Για 30 χρόνια, η Κίνα ήταν σε μια ξέφρενη αναπτυξιακή πορεία | Πόσο όμως έχει αλλάξει αυτό;

Όταν ο Xi Jinping ήρθε στην εξουσία πριν από μια δεκαετία, η Κίνα είχε μόλις ξεπεράσει την Ιαπωνία και είχε αναδειχθεί στη δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο.

Από την Laura He/CNN Business

Από τότε έχει αναπτυχθεί με εκπληκτικούς ρυθμούς. Με μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης 6,7% από το 2012, η Κίνα γνώρισε μία από τις ταχύτερες περιόδους ανάπτυξης για μια μεγάλη οικονομία στην ιστορία. Το 2021, το ΑΕΠ της έφτασε σχεδόν τα 18 τρισεκατομμύρια δολάρια, αποτελώντας το 18,4% της παγκόσμιας οικονομίας, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα.

Οι ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις της Κίνας την έχουν καταστήσει επίσης στρατηγική απειλή για τις Ηνωμένες Πολιτείες και τους συμμάχους της. Απωθεί σταθερά τους Αμερικανούς ανταγωνιστές της από μακροχρόνιες ηγετικές θέσεις σε τομείς που κυμαίνονται από την τεχνολογία 5G έως την τεχνητή νοημοσύνη. Μέχρι πρόσφατα, ορισμένοι οικονομολόγοι προέβλεπαν ότι η Κίνα θα γινόταν η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο έως το 2030, καταστρέφοντας τις Ηνωμένες Πολιτείες. Τώρα, η κατάσταση φαίνεται πολύ λιγότερο ελπιδοφόρα για εκείνη.

Κίνα | Ο Σι Τζινπίνγκ επιμένει εθνικιστικά

Καθώς ο Xi προετοιμάζεται για τη δεύτερη δεκαετία στην εξουσία, αντιμετωπίζει αυξανόμενες οικονομικές προκλήσεις, συμπεριλαμβανομένης μιας απογοητευμένης μεσαίας τάξης. Εάν δεν είναι σε θέση να επαναφέρει την οικονομία σε τροχιά, η Κίνα αντιμετωπίζει επιβράδυνση της καινοτομίας και της παραγωγικότητας, μαζί με την αύξηση της κοινωνικής δυσαρέσκειας.

«Για 30 χρόνια, η Κίνα βρισκόταν σε μια πορεία που έδινε στους ανθρώπους μεγάλη ελπίδα», δήλωσε ο Doug Guthrie, διευθυντής των China Initiatives στο Thunderbird School of Global Management του κρατικού πανεπιστημίου της Αριζόνα, προσθέτοντας ότι η χώρα βρίσκεται «σε βαθιά προβλήματα αυτή τη στιγμή».

Οικονομική επιβράδυνση και αντιδράσεις

Ενώ ο Xi είναι ένας από τους πιο ισχυρούς ηγέτες που έχει δει η Κίνα και το κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα της, ορισμένοι ειδικοί λένε ότι δεν μπορεί να διεκδικήσει τα εύσημα για την εκπληκτική πρόοδο της χώρας. «Η ηγεσία του Xi δεν είναι αιτία για την οικονομική άνοδο της Κίνας», δήλωσε η Sonja Opper, καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Bocconi στην Ιταλία που μελετά την οικονομία της Κίνας. «Ο Xi κατάφερε να κεφαλαιοποιήσει την ταχεία ανάπτυξη μιας οικονομίας του ιδιωτικού [τομέα] που είχαν απελευθερώσει οι προηγούμενοι ηγέτες», πρόσθεσε.

Αντίθετα, τα τελευταία χρόνια, οι πολιτικές του Xi έχουν προκαλέσει τεράστιους πονοκεφάλους στην Κίνα.

Μια σαρωτική καταστολή από το Πεκίνο στον ιδιωτικό τομέα της χώρας, που ξεκίνησε στα τέλη του 2020, και η ακλόνητη δέσμευσή του σε μια πολιτική μηδενικής Covid, έχουν πλήξει σκληρά την οικονομία και την αγορά εργασίας. «Αν μη τι άλλο, η ηγεσία του Xi μπορεί να έχει αμβλύνει μέρος της αναπτυξιακής δυναμικής της χώρας», είπε η Opper.

Περισσότερα από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια έχουν εξαλειφθεί από την αγοραία αξία της Alibaba και της Tencent -τα κοσμήματα της κορωνίδας της τεχνολογικής βιομηχανίας της Κίνας- τα τελευταία δύο χρόνια. Η αύξηση των πωλήσεων στον συγκεκριμένο τομέα επιβραδύνθηκε και δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενοι απολύθηκαν, οδηγώντας σε ρεκόρ ανεργίας των νέων.

Ο τομέας ακινήτων έχει επίσης πληγεί, χτυπώντας μερικούς από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές κατοικιών της χώρας. Η κατάρρευση της ακίνητης περιουσίας —η οποία αντιπροσωπεύει έως και το 30% του ΑΕΠ— έχει πυροδοτήσει εκτεταμένη και σπάνια διαφωνία μεταξύ της μεσαίας τάξης.

Χιλιάδες οργισμένοι αγοραστές κατοικιών αρνήθηκαν να πληρώσουν τα στεγαστικά δάνειά τους για έργα που έχουν σταματήσει, τροφοδοτώντας τους φόβους για συστημικούς οικονομικούς κινδύνους και αναγκάζοντας τις αρχές να πιέσουν τις τράπεζες και τους κατασκευαστές να εκτονώσουν την αναταραχή. Αυτή δεν ήταν η μόνη εκδήλωση δυσαρέσκειας φέτος.

Τον Ιούλιο, οι κινεζικές αρχές διέλυσαν βίαια μια ειρηνική διαμαρτυρία εκατοντάδων καταθετών, οι οποίοι ζητούσαν τις οικονομίες τους πίσω από αγροτικές τράπεζες που είχαν παγώσει καταθέσεις αξίας εκατομμυρίων δολαρίων. Το τραπεζικό σκάνδαλο όχι μόνο απείλησε τα προς το ζην εκατοντάδων χιλιάδων πελατών, αλλά ανέδειξε επίσης την επιδείνωση της οικονομικής υγείας των μικρότερων τραπεζών της Κίνας.

«Πολλοί άνθρωποι της μεσαίας τάξης είναι απογοητευμένοι από τις πρόσφατες οικονομικές επιδόσεις και απογοητευμένοι με την εξουσία του Xi», δήλωσε ο David Dollar, ανώτερος συνεργάτης στο John L. Thornton China Center στο Brookings Institution.

Σύμφωνα με τους αναλυτές, τα τρωτά σημεία στο χρηματοπιστωτικό σύστημα είναι αποτέλεσμα της ξέφρενης ανάπτυξης της χώρας που τροφοδοτήθηκε από χρέος την προηγούμενη δεκαετία και το μοντέλο πρέπει να αλλάξει.

«Η ανάπτυξη της Κίνας κατά τη δεκαετία του Xi στην εξουσία αποδίδεται κυρίως στη γενική οικονομική προσέγγιση που υιοθέτησαν οι προκάτοχοί του, η οποία επικεντρώθηκε στην ταχεία ανάπτυξη μέσω επενδύσεων, μεταποίησης και εμπορίου», δήλωσε ο Neil Thomas, ανώτερος αναλυτής για την Κίνα και τη Βορειοανατολική Ασία στο Eurasia Group.

«Αλλά αυτό το μοντέλο έχει φτάσει σε ένα σημείο σημαντικής μείωσης των αποδόσεων και αυξάνει την οικονομική ανισότητα, το χρηματοοικονομικό χρέος και τη ζημιά στο περιβάλλον», είπε.

Χρειάζεται ένα νέο μοντέλο

Ενώ ο Xi προσπαθεί να αλλάξει αυτό το μοντέλο, δεν το κάνει με τον σωστό τρόπο, ανέφεραν οι ειδικοί, και διακινδυνεύει το μέλλον των κινεζικών επιχειρήσεων με τους αυστηρότερους κρατικούς ελέγχους.

Ο 69χρονος ηγέτης ξεκίνησε την καταστολή του για να χαλιναγωγήσει τις «ατίθασες» ιδιωτικές επιχειρήσεις που γίνονταν υπερβολικά ισχυρές. Θέλει επίσης να αναδιανείμει τον πλούτο στην κοινωνία, με στόχο την «κοινή ευημερία». Ο Xi ελπίζει σε μια «νέα κανονικότητα», όπου η κατανάλωση και οι υπηρεσίες θα γίνουν πιο σημαντικοί μοχλοί ανάπτυξης από τις επενδύσεις και τις εξαγωγές.

Όμως, μέχρι στιγμής, αυτά τα μέτρα έχουν ωθήσει την κινεζική οικονομία σε μία από τις χειρότερες οικονομικές κρίσεις των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο μείωσε πρόσφατα την πρόβλεψή του για την ανάπτυξη της Κίνας στο 3,2% φέτος, αντιπροσωπεύοντας μια απότομη επιβράδυνση από 8,1% το 2021. Αυτός θα είναι ο δεύτερος χαμηλότερος ρυθμός ανάπτυξης της χώρας τα τελευταία 46 χρόνια, καλύτερος μόνο από το 2020 όταν η αρχική έξαρση του κορωνοϊού χτύπησε η οικονομία.

Υπό τον Xi, η Κίνα όχι μόνο έχει γίνει πιο απομονωμένη, αλλά έχει δει επίσης την χειροτέρεψη των σχέσεων της με τις ΗΠΑ. Η άρνησή του να καταδικάσει την εισβολή της Μόσχας στην Ουκρανία και η πρόσφατη επιθετικότητα της Κίνας προς την Ταϊβάν, θα μπορούσε να αποξενώσει τη χώρα ακόμη περισσότερο από την Ουάσιγκτον και τους συμμάχους της.

Ποιες είναι οι επιλογές του Xi;

Οι αναλυτές λένε ότι τα τρέχοντα προβλήματα δεν αποτελούν ακόμη σημαντική απειλή για την εξουσία του Xi. Αναμένεται να εξασφαλίσει μια άνευ προηγουμένου τρίτη θητεία στην εξουσία στο Συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος που ξεκινά την Κυριακή. Οι προτεραιότητες που θα παρουσιαστούν στο συνέδριο θα καθορίσουν επίσης την τροχιά της Κίνας για τα επόμενα πέντε χρόνια ή και περισσότερο.

«Θα χρειαζόταν πιθανώς μια οικονομική καταστροφή της κλίμακας της Μεγάλης Ύφεσης για να δημιουργηθούν επίπεδα κοινωνικής δυσαρέσκειας και λαϊκής διαμαρτυρίας που θα μπορούσαν να αποτελέσουν απειλή για την εξουσία του Κομμουνιστικού Κόμματος», δήλωσε ο Thomas από το Eurasia Group. «Επιπλέον, η ανάπτυξη δεν είναι η μόνη πηγή νομιμότητας και υποστήριξης για το Κομμουνιστικό Κόμμα, και ο Xi έχει ολοένα και περισσότερο εξαντλήσει τα εθνικιστικά διαπιστευτήρια του Κομμουνιστικού Κόμματος προκειμένου να επικαλείται τον πατριωτισμό», πρόσθεσε.

Αλλά για να επιστρέψει η Κίνα σε υψηλή ανάπτυξη και καινοτομία, ο Xi μπορεί να χρειαστεί να επαναφέρει μεταρρυθμίσεις προσανατολισμένες στην αγορά. «Αν είναι έξυπνος, θα ελευθερώει γρήγορα τα πράγματα στην τρίτη του θητεία», είπε ο Guthrie.