Από την αμφισβήτηση της επανεκλογής του Αλεξάντρ Λουκασένκο, μέχι τα επεισόδια με τους μετανάστες και πρόσφυγες που συνέρρευσαν στα σύνορα με την Πολωνία, η Λευκορωσία βρίσκεται διαρκώς στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος των δυτικών μέσων ενημέρωσης.
Του Κώστα Ράπτη
Και όμως: κανείς (εξαιρουμένου του Ισραήλ) δεν αισθάνθηκε την ανάγκη να ασχοληθεί με το ψήφισμα που υιοθέτησε στις 14 Δεκεμβρίου το λευκορωσικό κοινοβούλιο περί της “γενοκτονίας” που διεπράχθη στη χώρα από τα ναζιστικά στρατεύματα και τις “εθνικιστικές ομάδες”.
Πράγματι, ο χώρος που καταλαμβάνει η σημερινή Λευκορωσία υπήρξε ο περισσότερο αιματοβαμμένος μέσα στη μεγάλη ανθρωποσφαγή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου: το ένα τρίτο του πληθυσμού έχασε τη ζωή του (τουλάχιστον 2,5 εκατομμύρια άτομα), καθώς οι Γερμανοί διεξήγαγαν στη χώρα 140 επιχειρήσεις αντιποίνων, καταστρέφοντας 200 πόλεις ή κωμοπόλεις και 9.000 χωριά και εγκαθιδρύοντας 250 στρατόπεδα συγκέντρωσης για τους Σοβιετικούς αιχμαλώτους στρατιώτες και 350 για αμάχους.
Μόνο στο στρατόπεδο του Μάλυ Τρόστενετς, το μεγαλύτερο στη Λευκορωσία, υπήρξαν 206.500 θύματα, συμπεριλαμβανομένων και Εβραίων από το γκέττο του Μινσκ.
Το γεγονός ότι η Λευκορωσία βρισκόταν καταμεσής του δρόμου για την κατάληψη της Μόσχας, υπήρξε κατεξοχήν χώρος ανάπτυξης του ανταρτοπολέμου στα μετόπισθεν των ναζί και ταυτόχρονα αποτελούσε παραδοσιακά την εστία μεγάλου αριθμού Εβραίων της Ρωσίας/Σοβιετικής Ένωσης εξηγεί τον φρικαλέο αυτό απολογισμό.
Όμως το ότι η Δούμα του Μινσκ επέλεξε την παρούσα συγκυρία για να υιοθετήσει το ψήφισμα περί λευκορωσικής γενοκτονίας (συνοδεύοντάς το μάλιστα από πρόβλεψη για πενταετή φυλάκιση όσων την αρνούνται) δεν είναι τυχαίο. Πρόκειται για άλλο ένα βήμα στην ιδεολογικοποίηση του νέου ψυχρού πολέμου: για προβολή της Δύσης, και δη της Γερμανίας, ως παλαιού εχθρού με φονικές διαθέσεις έναντι των Λευκορώσων.
Ενδεχομένως δε αποτελεί και απάντηση στην μετασοβιετική αποκατάσταση από χώρες γειτονικές, όπως η Ουκρανία και οι Βαλτικές Δημοκρατίες, των ντόπιων συνεργατών των ναζί ως εθνικών ηρώων ή και στην καθιέρωση από την Ε.Ε. της επετείου του Συμφώνου Μολότοφ-Ρίμπεντροπ του 1939 ως ημέρας μνήμης των εγκλημάτων του ναζισμού και του κομμουνισμού αδιαφοροποίητα.
Είναι άλλωστε χαρακτηριστικό ότι για το τελευταίο αυτό γεγονός ο πρόεδρος της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν αισθάνθηκε την ανάγκη να απαντήσει με εκτενές ιστορικό άρθρο στο οποίο, με τη βοήθεια αρχειακού υλικού, αναδεικνύει τις ευθύνες των χωρών της Δύσης για το Σύμφωνο του Μονάχου του 1938.
Και αν για τη σημερινή Ρωσία η προβολή της αντιφασιστικής νίκης κατά τον “Μεγάλο Πατριωτικό Πόλεμο” αποτελεί κεντρικό στοιχείο της επίσημης κρατικής ιδεολογίας (ως σημείο στο οποίο μπορούν να συμπέσουν νοσταλγοί και επικριτές του σοβιετικού καθεστώτος), η μικρότερη “αδελφή” της Λευκορωσία, που μόνον επιφανειακά έχει αποσοβιετοποιηθεί και τελεί υπό διεθνοπολιτική απομόνωση, δεν θα μπορούσε να μείνει πίσω.
Όμως η απόφαση της Δούμας του Μινσκ είχε τις παρενέργειές της, καθώς προσκρούει σε ένα άλλο εθνικό αφήγημα: αυτό της μοναδικότητας και αποκλειστικότητας του Εβραϊκού Ολοκαυτώματος κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
Για την ακρίβεια, Ισραηλινοί ιστορικοί καταγγέλλουν ήδη ότι οι αποφάσεις του λευκορωσικού κοινοβουλίου συνιστούν μια μορφή “άρνησης του Ολοκαυτώματος” (με το να “θολώνουν τα όρια” της καταστροφής που επέπεσε στους εβραϊκούς πληθυσμούς της ανατολικής Ευρώπης), ενώ η αντιπαράθεση έφθασε ήδη σε πολιτικό επίπεδο.
Εξ ού και ο Λουκασένκο επιχείρησε να εκτονώσει την ένταση με τηλεφωνική επικοινωνία που είχε τη Δευτέρα, υπό το πρόσχημα της εξέτασης ζητημάτων κοινού ενδιαφέροντος εν μέσω πανδημίας, με τον Ισραηλινό ομόλογό του Ισαάκ Χέρτσογκ, τον οποίο και προσκάλεσε να επισκεφθεί την “μικρή πατρίδα του”. Πράγματι, ο πρόεδρος του Ισραήλ κατάγεται από το Μπερεζίνο της Λευκορωσίας και η σύζυγός του από το Γκόμελ.
Είχε προηγηθεί άρθρο στην εφημερίδα Haaretz του Λευκορώσου πρεσβευτή στο Ισραήλ, στο οποίο ο Γιεβγκένι Βορομπιόφ υπενθυμίζει ότι η χώρα του (που με την ανεξαρτητοποίησή της υιοθέτησε το “δίκαιο του εδάφους” και όχι το “δίκαιο του αίματος” για την παροχή υπηκοότητας) ήταν πάντοτε πολυεθνοτική, συγκεντρώνοντας Λευκορώσους, Ρώσους, Ουκρανούς, Πολωνούς, Εβραίους και Τάταρους και ότι ουδέποτε μεταπολεμικά διαχώρισε με βάση εθνο-θρησκευτικά κριτήρια το χυμένο αίμα των θυμάτων του ναζισμού, που ήσαν ανεξαιρέτως κάτοικοι της Λευκορωσίας, πολίτες της Σοβιετικής Ένωσης και θεωρούνται μέχρι σήμερα συμπατριώτες. Σε αυτούς συμπεριλαμβάνονται και οι περίπου 800.000 Λευκορώσοι Εβραίοι που αρχικά συγκεντρώθηκαν σε 186 γκέτο και κατόπιν εξοντώθηκαν σχεδόν στο σύνολό τους.
Ο πρέσβης Βορομπιόφ παραθέτει επίσης αφηγήσεις από την οικογενειακή του ιστορία για να καταδείξει το μέγεθος της βίας που δέχθηκαν κατά τον πόλεμο οι άμαχοι της χώρας του, ενώ εκφράζει αγανάκτηση με τις απόψεις που εκφράζουν σήμερα Ισραηλινοί ιστορικοί, όπως ο Λεονίντ Σμιλοβίτσκι, ότι δηλ. ενώ η εξόντωση των Εβραίων ήταν προσχεδιασμένη από τους ναζί, οι απώλειες μεταξύ των λοιπών Λευκορώσων προκλήθηκαν από αντίποινα για τη δράση των ανταρτών. Κατά τον Βορομπιόφ, πρόκειται για αναπαραγωγή της ναζιστικής προπαγάνδας που επέρριπτε στους αντιναζιστές μαχητές την ευθύνη για τα εγκλήματα του στρατού κατοχής.
Επιπλέον, ο Λευκορώσος διπλωμάτης υποστηρίζει ότι οι φυλετικές ιεραρχίες του ναζισμού δεν στοχοποιούσαν προγραμματικά μόνο τους Εβραίους (οι οποίοι προορίζονταν για εξόντωση), αλλά και τους Σλάβους οι οποίοι επέπρωτο να τύχουν, κατά τα ναζιστικά κείμενα, αντιμετώπισης “αγρίων Ινδιάνων” σε μία περιοχή που θα “Γερμανοποιούνταν” δια του εποικισμού.
Σε ποιόν “ανήκουν” οι νεκροί λοιπόν; Είναι όλα τα θύματα εξίσου θύματα; Υφίσταται “αποκλειστικότητα” στην έννοια του Ολοκαυτώματος.
Οι διαφωνίες των τελευταίων ημερών δεν μπορούν να γίνουν κατανοητές αν δεν θυμηθούμε ότι στην ανατολική Ευρώπη οι Εβραίοι είχαν χαρακτηριστικά εθνοτικής μειονότητας (με μητρική γλώσσα τα γίντις) και ότι ακριβώς εκεί γεννήθηκε το, κοσμικό εν πολλοίς, κίνημα του Σιωνισμού, που βασίζεται στη σύλληψη του εβραϊσμού όχι απλώς ως θρησκεύματος, αλλά ενός διακριτού “λαού”, ο οποίος τελικά πέτυχε την “εθνική αποκατάστασή” του με την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ. Εξ ού και τα ισραηλινά μέσα ενημέρωσης διαμαρτύρονται ότι με τις αποφάσεις της Δούμας του Μινσκ οι 800.000 Εβραίοι νεκροί εμφανίζονται αναδρομικά ως εθνοτικά Λευκορώσοι.
Από την άλλη πλευρά, η σημερινή Λευκορωσία διαιωνίζει έναν σοβιετικό “οικουμενιστικό” λόγο, που προτάσσει κοινά πάθη και κοινούς αγώνες, υποβαθμίζοντας τις εθνοτικές ιδιαιτερότητες. Η ιδεολογική σημασία και επικαιρότητα μιας τέτοιας διαμάχης δεν μπορεί να υποβαθμιστεί.
