Τι είναι ο Frontex που ιδρύθηκε το 2004;Γιατί τον ονομάζουμε «ο» κι όχι «η»;

Πίνακας Περιεχομένων

Last updated on 14 Απριλίου, 2021 at 08:47 μμ

Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!

Ήρθε ο Frontex στον Έβρο για να συνδράμει τις ελληνικές δυνάμεις στο κλείσιμο των ευρωπαϊκών συνόρων. Τα ελληνικά σύνορα είναι ευρωπαικά σύνορα.

Τι είναι όμως ο Frontex; Γιατί τον ονομάζουμε «ο» κι όχι «η» Frontex;

Ο Frontex, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, ιδρύθηκε το 2004 με σκοπό να συνδράμει τα κράτη μέλη της ΕΕ και τις συνδεδεμένες χώρες Σένγκεν στην προστασία των εξωτερικών συνόρων του χώρου ελεύθερης κυκλοφορίας της ΕΕ. Ως οργανισμός της ΕΕ, ο Frontex χρηματοδοτείται από τον προϋπολογισμό της ΕΕ, καθώς και από συνεισφορές των συνδεδεμένων χωρών Σένγκεν. Έως το 2020, ο Οργανισμός θα απασχολεί περίπου 1.000 υπαλλήλους, εκ των οποίων σχεδόν το ένα τέταρτο είναι αποσπασμένοι από τα κράτη μέλη και θα επιστρέψουν στην εθνική τους υπηρεσία μετά την ολοκλήρωση της θητείας τους στον Frontex.

Το 2016, ο Οργανισμός επεκτάθηκε και αναβαθμίστηκε σε Ευρωπαϊκό Οργανισμό Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, με διευρυμένο ρόλο που περιελάμβανε, πέραν του ελέγχου της μετανάστευσης, τη διαχείριση των συνόρων και αυξημένες αρμοδιότητες στην καταπολέμηση του διασυνοριακού εγκλήματος. Σήμερα ο Frontex αναγνωρίζεται ως ένας από τους ακρογωνιαίους λίθους του χώρου ελευθερίας, ασφάλειας και δικαιοσύνης της ΕΕ. Στην εντολή του έχουν συμπεριληφθεί επισήμως και αρμοδιότητες έρευνας και διάσωσης, κάθε φορά που προκύπτουν τέτοιες καταστάσεις στο πλαίσιο της επιτήρησης των θαλάσσιων συνόρων.

Ο Frontex είναι ένας επιχειρησιακός οργανισμός, με περισσότερους από 1 500 αξιωματικούς από κράτη μέλη που επιχειρούν σε ολόκληρη την ΕΕ ανά πάσα στιγμή. Για την ενίσχυση της ικανότητάς του να παρακολουθεί νέες και ραγδαία εξελισσόμενες συνθήκες το κέντρο επιχειρήσεων του Frontex, που είναι αρμόδιο για την παρακολούθηση των εξωτερικών συνόρων, πλέον λειτουργεί σε καθημερινή και 24ωρη βάση.

Νομική βάση και υποχρέωση λογοδοσίας

Ο Frontex, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής, ιδρύθηκε με τον κανονισμό (ΕΕ) 2016/1624, της 14ης Σεπτεμβρίου 2016, για την Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή (ΕΕ L 251 της 16.9.2016, σ. 1). Η έδρα του Frontex βρίσκεται στη Βαρσοβία της Πολωνίας.

Μολονότι ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής αντικαθιστά τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα των Κρατών Μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έχει την ίδια νομική προσωπικότητα και είναι γνωστός με την ίδια ονομασία: Frontex.

Ο Frontex βρίσκεται σε συνεχή επαφή με τα κράτη μέλη και τα θεσμικά όργανα της ΕΕ. Ο Οργανισμός καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να είναι διαφανής στις δραστηριότητές του και, για τον σκοπό αυτό, ο εκτελεστικός διευθυντής συμμετέχει και συνεισφέρει τακτικά στις ακροάσεις του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και στις συνεδριάσεις του Συμβουλίου Υπουργών της ΕΕ που είναι αρμόδιοι για τις εσωτερικές υποθέσεις και τη μετανάστευση. Με τον τρόπο αυτό, ο Frontex εκπληρώνει την υποχρέωση λογοδοσίας του έναντι του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου ως αρμόδιων για τον προϋπολογισμό αρχών.

Πάνω απ’ όλα, ο Frontex εποπτεύεται από διοικητικό συμβούλιο, στο οποίο συμμετέχουν ένας εκπρόσωπος από κάθε κράτος μέλος και δύο εκπρόσωποι της Επιτροπής (βλέπε ενότητα κατωτέρω για περισσότερες πληροφορίες). Όπως συμβαίνει με όλους τους οργανισμούς της ΕΕ, ο Frontex μπορεί επίσης να υπόκειται σε λογιστικούς ελέγχους από το Ελεγκτικό Συνέδριο ή σε έρευνες από την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Καταπολέμησης της Απάτης (OLAF).

Περαιτέρω βασικά έγγραφα που καλύπτουν τη νομική βάση και την υποχρέωση λογοδοσίας του Οργανισμού είναι διαθέσιμα (στα αγγλικά) εδώ:

Νομικές πράξεις

Αποφάσεις του διοικητικού συμβουλίου

Πρακτικά του διοικητικού συμβουλίου

Διοικητικό συμβούλιο

Το διοικητικό συμβούλιο εγκρίνει τον προϋπολογισμό και ελέγχει την εκτέλεσή του, διορίζει τους εκτελεστικούς και αναπληρωτές εκτελεστικούς διευθυντές και μεριμνά για τη διαφάνεια των διαδικασιών λήψης αποφάσεων του Οργανισμού. Ως νόμιμος εκπρόσωπος του Οργανισμού, ο εκτελεστικός διευθυντής λογοδοτεί για τις δραστηριότητές του απευθείας στο εν λόγω όργανο διοίκησης.

Το διοικητικό συμβούλιο, το οποίο συνεδριάζει πέντε φορές ετησίως, αποτελείται από εκπροσώπους των αρχηγών των συνοριακών αρχών των 26 κρατών μελών της ΕΕ που δεσμεύονται από τις διατάξεις του χώρου Σένγκεν, καθώς και από δύο μέλη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Στο διοικητικό συμβούλιο εκπροσωπούνται επίσης, αλλά με περιορισμένα δικαιώματα ψήφου, η Ισλανδία, το Λιχτενστάιν, η Νορβηγία και η Ελβετία, που δεν είναι κράτη μέλη της ΕΕ αλλά συνδεδεμένες χώρες Σένγκεν.

Εκπρόσωποι του Ηνωμένου Βασιλείου και της Δημοκρατίας της Ιρλανδίας καλούνται επίσης να συμμετάσχουν στις συνεδριάσεις του διοικητικού συμβουλίου, αλλά δεν έχουν δικαίωμα ψήφου λόγω της απόφασής τους (πριν από την ίδρυση του Frontex το 2004) να συμμετάσχουν μόνο εν μέρει στη συνεργασία Σένγκεν.

Βασικές αρμοδιότητες

Επιτόπια ανάπτυξη αποστολών
Ο Οργανισμός παρέχει αξιωματούχους επιβολής του νόμου από τα κράτη μέλη και τις συνδεδεμένες χώρες Σένγκεν, μαζί με σκάφη, αεροσκάφη και εξοπλισμό επιτήρησης των συνόρων, σε περιοχές των εξωτερικών συνόρων που χρήζουν πρόσθετης συνδρομής. Εκτός από τον έλεγχο των συνόρων, οι επιχειρήσεις του Frontex καλύπτουν καθήκοντα που σχετίζονται με τη θαλάσσια ασφάλεια, τους ελέγχους ασφαλείας, την έρευνα και διάσωση, και την προστασία του περιβάλλοντος.

Ανάλυση κινδύνων
Ο Frontex αξιολογεί τους κινδύνους για την ασφάλεια των συνόρων της ΕΕ. Διαμορφώνει μια εικόνα για τις μορφές και τις τάσεις σε ό,τι αφορά την παράτυπη μετανάστευση και τις διασυνοριακές εγκληματικές δραστηριότητες στα εξωτερικά σύνορα. Ο Οργανισμός κοινοποιεί τα πορίσματά του στις χώρες της ΕΕ και στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή και τα χρησιμοποιεί για τον σχεδιασμό των μελλοντικών του δραστηριοτήτων. Όλες οι δραστηριότητες του Frontex διαμορφώνονται βάσει ανάλυσης κινδύνων.

Παρακολούθηση της κατάστασης
Ο Frontex παρακολουθεί σε μόνιμη βάση τα εξωτερικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, εκδίδοντας ενημερώσεις και προειδοποιήσεις προς τα κράτη μέλη της ΕΕ και τις συνδεδεμένες χώρες Σένγκεν, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και άλλους οργανισμούς.

Αξιολόγηση τρωτότητας
Ο Οργανισμός διενεργεί ετήσιες αξιολογήσεις της ικανότητας και της ετοιμότητας κάθε κράτους μέλους και συνδεδεμένης χώρας Σένγκεν να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις στα εξωτερικά του/της σύνορα, περιλαμβανομένων των μεταναστευτικών πιέσεων. Ο Frontex τοποθετεί αξιωματικούς συνδέσμους σε κράτη μέλη της ΕΕ με στόχο να μπορεί να διατηρεί ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης όσον αφορά τον έλεγχο των συνόρων σε επίπεδο ΕΕ.

Ευρωπαϊκή συνεργασία στα καθήκοντα ακτοφυλακής
Ο Οργανισμός υποστηρίζει τη συνεργασία των αρμόδιων για την επιβολή του νόμου αρχών, των οργανισμών της ΕΕ και των τελωνείων στα θαλάσσια σύνορα. Τα σκάφη και τα αεροσκάφη που αναπτύσσονται στο πλαίσιο των επιχειρήσεών του συλλέγουν επίσης και κοινοποιούν πληροφορίες σχετικά με τον έλεγχο της αλιείας, την ανίχνευση ρύπανσης και τη συμμόρφωση προς τους κανονισμούς για τη θάλασσα.

Κοινοποίηση πληροφοριών σχετικά με εγκληματικές δραστηριότητες
Ο Οργανισμός κοινοποιεί στις ενδιαφερόμενες εθνικές αρχές, στην Ευρωπαϊκή Αστυνομική Υπηρεσία (Europol) και σε άλλους ευρωπαϊκούς οργανισμούς τις πληροφορίες που συλλέγει στα σύνορα. σχετικά, μεταξύ άλλων, με άτομα που είναι ύποπτα για συμμετοχή σε εγκληματικές δραστηριότητες, όπως η παράνομη διακίνηση μεταναστών, η εμπορία ανθρώπων ή η τρομοκρατία.

Επιχειρήσεις επιστροφής
Ο Frontex διαδραματίζει ολοένα σημαντικότερο ρόλο στη επιστροφή ατόμων που δέν μπορούν να παραμεινουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση στις χώρες καταγωγής τους. Ο Οργανισμός συνδράμει τα κράτη μέλη στον συντονισμό και τη χρηματοδότηση επιχειρήσεων επιστροφής, αλλά έχει επίσης τη δυνατότητα να ξεκινά τέτοιες επιχειρήσεις με δική του πρωτοβουλία. Για τον σκοπό αυτόν, ο Frontex μπορεί να ναυλώνει πτήσεις και να κάνει κρατήσεις θέσεων σε εμπορικές πτήσεις. Ο Οργανισμός συνδράμει ακόμη στην έκδοση των αναγκαίων ταξιδιωτικών εγγράφων για τον τη επιστροφή παράτυπων μεταναστών και στην παροχή εμπειρογνωμόνων που βοηθούν στις επιχειρήσεις επιστροφής.

Εξωτερικές σχέσεις
Η συνεργασία με χώρες εκτός της ΕΕ και του χώρου Σένγκεν αποτελεί αναπόσπαστο τμήμα της εντολής του Frontex και μια από τις στρατηγικές προτεραιότητες του Οργανισμού. Στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής ολοκληρωμένης διαχείρισης των συνόρων (IBM), ο Frontex αναπτύσσει και διατηρεί δίκτυο συμπράξεων με συνοριακές αρχές κρατών εκτός ΕΕ, ιδίως δε κρατών που συνορεύουν με την ΕΕ και χωρών καταγωγής και διέλευσης των μεταναστών. Ο Οργανισμός τοποθετεί επίσης αξιωματικούς συνδέσμους σε χώρες εκτός ΕΕ που επηρεάζονται από την παράτυπη μετανάστευση.

Ταχεία αντίδραση
Ο Frontex είναι σε θέση να αποστέλλει άμεσα προσωπικό συνοριοφυλακής και ακτοφυλακής και εξοπλισμό σε κράτη μέλη της ΕΕ και συνδεδεμένες χώρες Σένγκεν που αντιμετωπίζουν καταστάσεις εκτάκτου ανάγκης στα εξωτερικά τους σύνορα. Τα κράτη μέλη οφείλουν να παρέχουν έως 1500 υπαλλήλους από την εφεδρεία ταχείας αντίδρασης κατόπιν αιτήματος του Οργανισμού.

Έρευνα και καινοτομία
Ο Frontex φέρνει σε επαφή εμπειρογνώμονες ελέγχου των συνόρων με τους κλάδους της έρευνας και της βιομηχανίας έτσι ώστε οι νέες τεχνολογίες να ανταποκρίνονται στις ανάγκες των αρχών που είναι υπεύθυνες για τον έλεγχο των συνόρων.

Κατάρτιση
Ο Frontex αναπτύσσει κοινά πρότυπα κατάρτισης για τις συνοριακές αρχές, με στόχο την εναρμόνιση της εκπαίδευσης των συνοριοφυλάκων και των ακτοφυλάκων στην ΕΕ και τις συνδεδεμένες χώρες Σένγκεν. Αυτό αποσκοπεί στην εφαρμογή ενιαίων προτύπων ελέγχου των συνόρων για τους ταξιδιώτες που διέρχονται τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Δίνει επίσης τη δυνατότητα στους συνοριοφύλακες και τους ακτοφύλακες από διάφορες χώρες να συνεργάζονται αποτελεσματικά όταν συμμετέχουν σε επιχειρήσεις του Frontex.

Κοινές επιχειρήσεις

Οι κοινές επιχειρήσεις είναι οι επιχειρήσεις του Οργανισμού με τη μεγαλύτερη προβολή. Ο Frontex αναπτύσσει εκατοντάδες υπαλλήλους συνοριοφυλακής και ακτοφυλακής, μαζί με σκάφη, οχήματα, αεροσκάφη και λοιπό εξοπλισμό, προκειμένου να συνδράμει τα κράτη μέλη που αντιμετωπίζουν προκλήσεις στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Οι επιχειρήσεις αυτές πραγματοποιούνται στα θαλάσσια και χερσαία σύνορα της Ευρώπης, καθώς και σε διεθνή αεροδρόμια. Επί του παρόντος, ο Frontex βασίζεται κυρίως στα κράτη μέλη της ΕΕ και στις συνδεδεμένες χώρες Σένγκεν για την παροχή του ειδικευμένου προσωπικού και του εξοπλισμού που απαιτούνται για τις επιχειρήσεις του, ωστόσο προσανατολίζεται προς την κατεύθυνση της μίσθωσης και της αγοράς του δικού του εξοπλισμού. Ο Frontex μπορεί επίσης να βασίζεται σε προσωπικό τουλάχιστον 1 500 υπαλλήλων, οι οποίοι μπορούν να αναπτυχθούν μέσα σε πέντε ημέρες προκειμένου να αντιμετωπίσουν καταστάσεις έκτακτης ανάγκης στα σύνορα της Ευρώπης.

Παρότι οι θαλάσσιες επιχειρήσεις του Οργανισμού που είναι σε εξέλιξη στη Μεσόγειο παρέχουν υποστήριξη στην Ιταλία, την Ελλάδα και την Ισπανία προκειμένου να αντιμετωπίσουν τις μεταναστευτικές πιέσεις, το σύνολο των επιχειρήσεων του Οργανισμού συμβάλλει και στην αντιμετώπιση διαφόρων μορφών διασυνοριακού εγκλήματος. Οι θαλάσσιες επιχειρήσεις περιλαμβάνουν και άλλα καθήκοντα, όπως παρακολούθηση της ρύπανσης και της παράνομης αλιείας. Οι επιχειρήσεις αυτές υλοποιούνται με τη συνεργασία άλλων οργανισμών της ΕΕ, ιδίως δε της Ευρωπόλ, του Ευρωπαϊκού Οργανισμού για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (EMSA) και της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Ελέγχου της Αλιείας (EFCA). 1/8

Επιβολή του νόμου

Ο Frontex συμβάλλει καθοριστικά στην ενίσχυση της εσωτερικής ασφάλειας του χώρου Σένγκεν μέσω της παρακολούθησης των εξωτερικών συνόρων του, της πραγματοποίησης ελέγχων ασφαλείας και επιχειρήσεων επαναπατρισμού, καθώς και μέσω της συνεργασίας με εθνικές αρχές και την Europol.

Ο Frontex συμβάλλει ακόμη στην καταπολέμηση της τρομοκρατίας βοηθώντας τα κράτη μέλη να ενισχύσουν τους ελέγχους στα εξωτερικά σύνορα και παρέχοντας στήριξη για τον εντοπισμό πιθανών αλλοδαπών τρομοκρατών μαχητών. Το προσωπικό που αποστέλλει ο Frontex είναι εκπαιδευμένο να εντοπίζει άτομα τα οποία ενδέχεται να αναπτύσσουν δραστηριότητες που συνδέονται με την τρομοκρατία.

Ο ρόλος του Frontex σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης

Η συμμετοχή σε επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης ήταν ανέκαθεν προτεραιότητα του Frontex και κατοχυρώνεται στον κανονισμό της ΕΕ με τον οποίον δημιουργήθηκε η Ευρωπαϊκή Συνοριοφυλακή και Ακτοφυλακή. Ο Frontex υποχρεούται να παρέχει τεχνική και επιχειρησιακή συνδρομή στη θάλασσα προς υποστήριξη των επιχειρήσεων διάσωσης οι οποίες ενδεχομένως προκύπτουν στη διάρκεια επιχειρήσεων επιτήρησης των συνόρων.

Οι δραστηριότητες έρευνας και διάσωσης αποτελούν επίσης ειδικό στόχο του επιχειρησιακού σχεδίου κάθε θαλάσσιας επιχείρησης του Frontex.

Κατά την περίοδο 2015-2017, ο Frontex συνέβαλε στη διάσωση 280 000 ατόμων στη Μεσόγειο.

Θεμελιώδη δικαιώματα

Ο σεβασμός και η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων βρίσκονται στο επίκεντρο όλων των δραστηριοτήτων του Frontex. Οι υπάλληλοι του Οργανισμού και των εθνικών υπηρεσιών που συμμετέχουν στις επιχειρήσεις του Frontex λαμβάνουν κατάρτιση για τα θεμελιώδη δικαιώματα και για το δικαίωμα διεθνούς προστασίας πριν από τη συμμετοχή τους σε επιχείρηση, ενώ η υποχρέωση αναφοράς πιθανών παραβιάσεων των θεμελιωδών δικαιωμάτων είναι ενσωματωμένη σε κάθε επιχειρησιακό σχέδιο.

Ο υπεύθυνος θεμελιωδών δικαιωμάτων, ο οποίος είναι ανεξάρτητος κατά την άσκηση των καθηκόντων του, αναφέρεται απευθείας στο διοικητικό συμβούλιο και συνεργάζεται με το συμβουλευτικό φόρουμ για τα θεμελιώδη δικαιώματα. Το συμβουλευτικό φόρουμ επικουρεί τον εκτελεστικό διευθυντή και το διοικητικό συμβούλιο με ανεξάρτητες συμβουλές σε θέματα θεμελιωδών δικαιωμάτων. Απαρτίζεται από τρία μόνιμα μέλη, τρεις διεθνείς οργανισμούς και εννέα οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που έχουν επιλεγεί για τριετή θητεία:

Μόνιμα μέλη:

Οργανισμός Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (FRA)
Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Υποστήριξης για το Άσυλο (EASO)
Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR)

Διεθνείς οργανισμοί:

Συμβούλιο της Ευρώπης
Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης (ΔΟΜ)
Οργανισμός για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στην Ευρώπη (ΟΑΣΕ)

Οι οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών που εκπροσωπούνται σήμερα είναι οι εξής:

AIRE Centre
Γραφείο της Διεθνούς Αμνηστίας στα Ευρωπαϊκά Θεσμικά Όργανα (AI- EIO)
Caritas Europa
Ένωση των Εκκλησιών για τους Μετανάστες στην Ευρώπη (CCME)
Ευρωπαϊκό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες και τους Εξόριστους (ECRE)
Διεθνής Επιτροπή Νομικών (ICJ)
Υπηρεσία των Ιησουιτών για τους Πρόσφυγες (JRS)
Πλατφόρμα διεθνούς συνεργασίας για τους μετανάστες χωρίς έγγραφα (PICUM)
Γραφείο του Ερυθρού Σταυρού στην ΕΕ (RCEU)