Facebook vs Apple, πόλεμος συμφερόντων ή απλώς βολική συναλλαγή;

Facebook vs Apple, πόλεμος συμφερόντων ή απλώς βολική συναλλαγή;

Μέσα στους επόμενους μήνες οι χρήστες τηλεφωνικών συσκευών iphone θα λάβουν μια ειδοποίηση στην οποία θα τους ζητά η κατασκευάστρια εταιρεία να δηλώσουν αν επιτρέπουν ή όχι στην εγκατεστημένη εφαρμογή facebook να συλλέγει διάφορες πληροφορίες που αφορούν τους χρήστες. Παρόμοια μηνύματα θα σταλούν και για κάθε άλλη παρόμοια εφαρμογή που συλλέγει πληροφορίες.

Ο εκπρόσωπος τύπου της πιο ανεπτυγμένης πλατφόρμας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης απάντησε στα παραπάνω, ότι αυτό δεν σημαίνει ότι το facebook συλλέγει νέες μορφές πληροφορίας, αλλά ότι απλώς χρησιμοποιεί τα δεδομένα του προφίλ κάθε χρήστη προκειμένου η εφαρμογή να βελτιωθεί και έτσι να προκύψει μια «καλύτερη εμπειρία» για τον χρήστη!.

 Όμως γιατί είδους πληροφορίες μιλάμε; Είναι σχεδόν συνηθισμένο ότι αν κάποιος ψωνίσει π.χ. ένα ζευγάρι παπούτσια από κάποιο ηλεκτρονικό κατάστημα, (ή αν αναζητήσει κάποιο αντίστοιχο προϊόν στο διαδίκτυο), αμέσως σχεδόν δεκάδες σχετικές διαφημίσεις εμφανίζονται αμέσως στις ενημερώσεις του Facebook. Κι ακόμη χειρότερα σε βαθμό τρομακτικό, αυτό συμβαίνει και όταν κάποιος πραγματοποιήσει την αγορά αυτή σε φυσικό κατάστημα.

Οι ιστοσελίδες έχουν αναπτύξει ένα πολύπλοκο και αρκετά προηγμένο σύστημα εντοπισμού των χρηστών του διαδικτύου, μέτρησης και καταγραφής των επιλογών, των προτιμήσεων, των τάσεων κλπ. ώστε από την αλγοριθμική επεξεργασία των δεδομένων αυτών να προκύπτουν πολύτιμα στατιστικά στοιχεία, τα οποία με τη σειρά τους τροφοδοτούν άλλα συστήματα ώστε να δημιουργηθούν κατάλληλα αγοραστικά προφίλ για κάθε χρήστη, κι έτσι οι ιστοσελίδες που αναφέρθηκαν στην αρχή (δηλ. τα ηλεκτρονικά καταστήματα), να προωθούν τα κατάλληλα διαφημιστικά πακέτα.

 Ο διευθύνων σύμβουλος της Apple, Τιμ Κουκ[1] τον περασμένο μήνα δήλωσε στο συνέδριο «Computers, Privacy and Data», ότι αυτή τη στιγμή οι χρήστες μπορεί να μη γνωρίζουν αν οι εφαρμογές που χρησιμοποιούν για να περάσουν την ώρα τους, να κάνουν check-in, ή να βρουν ένα εστιατόριο για φαγητό, μπορεί στην πραγματικότητα να διαβιβάζουν πληροφορίες σχετικά με τις φωτογραφίες που έχουν τραβήξει, τα άτομα στη λίστα επαφών τους ή δεδομένα τοποθεσίας που αντικατοπτρίζουν που τρώνε, κοιμούνται ή προσεύχονται».

Έτσι η Apple  ισχυρίζεται ότι πιέζει προκειμένου να ελέγχεται η ποσότητα από τα δεδομένα που μπορούν να συλλέξουν οι εφαρμογές, δίνοντας στους χρήστες τη δυνατότητα να απενεργοποιήσουν την παρακολούθηση τοποθεσίας και να ενημερώσουν τους χρήστες αν μια εφαρμογή παρακολουθεί την τοποθεσία τους. Το επόμενο βήμα για την εταιρεία θα είναι να επιτρέψει στους χρήστες να εξαιρεθούν από τη συλλογή δεδομένων εξ ολοκλήρου.

Και ως εδώ θα πει κάποιος όλα καλά. Όμως είναι πραγματικά έτσι; Ο παγκόσμιος κολοσσός υψηλής ψηφιακής τεχνολογίας, πρωτοπόρος στο είδος του και δημιούργημα του ιδιοφυούς Στιβ Τζομπς[2] έχει πράγματι τόσο ξεκάθαρες και αγνές προθέσεις, όταν οι τεχνικού του γνωρίζουν καλά ότι το προηγμένο  λογισμικό κάθε έξυπνης συσκευής είναι κατασκευασμένο εξ’ αρχής με τρόπο τέτοιο, ώστε να μπορεί να παρακολουθείται και να παρέχει πληροφορίες στίγματος, ήχου και δεδομένων για διάφορους σκοπούς και λόγους, πολλές φορές δημοσίου συμφέροντος ή εθνικής ασφαλείας.

Η απάντηση του ομίλουΜαρκ  Ζάκερμπεργκ [3] ,κάνει λόγο για την ευκαιρία που έχουν έτσι οι μικρές επιχειρήσεις για διαφήμιση και προβολή, χωρίς μεγάλο κόστος ενώ επισήμανε ότι το γεγονός πως η Apple θα αναφέρει στους χρήστες της ποιοι τύποι δεδομένων συλλέγονται από κάθε εφαρμογή, δεν παρέχει καμιά ιδιαίτερη δικλείδα ασφαλείας.

«Η νέα προτροπή της Apple έχει σχεδιαστεί για να παρουσιάσει μια ψευδή αντιστάθμιση μεταξύ εξατομικευμένων διαφημίσεων και προστασίας της ιδιωτικής ζωής, όταν στην πραγματικότητα μπορούμε να παρέχουμε και τα δύο», δήλωσε εκπρόσωπος του Facebook.

Η Apple είναι απίθανο να υποχωρήσει, με τον Κουκ να υπαινίσσεται ότι η συλλογή δεδομένων από εταιρείες όπως το Facebook μπορεί να αιτιολογεί ένα μεγάλο μέρος της ανεξέλεγκτης παραπληροφόρησης και των θεωριών συνωμοσίας στο διαδίκτυο. «Δεν μπορούμε πλέον να κάνουμε τα στραβά μάτια σε μια θεωρία της τεχνολογίας που λέει ότι κάθε δέσμευση είναι καλή δέσμευση – όσο περισσότερο τόσο το καλύτερο – και όλα με στόχο τη συλλογή όσο το δυνατόν περισσότερα δεδομένα», είπε. «Πάρα πολλοί εξακολουθούν να θέτουν το ερώτημα»: «κατά πόσο μπορούμε να ξεφύγουμε από τη παρακολούθηση και με ποιες συνέπειες; Ένα κοινωνικό δίλημμα δεν μπορεί να επιτραπεί να γίνει κοινωνική καταστροφή».

Ο Κουκ τόνισε τέλος ότι η διαφήμιση υπήρχε για δεκαετίες πριν η τεχνολογία αρχίσει να συλλέγει τεράστιες ποσότητες δεδομένων σε ιστότοπους και εφαρμογές.

Μια ημέρα πριν από την ομιλία του Κουκ, ο Ζάκερμπεργκ κατηγόρησε την Apple για  λήψη της απόφασης αυτής με βάση  ανταγωνιστικά συμφέροντα, και όχι την προστασία της ιδιωτικής ζωή. «Βλέπουμε επίσης τις επιχειρήσεις της Apple να εξαρτώνται όλο και περισσότερο από την απόκτηση μερίδιο σε εφαρμογές και υπηρεσίες εναντίον μας αλλά και άλλων προγραμματιστών», δήλωσε.

Ο ισχυρός άνδρας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης κατέληξε με τη διαπίστωση: «Η Apple έχει κάθε κίνητρο να χρησιμοποιήσει τη δεσπόζουσα θέση της πλατφόρμας της για να παρέμβει στον τρόπο λειτουργίας των εφαρμογών μας και άλλων εφαρμογών, κάτι που κάνουν τακτικά για να προτιμούν τη δική τους.

 Όταν ακούτε τους ανθρώπους να υποστηρίζουν ότι δεν θα πρέπει να καταφεύγουμε σε τέτοιου είδους πρακτικές- ή ότι θα πρέπει να γυρίσουμε στις παλιές ημέρες των μη στοχευμένων τηλεοπτικών διαφημίσεων – νομίζω ότι αυτό που πραγματικά υποστηρίζουν είναι μια οπισθοδρόμηση στην οποία μόνον οι μεγαλύτερες εταιρείες έχουν την ικανότητα να κάνουν, οι μικρές επιχειρήσεις είναι σοβαρά μειονεκτούσες, και ο ανταγωνισμός μειώνεται.»

Και βέβαια στη διαμάχη δεν θα μπορούσε να μην πάρει θέση και η Google -η μεγαλύτερη δηλαδή μηχανή αναζήτησης παγκοσμίως- η οποία όμως ήταν λιγότερο επιθετική σχετικά με τις επικείμενες αλλαγές. Σε πρόσφατη τη δήλωση της αναφέρει ότι εργάζεται για να συμμορφωθεί με τις αλλαγές για τις εφαρμογές της και να συμβουλεύει τους πελάτες ότι θα μπορούσαν να δουν σημαντικό αντίκτυπο στα έσοδα από τις διαφημίσεις της Google στις συσκευές τους μετά την αλλαγή, που ετοιμάζει η Apple.

Σε κάθε περίπτωση οι εταιρείες ψηφιακής τεχνολογίας, οι πλατφόρμες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και οι μηχανές αναζήτησης, ίσως δεν βρίσκονται και σε τόση προφανή διαμάχη και μάλιστα για την προάσπιση των ατομικών ελευθεριών, της ιδιωτικότητας και ανωνυμίας, της προστασίας της ελευθερίας στην επιλογή και προϊόντων, υπηρεσιών αλλά και κοινωνικών φορέων, κόμματων οργανώσεων κλπ.

Ίσως ο καβγάς να είναι προσχηματικός και να λειτουργεί παραπλανητικά, απομακρύνοντας το κοινό από το βασικό θέμα που δεν είναι άλλο από τη δυνατότητα και των τριών εμπλεκομένων να ελέγχουν και να συλλέγουν πληροφορίες, να αποκλείουν κάποιες ή να προβάλουν άλλες, να αναδεικνύουν  πρόσωπα ή να τα απομειώνουν, εξαφανίζοντάς τα από ενημερώσεις και χρονολόγια, σε σημείο που η ύπαρξη και η βαρύτητα μιας προσωπικότητας να συνδέεται και να εξαρτάται από τον αριθμό ακολούθων, ψηφιακών φίλων ή θετικών αντιδράσεων σε αυτά. (Απόδειξη αποτελεί η θλιβερή πρακτική από κάποιους «αγοράς» ψεύτικων φίλων ή ακολούθων από σελίδες που αναλαμβάνουν υποτίθεται να ενισχύσουν την εικόνα της σελίδας τους στο facebook ή στο Instagram, σε ένα σύγχρονο ψηφιακό δουλεμπόριο ανθρώπινων μονάδων).

Τον Ιούνιου του 2011 ο Μαξ Σρεμς, αυστριακός φοιτητής νομικής, αποφάσισε να ζητήσει από το Facebook ένα αντίγραφο των δεδομένων του. Ο Σρεμς έλαβε τελικά ένα CD από την Καλιφόρνια το οποίο περιείχε 1200 σελίδες με προσωπικές πληροφορίες και μηνύματα που ο ίδιος είχε διαγράψει από το προφίλ του τα 3 χρόνια που χρησιμοποιούσε αυτό το μέσο κοινωνικής δικτύωσης!

Απορρίψεις αιτημάτων φιλίας, διαγραφές φίλων, συνομιλίες που είχε κάνει, λίστα με όλες τις φωτογραφίες στις οποίες είχε προσθέσει κάποιον, σε ποιες εκδηλώσεις παρέστη, σε ποιες όχι, κτλ. «Ανακάλυψα πως το Facebook είχε κρατήσει  προσωπικά μηνύματα που είχα γράψει και στη συνέχεια διαγράψει», δήλωσε ο Σρεμς σε συνέντευξή του. Εκπρόσωπος του Facebook απάντησε πως η εταιρεία απλώς έδωσε στον φοιτητή τις πληροφορίες που ζήτησε, στις οποίες «περιλαμβάνεται και μία σειρά από άλλα δεδομένα τα οποία δεν χαρακτηρίζονται ως προσωπικά, καθώς και αναλύσεις της πλατφόρμας».

To 2016 μέλη της καμπάνιας του Ντόναλντ Τραμπ χρησιμοποίησαν το κενό ασφάλειας του Facebook, προκειμένου να εντοπίσουν αναποφάσιστους ψηφοφόρους στις λεγόμενες αμφιλεγόμενες εκλογικά πολιτείες ( swing states) και να τους επηρεάσουν συκοφαντώντας την υποψήφια των Δημοκρατικών, Χίλαρι Κλίντον. Την ίδια χρονιά η ερευνητική ομάδα του Facebook αναγνώρισε συνολικά 50 διαφορετικές εκστρατείες παραπληροφόρησης, μεταξύ των οποίων μία ιρανική και μια ρωσική απόπειρα παρέμβασης στις αμερικανικές και τις ουκρανικές εκλογές αντίστοιχα.

Το 2018 Ομοσπονδιακή Επιτροπή Εμπορίου (FTC) των Η.Π.Α ανακοίνωσε ότι διεξάγει ανοιχτή έρευνα για τις πρακτικές που ακολουθεί το Facebook σε ότι αφορά την προστασία των προσωπικών δεδομένων, μετά την αποκάλυψη ότι στοιχεία 50 εκατομμυρίων χρηστών κατέληξαν στα χέρια της εταιρείας πολιτικών συμβούλων Cambridge Analytica[4]. Στην ακροαματική έρευνα της Επιτροπής Νομικών Υποθέσεων, κλήθηκαν οι διευθύνοντες σύμβουλοι (αλλά και ο ίδιος ο Ζάκερμπεργκ) της Facebook Inc, Alphabet Inc and Twitter Inc  με αντικείμενο την προστασία των προσωπικών δεδομένων των χρηστών, γεγονός που προκάλεσε τεράστιες απώλειες της μετοχής το ομίλου στο χρηματιστήριο.

Μόλις έναν χρόνο μετά, τον Απρίλιο του 2019  βρέθηκαν στοιχεία από 540 εκατ. λογαριασμούς χρηστών του Facebook εκτεθειμένα στο δίκτυο επεξεργασίας της Amazon. Σχόλια, κωδικοί ασφαλείας, φωτογραφίες, είχαν συλλεχθεί από δύο ξεχωριστές εφαρμογές τρίτων στο Facebook, σύμφωνα με το  Bloomberg. Τον ίδιο χρόνο  το BBC, ανακοίνωσε κυβερνοεπίθεση στην εφαρμογή  WhatsApp, που ανήκει στο Facebook με στόχο έναν «επιλεγμένο αριθμό» χρηστών και ενορχηστρώθηκε από έναν «προηγμένο δρώντα του κυβερνοχώρου». Σε ρεπορτάζ των New York Times και των Financial Times, ως υπεύθυνη για την επίθεση κατονομάζεται η ισραηλινή εταιρεία ασφαλείας NSO Group[5]. Και το δράμα των αποκαλύψεων δεν έχει τέλος.

Το βέβαιο είναι ότι τις επόμενες δεκαετίες θα αυξηθεί ο βαθμός ατομικής επιλογής στη διαχείριση και την προστασία των προσωπικών πληροφοριών και δεδομένων, αλλά με τέτοιο τρόπο  που δεν θα επηρεάζει σημαντικά ούτε το διαφημιστικό αντίκτυπο και τη χειραγώγηση της αγοράς, ούτε και θα παρέχει τα μέσα στους χρήστες ώστε να αποφεύγουν τον έλεγχο και την παρακολούθησή τους από όσους θα θελήσουν  να το πράξουν.

Το ζητούμενο δεν είναι απλώς η προώθηση προϊόντων, η δημιουργία προτύπων, η συνειδησιακή αλλοτρίωση και η συλλογική χειραγώγηση. Οι νέες ψηφιακές στρατιές όλων των εμπλεκομένων σε αυτό τον πόλεμο χωρίς θύματα και αιχμαλώτους δεν χρησιμοποιούν πλέον όπλα, συρματοπλέγματα και στρατόπεδα συγκεντρώσεως και είναι σίγουρο ότι θα φροντίσουν να συμφωνήσουν τελικά στους τρόπους και στις μεθόδους ελέγχου των κοινωνιών. Αν και αμφιβάλω αν διαφώνησαν στα αλήθεια και ποτέ.

Δεν πρόκειται να μας στερήσουν την ελευθερία μας. Το αντίθετο. Θα μας προσφέρουν όλα τα μέσα ώστε να νιώθουμε ολοένα και πιο ελεύθεροι και σίγουροι πως η φωνή μας ακούγεται δυνατά και η θέλησή μας είναι σεβαστή. Κι έτσι θα συνεχίσουμε ως το τέλος να βαδίζουμε ανίδεοι πάνω στον σισύφειο τροχό του προκαθορισμένου πεπρωμένου μας, με την ψευδαίσθηση μιας ζωής που δεν ήταν ποτέ η δική μας σε ένα παγκόσμιο κελί με θέα  ένα άλλο τρομακτικότερο, Σύμπαν 25[6].

---

[1] Τίμοθι Ντόναλντ «Τιμ» Κουκ Timothy Donald “Tim” Cook,  1960 είναι Αμερικανός στέλεχος επιχειρήσεων και σημερινός διευθύνων σύμβουλος (CEO) της Apple IncΕκτός από την Apple, Συμμετέχει στο Διοικητικό Συμβούλιο της εταιρείας αθλητικής ένδυσης Nike Inc. καθώς και σε αυτό της National Football Foundation (NFF) για το αμερικανικό ποδόσφαιρο. Η προσωπική του περιουσία ξεπερνά τα 700 εκ. δολάρια. 2014. Το 2014 Κουκ δήλωσε δημόσια πως είναι ομοφυλόφιλος.

[2] Στήβεν Πωλ Τζομπς Steven Paul Jobs, 1955-2011, ήταν μια από τους πρωτοπόρους και οραματιστές στον χώρο της τεχνολογίας, ένας εκ των δύο συνιδρυτών, πρώην πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος της Apple, ο οποίος έφερε επανάσταση στον χώρο της ψηφιακής τεχνολογίας και της ανάπτυξης των λεγόμενων «έξυπνων κινητών».

[3] Μαρκ Έλιοτ Ζάκερμπεργκ 1984-είναι Αμερικανός προγραμματιστής, επιχειρηματίας , ιδρυτής και δημιουργός του Facebook μαζί με τους Εντουάρντο Σάβεριν, Ντάστιν Μόσκοβιτς και Κρις Χιούζ, συμφοιτητές του στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ. Είναι δισεκατομμυριούχος, καθώς κατέχει το 28% των μετοχών του Facebook, καταλαμβάνοντας την πέμπτη θέση στους πλουσιότερους ανθρώπους του κόσμου το 2017, με περιουσία που ανέρχεται στα 85 δισεκατομμύρια δολάρια (2020).

[4] Εταιρεία πολιτικού στρατηγικού σχεδιασμού και διαχείρισης. Ιδρύθηκε στο Λονδίνο το 2013. Διέκοψε τη λειτουργεία της το 2018 μετά το σκάνδαλο διαρροής προσωπικών δεδομένων εκατομυρίων χρηστών μέσω της εφαρμογής facebook.

[5] NSO Group, (από τα αρχικά των ιδρυτών της :Niv, Shalev and Omri). Εταιρεία κατασκοπευτικού λογισμικού, που ιδρύθηκε το 2010 στο Ισραήλ.

Στο παρελθόν έχει χαρακτηριστεί ως «έμπορος κυβερνοόπλων». Το λογισμικό Pegasus που διαθέτει έχει τη δυνατότητα να συλλέγει εμπιστευτικά δεδομένα από συσκευές- στόχους, ενώ παράλληλα συλλέγει δεδομένα μέσω μικροφώνου και κάμερας και στοιχεία για την τοποθεσία του χρήστη.

[6] Ο δρ Τζον Κάλχουν τις 1960 και του 1970, πραγματοποίησε το πείραμα με την ονομασία «Σύμπαν 25», ένα από τα τρομακτικότερα πειράματα στην ιστορία της επιστήμης, το οποίο μέσα από τη συμπεριφορά μιας αποικίας ποντικιών, είναι μια αμφιλεγόμενη απόπειρα για να εξηγήσουν οι επιστήμονες τις ανθρώπινες κοινωνίες. Το επιστημονικό έργο του Κάλχουν χρησιμοποιήθηκε ως μοντέλο ερμηνείας της κοινωνικής κατάρρευσης που προκαλεί ο εγκλεισμός, ο υπερπληθυσμός και το διαταραγμένο- παρότι άνετο- φυσικό περιβάλλον.

Ο Τζον Κάλχουν επανέλαβε το ίδιο πείραμα άλλες 25 φορές και κάθε φορά το αποτέλεσμα ήταν το ίδιο, ενώ η έρευνά του λειτουργεί ως άξονας μελέτης της αστικής κοινωνιολογίας και της ψυχολογίας.

Ο Κωνσταντίνος Μούσσας, γεννήθηκε στον Πειραιά, σπούδασε ιατρική και έχει εκδώσει εννέα ποιητικές συλλογές και τρεις μεταφράσεις Ιταλών ποιητών και διηγηματογράφων. Είναι μέλος πολλών λογοτεχνικών συλλόγων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Έχει τιμηθεί με βραβεία και διακρίσεις, ενώ ποιήματά του έχουν μεταφραστεί στα ιταλικά.       Ποιήματά του έχουν απαγγείλει οι :Στέφανος Ληναίος, Γιώργης Χριστοδούλου, Αιμίλιος Χειλάκης, Τάσος Νούσιας, Ρένος Χαραλαμπίδης, και ο Γρηγόρης Βαλτινός.