Αυτή είναι μια σύντομη, και κάπως τυχαία, λίστα Ισλαμικών όρων. Δεν είναι πλήρης –στοχεύει μόνο στο να εξηγήσει κάποιες γενικές έννοιες και όρους του Ισλάμ, που ίσως να έχετε ακούσει αλλά να μην γνωρίζετε τι σημαίνουν.
Ισλάμ
Υποταγή
Μωάμεθ (570-632 μ.Χ.)
Ο τελευταίος, και ο σημαντικότερος, προφήτης που έστειλε ο θεός για να μεταδώσει το μήνυμά του. Ιερό πρόσωπο, ο ιδρυτής του Ισλάμ και ο συγγραφέας του Κορανίου όπως του το απήγγειλε ο θεός. Αρχικά έμπορος, έλαβε την πρώτη του θεϊκή αποκάλυψη στα 40 του χρόνια, κάτι που τον οδήγησε να γίνει θρησκυτικός ηγέτης και αργότερα πολέμαρχος. Το όνομά του σημαίνει «ο πιο αξιέπαινος».
Αλλάχ
Η αραβική λέξη για τον θεό. Προέρχεται από το ‘αλ-ιλάχ’, που σημείναι ‘ο θεός’ και σχετίζεται με το ‘ελ’ και το ‘ελοχίμ’, τις εβραϊκές λέξεις για τον θεό και τους θεούς αντίστοιχα.
Αλάχου άκμπαρ / Allahu Akbar
Σημαίνει ‘ο θεός είναι ο (πιο) μεγάλος’. Χρησιμοποιείται στην προσευχή και σαν έκφραση πίστης και αποφασιστικότητας. Ο όρος Τακμπίρ αναφέρεται σε αυτήν την έκφραση.
Κοράνι / Quran
Σημαίνει ‘απαγγελία’ –κάποιες φορές αναφέρεται απλά ως ‘το μήνυμα’. Αποτελείται από τα λόγια του θεού, όπως παραδόθηκαν στον Μωάμεθ ο οποίος απλά τα κατέγραψε.
Χαντίθ / Hadith
Η λέξη σημαίνει ‘αφήγηση’ ή ‘αναφορά’. Τα χαντίθ είναι τα λεγόμενα, οι πράξεις και οι συνήθειες του προφήτη Μωάμεθ, όπως αναφέρθηκαν από άτομα που τον ήξεραν προσωπικά. Υπάρχουν διάφορες συλλογές με χαντίθ, και λόγιοι του Ισλάμ διαφωνούν για το ποια είναι αυθεντικά και ποια όχι.
(Υπάρχουν και οι λεγόμενοι ‘Κορανιστές’ οι οποίοι απορρίπτουν τα χαντίθ και θεωρούν το Κοράνι σαν ένα απλό και πλήρες μήνυμα.) Τα χαντίθ αποτελούν χιλιάδες σελίδες (μπορούν να βρεθούν στα αγγλικά στο sunnah.com). Εφόσον ‘σούνα’ είναι η ‘συνήθεια’ ή η ‘συνήθης πρακτική’ του προφήτη, το παράδειγμα του οποίου οι Μουσουλμάνοι καλούνται να ακολουθήσουν, ‘χαντίθ’ και ‘σούνα’ είναι λέξεις που συχνά χρησιμοποιούνται εναλλακτικά.
Σίρα / Sira
Η βιογραφία του Μωάμεθ. Εφόσον το Κοράνι λέει συγκεκριμένα ότι ο πιστός πρέπει να προσομοιάζει τον Μωάμεθ, οι Μουσουλμάνοι παίρνουν τα χαντίθ και τη σίρα πολύ σοβαρά. Κατά κάποιον τρόπο, το Κοράνι, τα χαντίθ και η σίρα αποτελούν την «τριλογία» του Ισλάμ. Χονδρικά μιλώντας, το Κοράνι αποτελεί το 15% των κειμένων αυτών, η σίρα το 25% και τα χαντίθ το 60% (όπως φαίνεται εδώ).
Άρα, εφόσον το μεγαλύτερο μέρος της τριλογίας αφορά τον Μωάμεθ (χαντίθ και σίρα) και όχι τον Αλλάχ (Κοράνι), κάποιοι (όπως ο Ραφαηλίδης) έχουν πει πως το Ισλάμ είναι κυρίως η λατρία ενός ανθρώπου και όχι του θεού. Τέλος, υπάρχουν τα ταφσίρ, ή ερμηνείες (η λέξη σημαίνει ‘εξήγηση’), του Κορανίου και σχόλια πάνω στα χαντίθ από λόγιους.
Άρση (θεσπισμάτων) / Abrogation
Είναι η πρακτική των Μουσουλμάνων να δίνουν μεγαλύτερη σημασία σε ύστερο υλικό του Κορανίου και των χαντίθ παρά σε παλαιότερους στίχους και λεγόμενα του προφήτη, στην περίπτωση που τα δύο ανικρούονται. Στα πλαίσια του Ισλάμ, φυσικά, δεν μπορεί να υπάρχει αντίφαση μεταξύ των λεγομένων του θεού, εφόσον ο θεός δεν μπορεί να κάνει λάθος. Αλλά, σύμφωνα με το Κοράνι, ο θεός μπορεί να αντικαταστήσει κάτι καλό με κάτι καλύτερο.
Το πρόβλημα με την πρακτική της άρσης είναι πως οι ύστεροι στίχοι του Κορανίου είναι περισσότεο βίαιοι από τους πρώτερους –και το ίδιο ισχύει για τα χαντίθ. Αυτό συμβαίνει επειδή μετά από ένα σημείο της ζωής του, ο Μωάμεθ έγινε θρησκευτικός ηγέτης και ισχυρός πολέμαρχος, κάτι που είναι προφανές στη βίαιη φύση των στίχων του Κορανίου και στα χαντίθ. Έτσι, η πρακτική της άρσης σημαίνει για έναν Μουσουλμάνο να βάζει στην άκρη τους πιο ήπιους στίχους για χάρη των πιο διαβόητων και αδιάλλακτων. Η πρακτική θεσπίστηκε τον 9ο αιώνα ή και νωρίτερα, και δεν υποστηρίζεται από όλους.
Τζιχάντ / Jihad
Σημαίνει αγώνας, διαμάχη, καρτερικότητα, επιμονή. Αποτελεί το θρησκευτικό καθήκον των Μουσουλμάνων να διατηρούν και να εξαπλώνουν τη θρησκεία τους. Αυτό επιτυγχάνεται με διάφορους τρόπους, όπως με ιερό πόλεμο, μετανάστευση, επίθεση σε καρτουνίστες, μηνύσεις σε κριτικούς κτλ. Κάποιοι πιστεύουν πως τα παραπάνω αποτελούν την ‘δευτερεύουσα τζιχάντ’, ενώ η ‘πρωτεύουσα τζιχάντ’ είναι ένας εσωτερικός, πνευματικός αγώνας.
Σήμερα, ο όρος χρησιμοποιείται συνήθως αναφορικά με ιερούς πολέμους ή τις πράξεις ενός τρομοκράτη με θρησκευτικά κίνητρα. Ο ‘τζιχαντιστής’ στα αράβικα λέγεται ‘μουτζαχίντ’ (στον πληθυντικό ‘μουτζαχεντίν’) –σήμερα, ο όρος αυτός χρησιμοποιείται για να περιγράψει στρατιωτικές μονάδες αντάρτικου τύπου, όπως τους Αφγανούς του Σοβιετικού πολέμου στο Αφγανιστάν, και άλλους.
72 παρθένες
Ο παράδεισος, όπως περιγράφεται στο Κοράνι, είναι αισθησιακός και προσφέρει στον πιστό άντρα πληθώρα γυναικών για να διαλέξει ώστε να ικανοποιήσει τις ορέξεις του, και έναν άντρα με τον οποίο θα ικανοποιηθεί η πιστή Μουσουλμάνα. Ο συγκεκριμένος αριθμός 72 αναφέρεται σε κάποια χαντίθ (όπως στο at-Tirmidhi 1663).
Καφίρ / Kafir
Άπιστος, μη Μουσουλμάνος, άθεος (ο πληθυντικός της λέξης είναι ‘Κουφάρ’). Ο όρος χρησιμοποιείται υποτιμητικά. Ένας Μουσουλμάνος δεν πρέπει να γίνει πραγματικός φίλος ενός καφίρ, όπως λέει το Κοράνι σε διάφορα σημεία (όπως στο 3:28 και στο 5:51). Αυτή η συμβουλή να μην γίνουν φίλοι άπιστων επαναλαμβάνεται και σε χαντίθ.
Ντίμι / Dhimmi
Αν και η λέξη σημαίνει ‘προστατευόμενο πρόσωπο’, περιγράφει έναν μη Μουσουλμάνο ο οποίος έχει συμφωνήσει να ζει υπό το καθεστώς της σαρία (βλέπε παρακάτω) –ένας υποταγμένος καφίρ. Οι ντίμι ταπεινόνονται συστηματικά και θεωρούνται πολίτες β’ κατηγορίας. Τους επιβάλλονται διάφοροι περιορισμοί· όπως το ότι δεν τους επιτρέπεται να αναλάβουν δημόσια αξιώματα, εξαναγκάζονται να περπατάνε στην άκρη του δρόμου, να φοράνε διακριτικά ενδύματα, να καβαλάνε γαϊδούρια αντί για άλογα ή καμήλες, και να πληρώνουν τον φόρο τζίζια (και πολλά άλλα).
Τζίζια / Jizya
Ο φόρος που απαιτείται από μη Μουσουλμάνους σε Ισλαμικά κράτη. Το ποσοστό του φόρου δεν αναφέρεται ρητά στο Κοράνι ή στα χαντίθ. Στην Ελλάδα, όταν βρισκόταν υπό κατοχή από τους Οθωμανούς, οι Χριστιανοί υπήκοοι πλήρωναν τη δεκάτη (στην πραγματικότητα το 13% το αγροτικού εισοδήματος), και υπήρχε επίσης ο ετήσιος κεφαλικός φόρος, ο οποίος επέτρεπε στον κάτοχο της βεβαίωσης αποπληρωμής αυτού του φόρου να κρατήσει το κεφάλι του για το υπόλοιπο έτος.
Τακφίρ / Takfir
Η πράξη του αφορισμού, όπου ένας Μουσουλμάνος δηλώνει πως κάποιος άλλος Μουσουλμάνος δεν είναι πραγματικός Μουσουλμάνος.
Τακίγια / Taqiya
Η πράξη του να αρνείσαι την πίστη σου όταν βρίσκεσαι υπό την απειλή βίας, όπως σε περίπτωση διωγμού. Εφόσον, όμως, ο διωγμός μπορεί να βρίσκεται μόνο στη φαντασία του πιστού (όπως βρίσκεται στη φαντασία Χριστιανών στην Ελλάδα και, περισσότερο, στην Αμερική) και όχι στην πραγματικότητα, η πρακτική αυτή μπορεί να επιτρέψει σε έναν Μουσουλμάνο να πει ψέματα σε κάποιον αλλόθρησκο υπό κάποιες περιστάσεις, χωρίς να το θεωρεί αμαρτία.
Σαρία / Sharia
Ο Ισλαμικός θρησκευτικός νόμος. Αρχικά η λέξη σήμαινε ‘μονοπάτι’ ή ‘δρόμος’ στα Εβραϊκά (ως ‘sara’). Οι λεπτομέρειες της σαρία προκύπτουν από το Κοράνι και τα χαντίθ, και αφορούν κάθε διάσταση της ανθρώπινης ζωής· πολιτική, εγκληματικότητα, γάμος, εμπόριο, οικονομία, υγιεινή, φορολογία, διατροφή, προσευχή, νηστεία κλπ. Το βιβλίο ‘Η πίστη του ταξιδιώτη’ (‘The reliance of the traveller’) του 14ου αιώνα θεωρείται από πολλούς το καθοριστικό κείμενο για τη σαρία. Όπως θα περίμενε κανείς από θρησκευτικούς νόμους, η θέση της γυναίκας υπό σαρία είναι δευτερεύουσα σε σχέση με τους άντρες (για να το πούμε κομψά), και τιμωρίες όπως ο ακρωτηριασμός του χεριού σαν ανταπόδοση για την κλοπή αφθονούν.
Οίκος του Ισλάμ – Οίκος του πολέμου / dar al-Islam – dar al-harb
Σύμφωνα με την Ισλαμική παράδοση, ο κόσμος είναι διαιρεμένος σε αυτά τα δύο πεδία. Ο τομέας του Ισλάμ (αναφέρεται και ως ‘οίκος της ειρήνης’) είναι εκεί όπου οι Μουσουλμάνοι μπορούν να εξασκούν ελεύθερα την θρησκεία τους και όπου οι υπόλοιπες θρησκείες γίνονται ανεκτές. Οι περισσότεροι πιστεύουν πως αυτό το πεδίο αποτελείται από χώρες όπου εφαρμόζεται η σαρία.
Το πεδίο του πολέμου (αναφέρεται και ως ’οίκος των άπιστων’) είναι ο υπόλοιπος κόσμος. Αυτή η διχοτόμηση δεν αναφέρεται στο Κοράνι ή στα χαντίθ, αλλά χρησιμοποιήθηκε πρώτη φορά μετά την ήττα του Χαλιφάτου των Umayyad στην μάχη του Tours το 732 η οποία σήμαινε την αποτροπή της εξάπλωσης του Ισλάμ στο βορρά. Η χρήση των όρων, λοιπόν, φανερώνει μια επιθετική τάση στο Ισλάμ, με τους μη Μουσουλμάνους να θεωρούνται de facto εχθροί και οι χώρες τους ως γαίες προς κατάκτηση.
Ούμα / Ummah
Η κοινότητα των Μουσουλμάνων
Χαλάλ – Χαράμ / Halal – Haram
Επιτρεπτό – Απαγορευμένο. Οι λέξεις μπορούν να χρησιμοποιηθούν αναφορικά με κάποιο αντικείμενο, όπως το κρέας, ή κάποια πράξη, χαρακτηρίζοντάς της ως αμαρτία ή όχι· καθορίζοντας έτσι την Ισλαμική ηθική.
Οι πέντε πυλώνες του Ισλάμ / The five Pillars of Islam
Πέντε απαιτούμενες πράξεις στο Ισλάμ. Η πρώτη είναι η shahada, η διακήρυξη πίστης. Πρόκειται για την καθορισμένη δήλωση «Δεν υπάρχει θεός παρά μόνο ο Θεός, και ο Μωάμεθ είναι ο αγγελιοφόρος του Θεού» (είναι αυτό που αναγράφεται στη σημαία του ISIS). Αυτή η φράση λέγεται από κάποιον προκειμένου να προσηλυτιστεί στο Ισλάμ.
Η δεύτερη είναι το salat, η προσευχή. Κάθε πιστός πρέπει να προσεύχεται πέντε φορές την ημέρα κοιτώντας προς τη Μέκκα.
Η τρίτη είναι το zakat, ή ‘ελεημοσύνη’. Δεδομένου ότι πρόκειται (κυρίως για τους Σουνίτες) για υποχρεωτική εισφορά, μιλάμε περισσότερο για φόρο παρά για ελεημοσύνη όπως την ξέρουμε σήμερα. Οι Σιίτες από την άλλη, τείνουν να θεωρούν το zakat περισσότερο ως κάτι προαιρετικό.
Η τέταρτη είναι η νηστεία, που περιλαμβάνει και τη νηστεία του μήνα Ραμαντάν (ή Ραμαζάνι), όπου οι Μουσουλμάνοι πρέπει να απέχουν από το φαγητό, το ποτό, το κάπνισμα και τη σεξουαλική δραστηριότητα από την αυγή μέχρι το σούρουπο. Η νηστεία του Ραμαντάν γίνεται για τον εορτασμό της πρώτης αποκάλυψης του Κορανίου στον Μωάμεθ. Παραβίαση της νηστείας τιμωρείται και από το νόμο σε κάποιες χώρες, όπως στην Αλγερία, στο Κουβέιτ και στο Ιράν.
Η πέμπτη είναι το χαντζ (βλ. παρακάτω).
Χαντζ / Hadj
Το ετήσιο προσκύνημα των Μουσουλμάνων στη Μέκκα –ένα υποχρεωτικό θρησκευτικό καθήκον το οποίο πρέπει να κάνει κάθε πιστός τουλάχιστον μία φορά στη ζωή του, εφόσον είναι ικανός σωματικά και οικονομικά. Το χαντζ διαρκεί 5 μέρες, τηρείται από περισσότερους από 1,3 εκατομμύρια άτομα κάθε χρόνο και περιλαμβάνει μία σειρά από τελετουργικά, το πιο γνωστό από τα οποία είναι η περιφορά γύρω από την Κάαμπα εφτά φορές. Η Κάαμπα είναι το σημείο όπου πρέπει να είναι στραμμένοι οι πιστοί κατά τη διάρκεια της προσευχής. Προϋπάρχει του Ισλάμ, όπως και ο Μαύρος Λίθος που η Κάαμπα φιλοξενεί, και ήταν αντικείμενο λατρείας από παγανιστές στο παρελθόν.
Η Ισλαμική παράδοση θεωρεί πως ο Μαύρος Λίθος έπεσε από τον παράδεισο για να δείξει στον Αδάμ και στην Εύα πού να χτιστεί ο πρώτος ναός στη Γη. Για μερικούς, ειδικά για Σουνίτες, το τελετουργικό που αφορά την Κάαμπα προσομοιάζει παγανιστικά τελετουργικά –και γι’ αυτό η Σουνιτική κυβέρνηση της Σαουδικής Αραβίας φέρεται να έχει κάνει προσπάθειες να καταστρέψει το κτίσμα, και γι’ αυτό ο ηγέτης του (Σουνιτικού) ISIS, al-Baghdadi, έχει κάνει κλήση για την καταστροφή του.
Όπως παρατηρεί ο Ραφαηλίδης, ουσιαστικά οι Μουσουλμάνοι που κάνουν την τελετή δεν καλούνται να λατρέψουν τα αντικείμενα (την Κάαμπα ή τον Μαύρη Λίθο), αλλά κάνουν το τελετουργικό σαν υπενθύμιση πως δεν πρέπει να λατρεύουν είδωλα (αν και δεν δεν θα μπορούσε κανείς να το μαντέψει αυτό βλέποντας τα πρόσωπα των πιστών όταν ανοίγουν οι πόρτες του κτίσματος ή ακούγοντας τους εκθειασμούς τους).
Χαλίφης / Caliph
Θρησκευτικός διάδοχος του προφήτη Μωάμεθ, άρχοντας του Χαλιφάτου και ηγέτης όλων των Μουσουλμώναν.
Σουνίτες / Sunnis
Οι Σουνίτες πιστεύουν πως ο πρώτος πραγματικός Χαλίφης ήταν ο Abu Bakr, ο πεθερός του Μωάμεθ. Αποτελούν το 87-90% των Μουσουλμάνων παγκοσμίως. Η λέξη προέρχεται από τη λέξη ‘σούνα’ η οποία αναφέρεται στα λεγόμενα και τις πράξεις του προφήτη (τα χαντίθ, όπως είδαμε πριν). Άρα, οι Σουνίτες πιστεύουν ότι ο πραγματικός Χαλίφης δεν είναι κάποιος που κληρονομεί γενετικά τη θέση (όπως πιστεύουν οι Σιίτες) αλλά κάποιος που ακολουθεί το παράδειγμα του προφήτη πιο πιστά. Το Σουνιτικό Ισλάμ συχνά αναφέρεται ως ‘Ορθόδοξο Ισλάμ’.
Σιίτες / Shias
Οι Σιίτες πιστεύουν πως Χαλίφης πρέπει να είναι κάποιος Ιμάμης (κάτοχος δεϊκής γνώσης και αυθεντίας) διαλεγμένος από τον θεό μεταξύ αυτών που κατάγονται άμεσα από τον Μωάμεθ. Οι Σιίτες αποτελούν το 10-13% των Μουσουλμάνων παγκοσμίως. Η λέξη ‘Σιίτης’ σημαίνει ‘ακόλουθος’, και το να είσαι Σιίτης σημαίνει να είσαι ακόλουθος του Αλί, που ήταν ο πρώτος ξάδερφος του Μωάμεθ και κοντινότερος άντρας συγγενής τη στιγμή του θανάτου του.
Χιτζάμπ – Μπούρκα – Νικάμπ – Τσαντόρ / Hijab – Burqa – Niqab – Chador
Ο όρος χιτζάμπ αφορά μία γενική τάση ευπρέπειας και αποκλεισμού της γυναίκας από τη δημόσια σφαίρα, χαρακτηριστικό στοιχείο της οποίας είναι η γνωστή μαντήλα και περιλαμβάνει και άλλα χαρακτηριστικά ενδύματα. Η μπούρκα καλύπτει ολόκληρο το σώμα της γυναίκας μαζί με το πρόσωπο. Το νικάμπ καλύπτει το κεφάλι της γυναίκας (τα τελευτεία δύο μπορούν να συνοδεύονται και από πιο λεπτό ύφασμα που καλύπτει τα μάτια). Το τσαντόρ καλύπτει ολόκληρο το σώμα εκτός από το πρόσωπο.
Αγιατολλάχ / Ayatollah
Στο παρακλάδι του Σιιτικού Ισλάμ των Δωδεκατιστών (Twelvers), είναι ένας υψηλά ιστάμενος κληρικός, ο οποίος είναι αυθεντία στις Ισλαμικές σπουδές.
Χίτζρα / Hijra
Η μετανάστευση του Μωάμεθ στη Μεδίνα από τη Μέκκα, από όπου διώχθηκε, το 622. Αυτό το γεγονός είναι η αιτία που το έτος 622 είναι το πρώτο έτος του Ισλαμικού ημερολογίου. Χίτζρα έχει φτάσει να σημαίνει το μεταναστευτικό δόγμα των Μουσουλμάνων, οι οποίοι καλούνται να μεταναστεύσουν σε μη Μουσουλμανικά εδάφη (τον οίκο του πολέμου) ώστε να εξαπλώσουν τη θρησκεία τους.
Χαρέμι / Harem
Η λέξη στην πραγματικότητα αναφέρεται στα δωμάτια που ήταν παρακρατημένα για τις γυναίκες του σπιτιού, και όπου μόνο στενοί συγγενείς άντρες μπορούσαν να μπουν. Αν και το ‘σύστημα χάρεμ’ (όπως και η γυναικεία ένδυση με βέλο) δεν τηρούνταν αποκλειστικά από Μουσουλμάνες, αλλά και από Χριστιανές και Εβραίες της Μέσης Ανατολής, ήταν εν ενεργεία κυρίως σε Ισλαμικό πλαίσιο.
Άραβας
Μια λέξη που είχε πολλές ερμηνείες στις Σημιτικές γλώσσες, όπως νομάς, έρημος, έμπορος και κοράκι.
