Είναι ακόμα δυνατή μια υγιής, με βλέμμα προς το μέλλον εξωτερική πολιτική; Μιλώντας με τους πολιτικούς, τους διπλωμάτες, τους πράκτορες των μυστικών υπηρεσιών και τους μελετητές που συγκεντρώθηκαν στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια του Μονάχου πριν από μερικές εβδομάδες, είχα τις αμφιβολίες μου.
Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!Σκεφτείτε τις σχέσεις ΗΠΑ – Κίνας.
Μόλις πριν από ένα μήνα ο αντιπρόεδρος της Κίνας, Λιου Χε, έδωσε μια συμβιβαστική ομιλία που ορισμένοι παρατηρητές θεώρησαν ως μέρος μιας επίθεσης γοητείας που στόχευε στη Δύση. Μετά από αυτό, πολλοί ήλπιζαν ότι το προηγουμένως προγραμματισμένο ταξίδι του υπουργού Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν στην Κίνα θα μείωνε περαιτέρω τις εντάσεις, βασιζόμενοι στην πρόσφατη συνάντηση του Λιου με την υπουργό Οικονομικών Τζάνετ Γέλεν, καθώς και το τετ-α-τετ του Κινέζου προέδρου Σι Τζινπίνγκ με τον Αμερικανό πρόεδρο Τζο Μπάιντεν, στο Μπαλί τον Νοέμβριο.
Ακριβώς επειδή κλίνουν σε έναν ανταγωνισμό και οι δύο πλευρές έδειχναν πρόθυμες να βάλουν ένα ανώτατο όριο στην αντιπαλότητά τους, αναγνωρίζοντας ότι απαιτείται συχνότερη επαφή για να προφυλαχθούν από παρεξηγήσεις ή τυχαίες κλιμακώσεις. Αλλά μετά ήρθε η μεγάλη καταδίωξη με το κινεζικό αερόστατο, η οποία έβαλε τέλος σε κάθε έννοια ύφεσης. Καθώς το μεγάλο αερόστατο αιωρούνταν στις Ηνωμένες Πολιτείες, η κυβέρνηση Μπάιντεν προσπάθησε να συγκρατήσει τα νεύρα της· αλλά η κοινή γνώμη σύντομα ξεπέρασε τον εαυτό της στη λήψη αποφάσεων για την εθνική ασφάλεια.
Στην τηλεόραση, στο Twitter και σε άλλα κανάλια μέσων ενημέρωσης, οι επικριτές του Μπάιντεν ερμήνευσαν την αυτοσυγκράτηση του ως αδυναμία. Σύντομα, το ταξίδι του Μπλίνκεν στο Πεκίνο αναβλήθηκε. Ο αμερικανικός στρατός κατέρριψε το αερόστατο μια εβδομάδα μετά την εμφάνισή του και στη συνέχεια κατέστρεψε τρία ακόμη άγνωστα αντικείμενα στον εναέριο χώρο των ΗΠΑ – τα οποία αργότερα θεωρήθηκαν πιο πιθανό να μην ήταν “κακοήθη”. Σε απάντηση, Κινέζοι αξιωματούχοι άμυνας φέρεται να αρνήθηκαν να δεχτούν κλήσεις από τους ομολόγους τους των ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ δεν ενεργούσαν βάσει πληροφοριών για μια επικείμενη απειλή. Υπάρχουν χιλιάδες μπαλόνια στον αέρα κάθε μέρα και η κοινότητα πληροφοριών των ΗΠΑ συμφώνησε ότι το προσβλητικό αντικείμενο δεν αποτελούσε φυσική απειλή. Ωστόσο, η κυβέρνηση Μπάιντεν ένιωσε την ανάγκη να εμφανιστεί ισχυρή στα μάτια του αμερικανικού κοινού και τώρα η σχέση ΗΠΑ – Κίνας βρίσκεται σε ακόμη πιο ασταθές έδαφος από ό,τι πριν.
Η κατάρριψη του μπαλονιού θυμίζει τη συγκλονιστική περιγραφή του Τζορτζ Όργουελ για τον πυροβολισμό ενός ελέφαντα στη Βιρμανία τη δεκαετία του 1920. Στον νεαρό Όργουελ δίνουν ένα τουφέκι και λένε να κυνηγήσει έναν αδέσποτο ελέφαντα, μόνο για να διαπιστώσει ότι το ζώο είναι στην πραγματικότητα αρκετά ακίνδυνο. Παρόλα αυτά, νιώθει υποχρεωμένος να το πυροβολήσει για να εμφανιστεί αποφασιστικός ενώπιον των ντόπιων. “Όλη μου η ζωή, η ζωή κάθε λευκού στην Ανατολή”, σκέφτηκε αργότερα, “ήταν ένας έντονος αγώνας για να μη γελάσω”.
Ο ανοιχτός, ειλικρινής διάλογος μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων του κόσμου δεν ήταν ποτέ πιο απαραίτητος. Αλλά η ανάγκη πάντα να δίνεται ισχύς σημάτων κάνει τη διπλωματία εξαιρετικά δύσκολη. Αυτό ισχύει ασφαλώς σε ένα περιβάλλον μέσων που καθοδηγείται από το Twitter και τις ειδοποιήσεις στιγμιαίων ειδήσεων, οι οποίες απλώς τροφοδοτούν την περαιτέρω κλιμάκωση. Και ενώ ο Σι μπορεί να είναι προστατευμένος από τα επικριτικά μέσα ενημέρωσης και την εγχώρια αντιπολίτευση, αντιμετωπίζει επίσης αυξανόμενη πίεση να μη δώσει ποτέ ούτε εκατοστό.
Αναγνωρίσιμοι Κινέζοι ακαδημαϊκοί, όπως ο Ζιν Κανρόνγκ, ακούγονται όλο και πιο εθνικιστές – απαιτώντας, για παράδειγμα, να αναγκαστεί να κατέβει το αεροπλάνο του προέδρου της Βουλής των ΗΠΑ Κέβιν ΜακΚάρθι εάν επιχειρήσει να πραγματοποιήσει μια προγραμματισμένη επίσκεψη στην Ταϊβάν.
Όταν ο Γουάνγκ Γι απευθύνθηκε στους μεγάλους της εξωτερικής πολιτικής που συγκεντρώθηκαν στο Μόναχο, δεν μάσησε τα λόγια. Η απάντηση της Αμερικής στο μπαλόνι ήταν “απίστευτη, σχεδόν υστερική”, αποτελώντας “υπερβολική χρήση βίας, σαφώς [παραβιάζοντας] το διεθνές δίκαιο”. Μια βιαστικά οργανωμένη συνάντηση μεταξύ του Μπλίνκεν και του Γουάνγκ στο περιθώριο του συνεδρίου προκάλεσε μόνο περισσότερες αμοιβαίες αντεγκλήσεις.
Για να κατανοήσει κανείς τις σημερινές γεωπολιτικές καταστροφές, πρέπει να κοιτάξει πέρα από τις μεγάλες δυνάμεις και τους κορυφαίους συμβούλους στρατηγικής. Αντιθέτως, η κοινή γνώμη φαίνεται πλέον να βρίσκεται στη θέση του οδηγού. Και είναι παγκόσμιο φαινόμενο. Καθώς οι άνθρωποι στη Νότια Ασία, τη νοτιοανατολική Ασία και την υποσαχάρια Αφρική μπαίνουν στο διαδίκτυο, ακούγονται και αναγκάζουν τις κυβερνήσεις τους να ενσωματώσουν τις απόψεις τους στις αποφάσεις εξωτερικής πολιτικής.
Είναι σημαντικό ότι οι περισσότεροι άνθρωποι στον παγκόσμιο νότο βλέπουν τον κόσμο πολύ διαφορετικά από εκείνους στη Δύση. Νέα δημοσκόπηση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Εξωτερικών Σχέσεων διαπιστώνει ότι ενώ οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί συγκλίνουν σε μια πιο επιθετική προσέγγιση απέναντι στη Ρωσία και θέλουν η Ουκρανία να ανακτήσει όλη της την επικράτεια, οι άνθρωποι στην Κίνα, την Ινδία, την Τουρκία και (φυσικά) τη Ρωσία θέλουν ο πόλεμος να τελειώσει το συντομότερο δυνατό, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ήττα της Ουκρανίας.
Ένα ακόμη μεγαλύτερο χάσμα αναδύεται σχετικά με τη μορφή της παγκόσμιας τάξης. Οι Ευρωπαίοι και οι Αμερικανοί προσδοκούν την εμφάνιση ενός διπολικού κόσμου χωρισμένου μεταξύ Κίνας και Δύσης, όπου πολλές άλλες χώρες θα λειτουργούν ως “κράτη ταλάντευσης”, όπως κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου.
Αλλά άλλοι – συμπεριλαμβανομένων πολλών στην Κίνα – βλέπουν τον κόσμο να οδεύει προς τον κατακερματισμό, με πολλαπλές δυνάμεις να συναγωνίζονται για επιρροή. Το ερώτημα, λοιπόν, δεν είναι ποιο αντίπαλο μπλοκ να επιλέξει, αλλά πώς να εργαστεί ρεαλιστικά με όλους για να προστατεύσει τα δικά της συμφέροντα. Αντί να παίζουν μια μελωδία γραμμένη από άλλους, οι περισσότερες χώρες θέλουν να μπορούν να τραγουδήσουν το δικό τους τραγούδι.
Ο Γουάνγκ φάνηκε να το καταλαβαίνει αυτό στην ομιλία του στο Μόναχο – περισσότερο από την αντιπρόεδρο των ΗΠΑ Κάμαλα Χάρις. Αυτή και άλλοι Αμερικανοί ομιλητές προσπάθησαν να συσπειρώσουν τον υπόλοιπο κόσμο πίσω από την ιδέα της δημοκρατίας, ενώ κάλεσε επίσης δικαστήρια να ασκήσουν διώξεις για ρωσικά εγκλήματα πολέμου.
Όμως, όσο ευπρόσδεκτη κι αν είναι αυτή η ρητορική στην Ανατολική Ευρώπη, κινδυνεύει να αποξενώσει περαιτέρω πολλούς άλλους σε όλο τον κόσμο. Αυτές οι χώρες όχι μόνο βλέπουν με δύο μέτρα και δύο σταθμά την προσπάθεια, αλλά αγανακτούν επίσης στην ιδέα ότι πρέπει να αναγκαστούν να επιλέξουν μια πλευρά σε μια σύγκρουση που δεν προκάλεσαν.
Αντιθέτως, ο Γουάνγκ υποστήριξε ότι όλες οι χώρες θα πρέπει να είναι σε θέση να επιλέγουν τις δικές τους οδούς – ακόμη και εκφράζοντας έξυπνα την υποστήριξη για την “ευρωπαϊκή στρατηγική αυτονομία”. Και όταν ζήτησε ένα ειρηνευτικό σχέδιο για την Ουκρανία, δεν μιλούσε τόσο στους εθνικούς ηγέτες και διπλωμάτες στην αίθουσα συνεδριάσεων του Bayerischer Hof όσο στον υπόλοιπο κόσμο.
Πρέπει οπωσδήποτε να γνωρίζει ότι μια κατάπαυση του πυρός που εδραιώνει τα ρωσικά εδαφικά κέρδη θα ήταν αδιανόητη για το Κίεβο και επομένως δεν είναι σοβαρή πρόταση, αλλά στόχος του είναι να φανεί λογικός και να κατηγορήσει την Ουκρανία και τους δυτικούς υποστηρικτές της για κλιμάκωση. Σήμερα, όλες οι χώρες – ακόμα και οι δικτατορίες – παίζουν με το πλήθος και η πραγματική διπλωματία έχει ωθηθεί στο περιθώριο.
Δείτε τη δημοσίευση του πρωτότυπου άρθρου εδώ