναι ο ζωννύων, ο ζωννύων εαυτόν, ή άλλους, ο εξαρτυόμενος προς πόλεμον, ο πολεμικός. Αυτή η εκδοχή ενισχύεται και από την επωνυμία Άρτεμις Ζωστηρία, η οποία δεν λατρευόταν μόνον στην Αττική.
Ο ναός είχε οικοδομηθεί αρχικά από τους δημότες Αλών Αιξωνίδων, εκεί κοντά, δε, βρίσκονταν οι φυσικές αλυκές του αρχαίου δήμου. Ο αρχαίος δήμος των Αλών Αιξωνίδων περιλάμβανε τη σημερινή Βούλα και Βουλιαγμένη και βρισκόταν μεταξύ του δήμου Αιξωνής (σημερινή Γλυφάδα παραλιακά αλλά και μέχρι τον Υμηττό) και του δήμου Αναγυρούντος (η σημερινή Βάρη). Οι θέσεις των δήμων της αρχαιότητας και τα όριά τους, δεν έχουν ξεκαθαριστεί επιστημονικά με ακρίβεια.
Ο ναός του Απόλλωνα βρίσκεται στο μεσαίο από τα τρία γλωσσίδια αμμουδιάς του γνωστού από την αρχαιότητα Ακρωτηρίου του Ζωστήρα. Ο ναός είναι ορθογώνια κατασκευή, 10,8Χ6,00 μέτρα και έχει σηκό (με άγαλμα του θεού) και άδυτο (μη προσβάσιμος στους πιστούς χώρο). Ο σηκός χωρίζεται από το άδυτο με τοίχο που εκτιμάται ότι οικοδομήθηκε 200 χρόνια μετά την αρχική κατασκευή. Στο σηκό σώζονται τρεις βάσεις, πάνω στις οποίες είχαν στηθεί τα αγάλματα της Λητούς, του Απόλλωνα και της Αρτέμιδος. Σε δύο από αυτές διατηρούνται οι σκαλιστές επιγραφές.
Επίσης σώζεται από το ναό του Απόλλωνα τμήμα του μαρμάρινου θρόνου του ιερέα και ένας βωμός που τοποθετήθηκε εκεί κατά τις εργασίες συντήρησης ή και ανακατασκευής του ναού κατά τον 4ο π.Χ. αιώνα.
Τότε προστέθηκε εκεί και το περιστύλιο με κιονοστοιχίες γύρω από το ναό με έξι κίονες κατά μήκος και τέσσερις κατά πλάτος. Στο ναό τελούνταν και τα Ζωστήρια, που ήταν η ετήσια μεγάλη γιορτή των δημοτών. Κατά τη διάρκεια της χριστιανικής-βυζαντινής περιόδου, έλαβαν χώρα ορισμένες επισκευές στον αρχαίο ναό του Ζωστήρα, οι τοίχοι του σηκού επεκτάθηκαν και ο ναός μετατράπηκε σε χριστιανική εκκλησία. Έχουν βρεθεί και μεταφερθεί σε μουσεία αλλά και σε αποθήκες μουσείων αντικείμενα και αρχαία κορινθιακή πυξίδα.
Στο ναό του Απόλλωνα βρέθηκε κεφαλή από πεντελικό μάρμαρο. Είναι το κεφάλι ενός νέου άνδρα που το γέρνει ελαφρώς προς τον δεξιό ώμο και έχει ύψος 14 εκατοστών (Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο).
Οι κάπως υπερβολικά ανοικτοί οφθαλμοί του άνδρα και οι παχιές βλεφαρίδες, είναι μάλλον υπολείμματα αρχαϊκότερης τέχνης και εκτιμάται ότι η κεφαλή φιλοτεχνήθηκε στα μέσα του 5ου π.Χ. αιώνα. Επίσης βρέθηκαν τα δύο πόδια κάποιου πτηνού, πιθανόν κύκνου. Επίσης, βρέθηκε πήλινος λύχνος με παράσταση της Αφροδίτης, που επίσης μεταφέρθηκε στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο.
Τα αποτελέσματα της πλέον πρόσφατης έρευνας από την Εφορεία Αρχαιοτήτων Πειραιά δημοσιεύονται από την Μ. Γιαμαλίδη και τον Χ. Κανελλόπουλο που μπορείτε να διαβάσετε στον σύνδεσμο ΕΔΩ>> Στις παρακάτω αναπαραστάσεις, ο ναός απεικονίζεται σε δύο εκδοχές: η μία με ερυθρό επίχρισμα και η δεύτερη με λευκό.
Πληροφορίες από slpress
In his memoirs, Angelos Tanagras claimed to have discovered the Apollo temple in Vouliagmeni:
Page 401, https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/2650231#contents
“Anyway I maintained the satisfaction that I also paid out something to Vouliagmeni for the good times I spent in her arms, either on the soft sand or under the pines, or sitting on the Turtle, the really turtle-shaped rock that is bathed in the waves below where I had my little house.
One day, lying on the sand of Laimos, I thought I could discern letters on a piece of stone. I then lifted the stone and scratched it. Then I washed it in the sea and with unspeakable joy I read “porinou temple… on expense by the citizens … Apollo…
I had discovered the temple of Apollo, Artemis and Leto mentioned by Pausanias”.
Στα απομνημονεύματά του ο Άγγελος Τανάγρας γράφει ότι ανακάλυψε εκείνος τον ναό:
Άγγελος Τανάγρας – Τα Απομνημονεύματα μου. Σελίδα 401, https://pergamos.lib.uoa.gr/uoa/dl/object/2650231#contents
“Πάντως είχα την ικανοποίηση ότι επέδωσα και εγώ κάτι στη Βουλιαγμένη για τις
καλές ώρες που πέρασα στην αγκαλιά της, είτε στην απαλή άμμο, είτε κάτω από τα
πεύκα, είτε καθισμένος στη Χελώνα, τον πράγματι χελωνόμορφο βράχο που λούζεται
στο κύμα κάτω από το μέρος όπου είχα το σπιτάκι μου.
Μια μέρα ξαπλωμένος στην άμμο του Λαιμού νόμισα ότι διακρίνω σε μια
πετρούλα γράμματα. Έβγαλα τότε την πέτρα την έξυσα. Έπειτα την έπλυνα στη
θάλασσα και με ανείπωτη ευχαρίστηση διάβασα «πωρίνου ναοῦ…δαπάναις
δημοτῶν.. Απόλλωνος..». Είχα ανακαλύψει το ναό Απόλλωνος Αρτέμιδος και Λητούς
τον αναφερόμενο από τον Παυσανία”.