«Μας αφανίζουν από τις Βρυξέλλες».
Αυτή είναι η υπαρξιακή κραυγή από χώρες όπως η Δανία, η Σουηδία και η Φινλανδία, οι οποίες λένε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να αλλάξει τις συνήθειες πρόσληψης ή κινδυνεύει να εξαλείψει ουσιαστικά τους Σκανδιναβούς αξιωματούχους από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, το ισχυρό τμήμα της ΕΕ που συντάσσει τη νομοθεσία η οποία διέπει μια ολόκληρη ήπειρο.
Από τους Gregorio Sorgi, Giovanna Coi και Lucia Mackenzie/POLITICO
Ενώ αυτές οι χώρες εκπροσωπούνται επί του παρόντος σχετικά καλά μεταξύ των υψηλότερων βαθμίδων των γραφειοκρατών των Βρυξελλών, ο φόβος τους είναι ότι η νεότερη γενιά δεν ενδιαφέρεται για τις Βρυξέλλες –μια ανησυχία που αντικατοπτρίζεται στα στατιστικά στοιχεία της ίδιας της Επιτροπής, σύμφωνα με ανάλυση του POLITICO.
Ο λόγος, λένε: Η Επιτροπή έχει μια μακρά γραφειοκρατική διαδικασία προσλήψεων, εισαγωγικές εξετάσεις κακά σχεδιασμένες για ορισμένες χώρες και θέσεις εργασίας που πλέον δεν είναι και τόσο ελκυστικές για τους νέους Σκανδιναβούς.
«Οι Σκανδιναβοί έχουν σχεδόν αφανιστεί. Μας αποκαλούν “πάντα” γιατί είμαστε πολύ λίγοι στην Επιτροπή», είπε ένας διπλωμάτης από μια σκανδιναβική χώρα που εργάζεται προκειμένου να τοποθετεί συμπατριώτες του σε θέσεις εργασίας στην ΕΕ.
Τις επόμενες εβδομάδες, αυτές οι χώρες θα συνεργαστούν με μια ντουζίνα άλλα μέλη της ΕΕ προκειμένου να καταλήξουν σε μια συμφωνία με την Επιτροπή σχετικά με τις αλλαγές που μπορούν να γίνουν για να αποτρέψουν μια αυξανόμενη γεωγραφική ανισορροπία.
Ενώ η ομάδα (προς το παρόν) δεν θα επιτύχει τον Νο. 1 στόχο της —τις αλλαγές στις ειδικές εισαγωγικές δοκιμασίες ανά χώρα— η Επιτροπή αναμένεται να ενισχύσει την εμβέλειά της σε αυτές τις χώρες. Είναι μια ώθηση που θα θέσει την ομάδα σε μια πορεία σύγκρουσης με άλλα μέλη της ΕΕ, όπως η Ιταλία, η Ρουμανία και η Ελλάδα, οι οποίες τα πηγαίνουν αρκετά καλύτερα με τη συμμετοχή τους στις θέσεις λήψεων αποφάσεων και δεν θέλουν σοβαρές αλλαγές στο σύστημα.
Το ζήτημα όμως δεν αφορά μόνο το ανθρώπινο δυναμικό. Οι πρωτεύουσες της ΕΕ επιθυμούν να ωθήσουν περισσότερους ανθρώπους τους στις Βρυξέλλες προκειμένου να προστατεύν τα συμφέροντά τους, εκεί όπου συμβαίνουν τα γεγονότα.
Τα 14.000 υψηλόβαθμα στελέχη του μπλοκ -γνωστά ως «διαχειριστές» στη γλώσσα των Βρυξελλών- είναι η ψυχή των ευρωπαϊκών θεσμών. Εφαρμόζουν πολιτικές αποφάσεις υψηλού διακυβεύματος και καταργούν αθόρυβα κανόνες που διέπουν τα πάντα, από τη ρύπανση των αυτοκινήτων μέχρι την αποζημίωση για δωρεές όπλων στην Ουκρανία.
«Αυτό γίνεται πλέον ένα πραγματικά μεγάλο πολιτικό πρόβλημα», προειδοποιεί η Matilda Rotkirch, διπλωμάτης στη σουηδική αποστολή στην ΕΕ. «Εάν δεν διορθώσουμε αυτό το πρόβλημα, το κλίμα θα γίνει πολύ κακό κατά της ΕΕ από διάφορα κράτη-μέλη».
Μια ήπειρος χωρισμένη
Το να γίνεις «ευρωκράτης», δηλαδή μέλος του προσωπικού της διοικητικής επιτροπής της Ευρωπαϊκής Ένωσης ή ευρύτερα, οποιοσδήποτε αξιωματούχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι, από οικονομική άποψη, πιο ελκυστικό σε ορισμένες χώρες της ΕΕ από ό,τι σε άλλες.
Με αρχικούς μισθούς από 5.000 ευρώ το μήνα για το προσωπικό πλήρους απασχόλησης, η καριέρα στην Επιτροπή μπορεί να φαίνεται καλύτερη σε χώρες με χαμηλότερους μέσους ετήσιους μισθούς —όπως η Ελλάδα (15.897 €) ή η Ρουμανία (13.000 €)— σε σχέση με τη Δανία (63.261 €) ή τη Σουηδία (46.934 €).
Αυτό αντικατοπτρίζεται στα δεδομένα προσωπικού της Επιτροπής, τα οποία δείχνουν ότι η Ελλάδα και η Ρουμανία υπερεκπροσωπούνται μεταξύ των κατώτερων και μεσαίων διοικητικών στελεχών της Επιτροπής, όταν μετρώνται με βάση τις κατευθυντήριες γραμμές που έχει θέσει η ΕΕ για τη διασφάλιση της γεωγραφικής ισορροπίας.
Την ίδια στιγμή, στο ίδιο επίπεδο, οι Σουηδοί, οι Δανοί και οι Φινλανδοί υποεκπροσωπούνται.
«Για τη Σουηδία, το κύριο πρόβλημα στην Επιτροπή είναι η πρόσληψη κατώτερων στελεχών χωρίς διοικητικό ρόλο», δήλωσε η Rotkirch, από τη σουηδική αποστολή στην ΕΕ.
Πράγματι, οι Σουηδοί αποτελούν μόλις το 0,85% αυτών των υπαλλήλων, σχεδόν 2 ποσοστιαίες μονάδες κάτω από τον στόχο της ΕΕ. Εν τω μεταξύ, οι Ρουμάνοι αντιπροσωπεύουν το 7,2% της ίδιας ομάδας, πολύ πάνω από την κατευθυντήρια γραμμή του 4,5%.
«Αν είστε από τη Ρουμανία, [η εργασία για την ΕΕ] είναι μια καταπληκτική δουλειά. Ίσως όχι τόσο πολύ, αν είστε από τη Σουηδία, όπου υπάρχουν πολλές ελκυστικές θέσεις εργασίας», είπε η Carolyn Ban, συνταξιούχος καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο του Πίτσμπουργκ στις ΗΠΑ, η οποία έχει γράψει εκτενώς για αυτό το θέμα.
Είναι ενδιαφέρον ότι οι γεωγραφικές αποκλίσεις δεν είναι τόσο σοβαρές στα υψηλότερα επίπεδα της Επιτροπής. Μεταξύ των ανώτερων στελεχών της ΕΕ, για παράδειγμα, η Δανία και η Σουηδία εκπροσωπούνται ικανοποιητικά και σύμφωνα με τους στόχους της ΕΕ, ενώ η Φινλανδία εμφανίζεται ακόμη και ελαφρώς πάνω από αυτήν.
«Τα κράτη μέλη που λένε ότι υποεκπροσωπούνται δεν έχουν δίκιο ως προς τα πραγματικά στοιχεία, αφού κατέχουν εξαιρετικές θέσεις στο επίπεδο των θέσεων λήψης αποφάσεων», είπε ένας διπλωμάτης της ΕΕ που, όπως και αρκετοί άλλοι, μίλησε ανώνυμα προκειμένου να συζητήσει εσωτερικά ζητήματα.
Στην ουσία, τα δεδομένα της επόμενης γενιάς είναι αυτά που τρέμουν οι σκανδιναβικές χώρες και οι σύμμαχοί τους. Αυτά τα μέλη της ΕΕ φοβούνται ότι ο συνδυασμός της μείωσης των αιτήσεων και της επικείμενης αύξησης των συνταξιοδοτήσεων θα μειώσει την παρουσία τους στις Βρυξέλλες τα επόμενα χρόνια.
«Είμαστε καλά εκπροσωπούμενοι μεταξύ υψηλόβαθμων αξιωματούχων. Αλλά από τη στιγμή που αυτοί οι άνθρωποι συνταξιοδοτηθούν, τι θα μείνει; Αυτό είναι το πρόβλημα», είπε η Jenni Hakala, η οποία προωθεί την επαγγελαμτική σταδιοδρομία στην ΕΕ για τη φινλανδική πρεσβεία στην ΕΕ.
Ο Cristiano Sebastiani, πρόεδρος του Renouveau et Démocratie, ενός συνδικάτου που εκπροσωπεί τους υπαλλήλους της ΕΕ, υποστήριξε ότι οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης είναι στην πραγματικότητα οι δημιουργοί της δικής τους κακής κατάστασης. Σημείωσε ότι πίεσαν για μια αναμόρφωση του προσωπικού το 2004 που μείωσε τα προνόμια των αξιωματούχων και, κατά την άποψή του, έκανε τις θέσεις εργασίας λιγότερο ελκυστικές.
Ωστόσο, οι σκανδιναβικές χώρες δεν το βλέπουν έτσι. Υποστηρίζουν ότι το σύστημα είναι στην πραγματικότητα εναντίον τους. Κουνούν το δάχτυλο στη διαβόητη μακρά διαδικασία επιλογής της γραφειοκρατίας της ΕΕ -γνωστής ως concours- υποστηρίζοντας ότι αναπόφευκτα θα ευνοήσει όσους έχουν λιγότερες ευκαιρίες εργασίας στην πατρίδα τους.
«Οι Φινλανδοί νέοι… δεν συνηθίζουν να καταλήγουν σε μια λίστα υποψηφίων όπου μπορεί να χρειαστεί να περιμένουν για περίπου ενάμιση χρόνο πριν τους προσκαλέσουν σε μια δουλειά», είπε ο Henrik Pekkala, ο οποίος εργάζεται με την εταιρεία συμβούλων KPMG και πραγματοποίησε μελέτη για το θέμα υπό την αιγίδα της φινλανδικής κυβέρνησης.
Όσοι γνωρίζουν για τις εισαγωγικές εξετάσεις της ΕΕ λένε επίσης ότι τα τεστ είναι πιο ευθυγραμμισμένα με τα εκπαιδευτικά συστήματα στην Ιταλία, την Ισπανία και το Βέλγιο. Αυτές οι χώρες, σημειώνουν, έχουν παρόμοιες εξετάσεις για τη δημόσια διοίκηση προκειμένου να συμμετάσχουν σε κρατικούς τομείς.
Δομικές διαφωνίες
Η Επιτροπή λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις ανησυχίες. Ήδη, το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ έχει τροποποιήσει τη διαδικασία πρόσληψης σε μια προσπάθεια να ενισχύσει τις αιτήσεις από όλο το μπλοκ. Επίσης, μείωσε τους χρόνους αναμονής για τους διαγωνισμούς και ενίσχυσε την προσέγγιση των αποφοίτων σε χώρες που υποεκπροσωπούνται.
Ωστόσο, για τους Σκανδιναβούς αυτό δεν είναι αρκετό.
«Οι προσδοκίες μας είναι αρκετά χαμηλές», είπε ειρωνικά η Jenni Hakala, η Φινλανδή αξιωματούχος. «Ο κόσμος δεν ενδιαφέρεται [να συμμετάσχει στους διαγωνισμούς]. Πώς να πλασάρεις κάτι το οποίο οι άνθρωποι δεν είναι διατεθειμένοι να αγοράσουν;».
Οι Φινλανδοί και οι Σκανδιναβοί γείτονές τους θέλουν επίσης οι διαγωνισμοί για την Επιτροπή να είναι ξεχωριστοί για κάθε χώρα. Αυτός, υποστηρίζουν, είναι ο καλύτερος τρόπος για να σωθούν από την εξόντωση.
Η ιδέα προκαλεί κρουστικά κύματα στις Βρυξέλλες, με τις χώρες που ξεπερνούν τους στόχους της ΕΕ όσον αφορά τα χαμηλότερα επίπεδα υπαλλήλων να γκρινιάζουν ότι η ιεράρχηση μεμονωμένων χωρών σε τέτοιο βαθμό είναι απλά άδικη —και παραβιάζει την αρχή της ΕΕ όσον αφορά τις διακρίσεις. Υπάρχουν ακόμη και ανησυχίες σχετικά με νομικές προκλήσεις ως προς ένα τέτοιο βήμα από τις χώρες που έχουν περισσότερα να χάσουν.
«Η δυνατότητα διοργάνωσης μεμονωμένων εθνικών διαγωνισμών δεν είναι σύμφωνη με τις συνθήκες και δεν σέβεται τη βασική αρχή πρόσληψης της δημόσιας υπηρεσίας της ΕΕ, η οποία είναι η ατομική αξία των υποψηφίων», δήλωσε ένας αξιωματούχος από μια χώρα που υπερεκπροσωπείται στην Επιτροπή.
Η ίδια η Επιτροπή έχει αποκλείσει κάθε επιλογή που θα δημιουργούσε ποσοστώσεις για τις χώρες. Ωστόσο, ορισμένα θεσμικά όργανα των Βρυξελλών παίζουν με την ιδέα της θέσπισης κατευθυντήριων ποσοστώσεων για κάθε χώρα της ΕΕ.
Για τους φετινούς υποψηφίους, η ίδια η Επιτροπή τροποποίησε την πρακτική της αποκαλούμενης Blue Book —η οποία φέρνει εκατοντάδες άτομα στις Βρυξέλλες κάθε χρόνο για πρακτική άσκηση πέντε μηνών— για να ενισχύσει νέες προσλήψεις από παραδοσιακά υποεκπροσωπούμενες χώρες και να μειώσει τις συνολικές γεωγραφικές ανισορροπίες.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα διοργανώσει επίσης διαγωνισμούς ανά χώρα για να βοηθήσει στην πρόσληψη των δημοσίων υπαλλήλων του, παρά τις αυξανόμενες ανησυχίες ότι το σχέδιο θα καταρρεύσει από μια καταιγίδα νομικών προσφυγών.
Η Επιτροπή, είπε η Matilda Rotkirch, η Σουηδή διπλωμάτης, «θα τρώει ποπ κορν και θα παρακολουθεί τι θα συμβεί».
