Στην Ε.Ε η ”Γεωπολιτική” παραμένει taboo ή και άγνωστη λέξη ακόμη και αν οι εξαγγελίες της Ούρσουλα Φον Ντερ Λαϊεν έφερναν την εξωτερική πολιτική της Ε.Ε σε πρώτο πλάνο. Οι γερμανικές εκλογές είναι το μεγάλο πολιτικό γεγονός της Δύσης για το 2021.
Η Γερμανία είναι η ισχυρότερη οικονομικά χώρα της Ε.Ε και έτσι αυτές οι εκλογές (της συγκεκριμένης χρονιάς) είναι πιο σημαντικές και από τις ευρωεκλογές. Ας δούμε την καθαρά γεωπολιτική πτυχή των προσεχών εκλογών και γιατί είναι οι κρισιμότερες.
Μια κοπωμένη Γερμανία, μια πιο αδύναμη Ευρώπη
Η επόμενη θέση του/της Καγκελαρίου της Γερμανίας θα είναι μια ηλεκτρική καρέκλα. Η Μέρκελ κατάφερε να τετραγωνίσει τον κύκλο, κερδίζοντας πολιτικό χρόνο για εκείνη και συσσωρεύοντας εκκρεμότητες, ασάφειες και ημιτελείς ευρωπαϊκές πολιτικές. Η οικονομία της Ευρωζώνης βγήκε λαβωμένη ενώ η Ε.Ε έχει δείξει ανήμπορη να προσαρμοστεί στο νέο πολυπολικό κόσμο. Επί δεκαέξι χρόνια η Μέρκελ πήγε με τα νερά των οικονομικών γιγάντων της Γερμανίας και αυτή η μονοδιάστατη πολιτική του αυτόματου πιλότου, έφερε μεγάλα προβλήματα στην Ευρώπη. Ήδη εντός της Ε.Ε συγκρούονται γίγαντες άλλων ηπείρων. ΗΠΑ, Κίνα και Ρωσία έχουν μετατρέψει την Ε.Ε σε πεδίο ανταγωνισμού των συμφερόντων τους.
Το Three Seas Initiative και το China 16+1 (μετά την έξοδο της Λιθουανίας) δείχνουν ότι τα τεράστια κενά χρηματοδότησης που προέκυψαν στην Ανατολική και Κεντρική Ευρώπη, σκοπεύουν να τα γεμίσουν οι Αμερικανοί και οι Κινέζοι. Την ίδια ώρα, οι Ρώσοι συνεχίζουν να κρατούν στο ”χέρι” την ενεργειακή ασφάλεια της Ε.Ε. Η απερχόμενη Γερμανίδα Καγκελάριος είχε πολλές φορές παίξει με τις λέξεις, προκειμένου να καλύψει τα τεράστια πολιτικά κενά. Ονόμαζε την αδράνεια και τη μη προσαρμογή της Ε.Ε στον πολυπολικό κόσμο που συνοδεύεται από νέες απειλές και ευκαιρίες ως ”ουδετερότητα”.
Μια τρικομματική κυβέρνηση στη Γερμανία (πολύ πιθανό σενάριο) θα καταστήσει τη Γερμανία λιγότερο συμπαγή για μεγάλες ευρωπαϊκές αποφάσεις. Θα περιμένουμε μια πιο εσωστρεφή Γερμανία η οποία θα κοιτάξει τα του οίκου της και θα γίνει περισσότερο ”δυτική”.
Οι σχέσεις με Κίνα, Ρωσία, ΗΠΑ και Τουρκία
Υπάρχει πάντα το ενδεχόμενο να γίνει Καγκελάριος ο Αρμίν Λάσετ. Αυτό σημαίνει συνέχεια στην πεπατημένη της Μέρκελ. Καμία ουσιώδη διαφορά, όμως πολύ κακό σενάριο για την Ε.Ε (κυρίως για τον Ευρωπαϊκό Νότο αλλά και για την Ελλάδα, καθώς τα περίπου 3 εκατ. τουρκικής καταγωγής ψηφοφόροι της Γερμανίας τον λένε ”Τουρκο-Αρμίν”, λόγω της θερμής υποστήριξης των δικαιωμάτων τους).
Φαίνεται όμως ότι δεν θα είναι αυτός ο Καγκελάριος. Το Υπουργείο Εξωτερικών φαίνεται να οδεύει στους Πράσινους (με βάση τα σημερινά δεδομένα). Αυτό σε μια τρικομματική κυβέρνηση, σημαίνει πως οι σχέσεις Γερμανίας-ΗΠΑ θα βελτιωθούν, οι σχέσεις Γερμανίας-Ρωσίας θα μειωθούν και οι σχέσεις Βερολίνου-Πεκίνου δεν θα είναι αυτές που επιχείρησε να δημιουργήσει η Μέρκελ, η οποία είχε σαν στρατηγική να μειώνει τις σχέσεις Πεκίνου με άλλες χώρες της Ε.Ε προκειμένου να κρατά τα προσχήματα στις σχέσεις ΗΠΑ-Γερμανίας και ΗΠΑ-Ε.Ε για να μπορεί το Βερολίνο να έχει ειδικές σχέσεις τόσο με τη Ρωσία, όσο και με την Κίνα.
Κάποιος θα το έβλεπε αυτό ως προσαρμογή στον πολυπολικό κόσμο. Ωστόσο, δεν είναι, καθώς η Ε.Ε δεν είναι κράτος και έτσι δεν μπορεί να έχει ισόρροπες και συμμετρικές σχέσεις (πόσο μάλλον επικερδείς) με τους τρεις γίγαντες του κόσμου. Ο Σολτς φαίνεται να είναι το φαβορί και αυτός θα κρατήσει μάλλον φιλοαμερικανική στάση, κάτι που θα φέρει πονοκέφαλο σε Μόσχα και Πεκίνο. Παρόλα αυτά, η Μέρκελ έχει κάνει τόσο καλή δουλειά με Πεκίνο και Μόσχα που θα είναι πολύ δύσκολο η Γερμανία να κάνει decoupling με Ρωσία και Κίνα.
Οι σχέσεις Γερμανίας-Τουρκίας αποτελούν ένα ξεχωριστό κεφάλαιο που αφορά τη γεωπολιτική πτυχή των γερμανικών εκλογών. Οι σχέσεις Βερολίνου-Άγκυρας έχουν τρεις κύριες διαστάσεις. Η πρώτη αφορά τα ελληνοτουρκικά. Η δεύτερη αφορά τη μεταναστευτική πολιτική και η τρίτη, έχει να κάνει με την περίφημη Ευρωπαϊκή Πολιτική Γειτνίασης, και πιο συγκεκριμένα, με τη σχέση που θα έχει η Ε.Ε (με τη Γερμανία και τη Γαλλία οδηγό) με τη Μέση Ανατολή, τον Καύκασο και τη Βόρεια Αφρική. Σολτς και Πράσινοι φαίνεται να έχουν από επιφυλακτική μέχρι και περιφρονητική στάση απέναντι στην Τουρκία του Ερντογάν, καθώς φαίνεται να στοχεύουν σε εκλογικό σώμα εκτός των τουρκικής καταγωγής ψηφοφόρων της Γερμανίας. Μέρκελ και Λάσετ επένδυσαν και επενδύουν πολύ στην ψήφο των 3 εκατ. πολιτών με τουρκική καταγωγή. Για Ελλάδα και Κύπρο θα είναι καλό σενάριο να μην πάρει ο Λάσετ την θέση του Καγκελάριου.
Θα μπορεί η Ελλάδα να αυξήσει τον ρόλο της στη Λιβύη (υπό προϋποθέσεις) και να μπορεί να αξιοποιήσει την απειλή των κυρώσεων έναντι της Άγκυρας. Ας είμαστε πιστοί στην πραγματικότητα, ο Ερντογάν (πέραν του Λάσετ) δεν θα βρει ξανά ”Μέρκελ” ούτε στον Σολτς, ούτε στους Πράσινους οι οποίοι έχουν δεσμευτεί να είναι επιθετικοί απέναντι στα ”αυταρχικά καθεστώτα”. Πιθανή απαγκίστρωση της Γερμανίας από τον άξονα Βερολίνου-Άγκυρας σημαίνει ίσως και σιωπηρή αποδοχή του γαλλικού ρόλου στη Μεσόγειο κάτι που θα είχε έμμεσες (θετικές) συνέπειες και για Αθήνα και Λευκωσία. Όμως οι σχέσεις με Γαλλία είναι πιο περίπλοκες.
Οι σχέσεις Γερμανίας με Γαλλία και Ηνωμένο Βασίλειο
Η Γερμανία είναι πολύ μεγάλη για την Ευρώπη και σχετικά μικρή για τον κόσμο. Το ότι βρίσκεται στην 5άδα των πιο ισχυρών οικονομιών του πλανήτη, σαφώς και αποτελεί πηγή ισχύος για το Βερολίνο. Ο πολλαπλασιαστής της γερμανικής ισχύος είναι ο έλεγχος της Ε.Ε. Η Γερμανία χρησιμοποιεί την ηγετική της παρουσία πάνω σε άλλες 26 χώρες που συγκροτούν έναν εμπορικό γίγαντα. Αυτό ας το έχουμε υπόψιν μας όταν χρειάζεται να διαπραγματευτούμε στο οτιδήποτε με τη Γερμανία.
Το Βερολίνο νοιάζεται πολύ για την ακεραιότητα της Ε.Ε και ας λέει άλλα. Η Γαλλία είναι η δύναμη που αμφισβητεί τα τελευταία χρόνια την πρωτοκαθεδρία της ισχύος (εντός της Ε.Ε) της Γερμανίας. Το Παρίσι έχει πολύ μεγάλες διαφωνίες με το Βερολίνο, τόσο σε θέματα εξωτερικής πολιτικής (το Παρίσι είναι υπέρ μιας στρατηγικής αυτονομίας της Ε.Ε με ξεχωριστή φωνή στην εξωτερική πολιτική) όσο και σε θέματα ευρωπαϊκής διεύρυνσης, (εισδοχή νέων κρατών-μελών από τα Δυτικά Βαλκάνια) κατανομής πόρων, δημοσιονομικής πειθαρχίας κτλ.
Η Γαλλία έχει ένα όραμα για τη Μεσόγειο και τη Βόρεια Αφρική. Μπορεί να είναι άλλοτε μία και άλλοτε δύο θέσεις πιο κάτω στο ΑΕΠ από τη Γερμανία, όμως έχει μεγαλύτερο εύρος συντελεστών ισχύος. Είναι πυρηνική δύναμη, πιο ισχυρή στρατιωτικά, με μεγάλη επιρροή στον αναπτυσσόμενο κόσμο, ειδικά στην Αφρική. Είναι μια χώρα που έχει μόνιμη θέση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ. Σε περίπτωση που επικρατήσουν οι ιδέες Σολτς και Πρασίνων, η Γερμανία θα εναρμονιστεί περισσότερο με τις ΗΠΑ και η Γαλλία ίσως ακολουθήσει πιο έντονο τον ”τρίτο δρόμο”. Σε περίπτωση που βγει ο Λάσετ, ίσως οι ΗΠΑ να συνεχίζουν να αναβαθμίζουν (τις παραδοσιακά προβληματικές) σχέσεις τους με το Παρίσι καθώς είναι βέβαιο ότι οι Αμερικανοί, δεν είναι ιδιαίτερα ευχαριστημένοι από το έργο που παρουσίασε η Μέρκελ εδώ και 16 έτη.
Εντός της Ε.Ε αναμένεται μεγαλύτερος ρόλος για τη Γαλλία καθώς όπως αναφέραμε παραπάνω, το πολιτικό σύστημα που αφήνει στη Γερμανία η Μέρκελ, δε θα είναι τόσο συμπαγές όσο το προηγούμενο και θα αναλωθεί στην επίλυση ζητημάτων που αφορούν τη γερμανική οικονομία. Η αδιαλλαξία της Μέρκελ θα απουσιάζει και στο Παρίσι έχουν κάθε λόγο να χαίρονται καθώς ακόμη και αν ποτέ αποκατασταθεί η αδιαλλαξία, το πρώτο έτος της γερμανικής κυβέρνησης θα είναι μεταβατικό. Η Γαλλία θα έχει περισσότερο χώρο να προωθήσει τις πολιτικές της στην Ευρώπη και μένει να δούμε αν οι Αμερικανοί θα στοιχηματίσουν στο γαλλικό άλογο.
Συμπεράσματα
Οι τάσεις δείχνουν οτι η Γερμανία έφτασε στο peak της δύναμής της κάπου το 2015 και ότι εφεξής, η Γερμανία θα συνεχίσει να είναι μια υπολογίσιμη δύναμη αλλά ποτέ ξανά δεν θα έχει την επιρροή που είχε στην Ε.Ε. στο πρόσφατο παρελθόν. Η Γερμανία θα χρειαστεί να κάνει συμβιβασμούς που δεν έκανε η Μέρκελ και αυτοί οι συμβιβασμοί θα την φέρουν σε μια θέση που δεν θα μπορεί να κερδίζει από παντού. Η Γερμανία μάλλον θα έρθει πιο κοντά με τις ΗΠΑ και θα αποστασιοποιηθεί από ασιατικές δυνάμεις.
Οι σχέσεις με το Πεκίνο είναι ήδη ισχυρές και δεν πρόκειται να δούμε κάποια σημαντική μεταβολή, όμως σε επίπεδο σχέσεων Ε.Ε-Κίνας, αναμένεται ο/η επόμενος/η Καγκελάριος να μην είναι τόσο κοντά με το Πεκίνο. Η Γερμανία πουλά το 1/3 αυτοκίνητα που παράγουν οι γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες, στην Κίνα. Από τη Ρωσία, εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό η ενεργειακή ασφάλεια του Βερολίνου που αποτελεί τη βάση της παραγωγής επομένως και των εξαγωγών. Θα έχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον να δούμε τους τρόπους με τους οποίους θα υλοποιήσουν τις υποσχέσεις του οι Σολτς και Πράσινοι αν συγκυβερνήσουν, όταν η απερχόμενη Καγκελάριος Μέρκελ, έχει προλάβει στο τελευταίο έτος της θητείας της να δέσει τη Γερμανία ενεργειακά στη Ρωσία και εμπορικά στην Κίνα.
Αυτό το ενδιαφέρον, είναι εξίσου έντονο και για τις ΗΠΑ που αναζητούν μια νέα στρατηγική σχέση με τη Γερμανία και την Ε.Ε. Η Ε.Ε έχει ένα μέλος λιγότερο, άλυτα ζητήματα όσον αφορά τη μεταναστευτική της πολιτική, (και ενώ το Αφγανιστάν βράζει) χαμηλά επίπεδα κοινοτικής αλληλεγγύης, αναποφασιστικότητα στη διεύρυνση ή στην εμβάθυνση, άνοδο ακραίων κινημάτων και χαμηλό διπλωματικό ρόλο στο νέο πολυπολικό κόσμο. Μια πιο αδύναμη Γερμανία, θα φέρει μεγαλύτερη ”αναρχία” εντός της Ε.Ε που θα σπεύσει να εκμεταλλευτεί η Γαλλία αλλά και άλλες δυνάμεις της ευρωπαϊκής περιφέρειας.
Το ”διορθώνοντας τα λάθη της Μέρκελ” θα μπορούσε να είναι ο τίτλος αποστολής της νέας κυβέρνησης στη Γερμανία. Το μέλλον είναι καταδικασμένο να είναι αβέβαιο και απρόβλεπτο και να αντλεί τον ορίζοντά του από το παρελθόν το οποίο δεν έχει φερθεί γενναιόδωρα στη Γηραιά Ήπειρο.
* Ο κ. Αλέξανδρος Δρίβας είναι Στρατηγικός Αναλυτής-Διεθνολόγος.
