H «ακτινογραφία» της Συμφωνίας Ελλάδας-Ιταλίας του 2020.Τα συν και τα πλην.Μύθοι και πραγματικότητα

Last updated on 14 Απριλίου, 2021 at 08:57 μμ

Thank you for reading this post, don't forget to subscribe!

Η συμφωνία Ελλάδας – Ιταλίας για τα θαλάσσια σύνορά μας είναι εξαιρετικά σημαντική, κάτι που δεν χρειάζεται ιδιαίτερη επιχειρηματολογία για να αναδειχθεί. Η Ελλάδα χάραξε σύνορα στη θάλασσα κι έκλεισε έτσι μία εκκρεμότητα δεκαετιών.

Ενδεικτικό των δυσκολιών που παρουσιάζονται σε τέτοιες συμφωνίες είναι πως πήρε πάνω από 40 χρόνια να υπογράψουμε με τους φίλους κι εταίρους Ιταλούς.

Άρθρο του Ι.Μάζη-Περί Σούν Τζού, “διεξόδων”, “αδιεξόδων” και άλλων…δαιμονίων

Αυτή είναι η συμφωνία

Στην παράγραφο 1 του άρθρου 1 της Συμφωνίας μεταξύ της Ελλάδας και της Ιταλίας για την οριοθέτηση Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης αναφέρεται: «Η οριοθετική γραμμή των θαλασσίων ζωνών στις οποίες οι δύο χώρες νομιμοποιούνται να ασκούν, αντιστοίχως, τα κυριαρχικά δικαιώματα ή τη δικαιοδοσία τους σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο θα είναι η οριοθετική γραμμή για την υφαλοκρηπίδα που καθορίσθηκε με τη Συμφωνία του 1977 μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Ιταλικής Δημοκρατίας για την οριοθέτηση των αντίστοιχων υφαλοκρηπίδων».

Στην παράγραφο 2 του άρθρου 1 αναφέρονται οι συντεταγμένες που ορίζουν την οριοθετική γραμμή. Στην παράγραφο 3 του άρθρου 1 της Συμφωνίας Ελλάδας – Ιταλίας για τις θαλάσσιες ζώνες σημειώνεται ότι «η παρούσα οριοθέτηση θα επεκταθεί προς οιαδήποτε κατεύθυνση μέχρι τα σημεία συνάντησης των θαλασσίων ζωνών των αντίστοιχων γειτονικών Κρατών, όταν θα έχουν συναφθεί οι σχετικές συμφωνίες».

Στο άρθρο 2 αναφέρεται: «Όταν το ένα Μέρος λάβει την πρωτοβουλία να ανακηρύξει μία θαλάσσια ζώνη που εκτείνεται μέχρι την οριοθετική γραμμή του άρθρου 1 της παρούσας Συμφωνίας, θα ενημερώσει σχετικά το άλλο Μέρος το συντομότερο δυνατό».

Στο άρθρο 3 υπογραμμίζεται ότι η Συμφωνία αυτή δεν θίγει:

α. τις αλιευτικές δραστηριότητες που διεξάγονται σύμφωνα με τους εφαρμοστέους κανόνες και κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης,
β. τις διατάξεις του άρθρου 58 της Σύμβασης των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας σχετικά με τα δικαιώματα, τις ελευθερίες και τις υποχρεώσεις των λοιπών Κρατών στην αποκλειστική οικονομική ζώνη των Μερών, όπως προβλέπονται στο εν λόγω άρθρο».

Στο άρθρο 4 επισημαίνεται ότι: «Τα κράτη θα καταβάλλουν κάθε προσπάθεια να διευθετήσουν διά της διπλωματικής οδού κάθε διαφορά που ενδέχεται να ανακύψει σχετικά με την ερμηνεία ή εφαρμογή της Συμφωνίας. Αν μία τέτοια διαφορά δεν διευθετηθεί εντός τεσσάρων μηνών από την ημερομηνία κατά την οποία ένα από τα μέρη γνωστοποίησε την πρόθεση του να κινήσει τη διαδικασία που προβλέπεται στην προηγούμενη παράγραφο, η διαφορά αυτή θα παραπεμφθεί οπουδήποτε από τα δύο μέρη, στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης ή σε οποιοδήποτε άλλο διεθνές όργανο που έχει επιλεγεί με κοινή συμφωνία».

Στο άρθρο 5 προβλέπεται ότι η επικύρωση της Συμφωνίας.

Το ζήτημα της μειωμένης επήρειας

Η ρύθμιση-οριοθέτηση με βάση την αρχή της «Μέσης Γραμμής» ανταποκρίνεται στις σταθερές θέσεις της Αθήνας, πολύ περισσότερο που ως αφετηρία λαμβάνονται η ηπειρωτική ακτή της Ιταλίας και οι δυτικές ακτές των ελληνικών νησιών στο Ιόνιο Πέλαγος στα οποία αναγνωρίζεται πλήρης επήρεια, με διαφοροποίηση σε ότι αφορά στο σύμπλεγμα των Διαπόντιων νήσων (12 νησιά και νησίδες) βόρεια-βορειοδυτικά της Κέρκυρας, αλλά και τις Στροφάδες (Σταμφάνη και Άρπυϊα) νότια της Ζακύνθου.

Φαίνεται πως αρκετοί αναλυτές (το τονίζει ο Χατζηδημητρίου Δημήτρης) δεν υπολογίζουν σωστά τη γεωγραφία της περιοχής, με τους Οθωνούς π.χ να απέχουν μόλις 47 ν.μ από το ακρωτήριο Santa Maria di Leuca της Ιταλίας. Να σημειωθεί ότι τα όρια της Μέσης Γραμμής παραμένουν ανοικτά στα δύο άκρα τους, βόρειο και νότιο, καθώς εκκρεμεί συμφωνία με την Αλβανία και την Λιβύη.

Σε ανάλογη συμφωνία για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ιταλίας και Γιουγκοσλαβίας –υπεγράφη την 8η Ιανουαρίου 1968 με βάση την αρχή της Μέσης Γραμμής, με αποκλίσεις– τα συμβαλλόμενα κράτη έλαβαν υπόψη τους τη γεωγραφία των ακτών και τα νησιά που υπάρχουν στην περιοχή, αποδίδοντάς τους μειωμένη επήρεια.

Επίσης, η συμφωνία για την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ιταλίας και Τυνησίας –20 Αυγούστου 1971– συνομολογήθηκε με βάση την αρχή της Μέσης Γραμμής, με αποκλίσεις. Ελήφθησαν υπόψη τα νησιά που υπάρχουν στην περιοχή, αποδίδοντας στα ιταλικά νησιά Pantelleria, Lampedusa, Linosa και Lampione αυτόνομα τμήματα υφαλοκρηπίδας 13 και 12 ν.μ. εντός της υφαλοκρηπίδας της Τυνησίας, λόγω της εγγύτητάς τους στις ακτές της Τυνησίας, ενώ στα υπόλοιπα νησιά δόθηκε πλήρης επήρεια. Επίσης, με βάση την αρχή της Μέσης Γραμμής έγινε και η οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Αλβανίας και Ιταλίας, με υπογραφή συμφωνίας την 18η Δεκεμβρίου 1992.

Η Αλγερία ‘κλέβει’ την ιταλική ΑΟΖ. Οργή στη Ρώμη

Τι αναφέρει ο καθηγητής Συρίγος

Για το ζήτημα της μειωμένης επήρειας, ο καθηγητής (και βουλευτής της ΝΔ) κος Συρίγος αναφέρει πως: σε τρεις περιοχές της οριοθετικής γραμμής υπάρχει μειωμένη επήρεια. Λέγοντας μειωμένη επήρεια εννοούμε ότι αντί το όριο να ακολουθεί τη μέση γραμμή έχει μετατοπισθεί εις βάρος του ενός ή του άλλου κράτους. Σε αντίθεση με όσα λέγονται, όμως, η μειωμένη επήρεια αφορά τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ιταλία!

Πιο συγκεκριμένα μειωμένη επήρεια έχουμε: Πρώτον, στην περιοχή των Στροφάδων (σημείο 16) όπου το όριο έχει μετατοπισθεί εις βάρος της Ελλάδος κατά 2,75 ναυτικά μίλια (3,7 χλμ). Δεύτερον, στην περιοχή των Οθωνών (σημείο 1) όπου το όριο βρίσκεται κατά 1,4 ν.μίλια (2.600 μέτρα) πιο κοντά στους Οθωνούς.

Δεν έχει όμως ακουστεί μέχρι σήμερα ότι στα σημεία 7 και 8 το όριο έχει μετατοπισθεί εις βάρος της Ιταλίας στην Καλαβρία από 0,5 ν.μίλια (900 μέτρα) έως 2,8 ν. μίλια (5.200 μέτρα) και υπέρ της Κεφαλονιάς. Δηλαδή ένα νησί (η Κεφαλονιά) εμφανίζεται να έχει περισσότερη θαλάσσια έκταση εν συγκρίσει προς μία ηπειρωτική ακτή! Κατ’ ουσίαν, οι εκατέρωθεν απώλειες Ελλάδος και Ιταλίας σχεδόν ισοφαρίζονται στο σύνολο της οριοθετικής γραμμής.

Η Αλβανία τι θα κάνει;

Θα ήταν εξαιρετικό να μη δεχθούμε μειωμένη επήρεια στο ελληνικό κομμάτι ωστόσο το δεχτήκαμε. Είναι σαφές πως η Αλβανία (με τις ευλογίες της Άγκυρας) θα το εκμεταλλευτεί στη δική της διαπραγμάτευση. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα στο πλαίσιο συζήτησης για τα Δυτικά Βαλκάνια, που διεξήχθη στο διαδικτυακό φέτος Οικονομικό Φόρουμ των Δελφών, ερωτηθείς για το θέμα της οριοθέτησης ΑΟΖ με την Ελλάδα ανέφερε πως «έχουμε κάνει πρόοδο, δεν είναι εύκολο, αλλά έχουμε καλή θέληση και οι (διμερείς) σχέσεις είναι -κατά την άποψή μου- καλές».

«Είναι ένα ζήτημα (αυτό της οριοθέτησης). Δεν έχουμε ακόμη φτάσει σε συμφωνία. Αλλά κοιτάξτε, η Ελλάδα και η Ιταλία, που είναι μέλη της ΕΕ εδώ και τόσο πολλά χρόνια, κατέληξαν σε συμφωνία μόλις πριν από λίγες μέρες», είπε ο κ. Ράμα, ο οποίος αναφερόμενος στις διμερείς σχέσεις εκτίμησε ότι δεν υπάρχουν ιδιαίτερα προβλήματα. «Νομίζω ότι υπάρχουν ζητήματα που πρέπει να εξεταστούν, που έχουν εξεταστεί στο παρελθόν και εξετάζονται (στο παρόν) και έχει σημειωθεί πρόοδος, αλλά φυσικά υπάρχουν κι άλλα να γίνουν», σημείωσε, επισημαίνοντας πως «οι σχέσεις μπορούν να γίνουν καλύτερες αλλά είναι ήδη καλές».

Τι συμβαίνει με τα αλιεύματα

Δυστυχώς, για να πραγματοποιηθεί αυτή η συμφωνία, η Ελλάδα προέβη μετά από πολύχρονες διαπραγματεύσεις σε μια υποχώρηση, παραχωρώντας στην Ιταλία την άσκηση αλιευτικών δικαιωμάτων έως τα 6 ν.μ από τις ελληνικές ακτές και τις ακτές των νησιών του Ιονίου. Υποχώρηση που δεν προβλέπεται με κανέναν τρόπο από το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας και τις συμφωνίες στο πλαίσιο της Ε.Ε.

Να σημειώσουμε ότι στη θαλάσσια έκταση μεταξύ 6 και 12 ν.μ από τις δυτικές ακτές της χώρας μας και τις ακτές των νησιών του Ιονίου περιέχονται ιδιαίτερα πλούσια αλιεύματα και ειδικά οι λεγόμενες κόκκινες γαρίδες, τα οποία θα μονοπωλήσει, σχεδόν, ο τεράστιος και σύγχρονος ιταλικός αλιευτικός στόλος.

Να θυμίσουμε εδώ πως η Ιταλία καθιερώνοντας με διάταγμα της 20ης Νοεμβρίου 1984 αποκλειστική ζώνη αλιείας 12 ν.μ σε όλες τις ακτές της, ενθάρρυνε σιωπηλά την παραβατικότητα των Ιταλών αλιέων όχι μόνο στο Ιόνιο, αλλά και στο Αιγαίο. (…θύματα της αυθαιρεσίας δεν είναι μόνον η “κόκκινη γαρίδα”, αλλά και ο ξιφίας των ελληνικών θαλασσών). Ήταν συχνά τα επεισόδια μεταξύ ψαράδων των δύο χωρών, με κορυφαίο τον εμβολισμό ελληνόκτητου αλιευτικού από ιταλικό, τον Αύγουστο του 1992 και την σύλληψη 25 Ιταλών ψαράδων από το Ελληνικό Λιμενικό, κατ΄εφαρμογή του Αλιευτικού Κώδικα.

Κατακλείδα με το βλέμμα στο μέλλον (Αίγυπτος-Τουρκία)

Θεωρούμε δεδομένο πως ο κάθε ένας από εμάς θα αντιληφθεί τη συμφωνία ως θετική ή αρνητική εξέλιξη και επηρεασμένος από την ιδεολογία του.

Πιστεύουμε πως είναι κοινώς αποδεκτό πως το κείμενο που παραθέσαμε είναι προϊόν πολιτικής συμφωνίας παρά νομικού συμβιβασμού.

Στο πλαίσιο αυτό θεωρούμε αρνητικό γεγονός την επιπλέον συμφωνία για διατήρηση της ίδιας αλιευτικής πολιτικής, έστω και με τους περιορισμούς της, στα ελληνικά χωρικά ύδατα, όταν η Ελλάδα αποφασίσει να τα επεκτείνει από τα 6 νμ στα 12 νμ, στην περιοχή που θα βρίσκεται μεταξύ των 6 νμ και των 12 νμ. Σίγουρα στο πλαίσιο μίας πολιτικής συμφωνίας κάτι κερδίζει κανείς και κάτι χάνει, αλλά εδώ η απώλεια είναι σημαντική.

Στο κομμάτι που αφορά το αποτέλεσμα μίας μελλοντικής συμφωνίας με την Αλβανία, το καθεστώς της μειωμένης επήρειας, κυρίως των Οθωνών νήσων, είναι σίγουρο ότι θα αποτελέσει προηγούμενο και θα δυσκολέψει τις συζητήσεις Αθήνας – Τιράνων.

Όσον αφορά την Τουρκία, τα όσα προβάλλει η Άγκυρα είναι παράλογα και δεν έχουν καμία επαφή με τη νομική πραγματικότητα. Αν προσπαθήσουν σε πλαίσιο μίας μελλοντικής συμφωνίας να κάνουν συμψηφισμό μειωμένης επήρειας μεταξύ Οθωνών και Καστελορίζου (ένα ψευδο-νομικό επιχείρημα) τότε μπορούμε να αντιτείνουμε αυτό που ο κος Συρίγος τόνισε. Πως μειώσαμε εμείς επήρεια, αλλά μείωσε και η Ιταλία κατά συνέπεια ποιο είναι το αντισταθμιστικό όφελος που θα μας προσφέρει η Τουρκία.

Ωστόσο γενικά, μάλλον είναι λάθος να πιστεύουμε πως η Άγκυρα καταλαβαίνει από αυτά. Η Άγκυρα συμφωνεί πάντα στη βάση της ισχύος, όχι του νομικού ή πολιτικού συμβιβασμού.

Το άμεσο τώρα είναι το αποτέλεσμα μιας συμφωνίας Αθήνας -Καΐρου. Εκεί παίζεται το μέλλον της χώρας μας.